Etkileşimli Tasarımın Temelleri ve Yöntemleri

Günümüz sanayi çağının en belirgin özelliklerinden birisi daha hızlı, verimli ve güçlü mühendislik süreçlerinin ortaya çıkmasına katkıda bulunan bilgisayar bilimlerinin ilerlemesidir.

Etkileşimli tasarım; video oyunlar, eğitimsel DVD'ler, web siteleri, mobil cihazlar, televizyon ve dokunmatik ekranlar gibi geniş bir yelpazede yer alan ortam ve teknolojileri kapsamaktadır.

Etkileşimli tasarım kullanıcılara; teknoloji ile olan iletişimleri sırasında paylaşma, yorum yapma ve içerikle etkileşime girme gibi olanaklar sunar.

• Güncellenebilir içeriğe sahip oluşu
• Zengin ortamları barındırması (video gibi)
• Kullanıcılar ile etkileşime olanak sunması (yorum ve sohbetler)

Etkileşimli teknolojiler dünyanın herhangi bir yerinde olan insanlar arasında içerik oluşturma, paylaşma ve değiş tokuş imkanı sunmaktadır. Bu metin, video müzik veya resim şeklinde olabilir.

Etkileşimli tasarım, teknoloji ve insanlar arasında döngüsel ve iş birliğine dayalı süreçler aracılığıyla teknoloji ortamının anlamlı iletişimine odaklanan kullanıcı merkezli bir çalışma alanı olarak tanımlanmaktadır.

Başarılı bir etkileşimli tasarım, açıkça tanımlanmış hedefleri olan, sade ve sezgisel bir arayüze sahip olmalıdır.

Etkileşim tasarımı;

• Verimli ve sezgisel donanımlar üzerinde durma, cihazları kullanışlı, faydalı ve eğlenceli hale getirme,
• Bir ürün tasarımı kaynaşması, bilgisayar bilimi, iletişim tasarımı,
• Belirli bağlamsal koşullar altında belirli problemlerin çözümünde kullanılan bir süreç,
• Ürünler, hizmetler, ortamlar ve sistemlerin davranışı için formları oluşturma,
• Teknoloji ve kullanıcı arasında diyalog kurma, iletişim kısıtlamalarını teknoloji aracılığı ile en aza indirgeme,
• Çeşitli ürün ve hizmetler aracılığıyla insanları bir araya getirme ile ilgilidir.

Etkileşimli tasarım;

• Anlamlı deneyimler yoluyla etkileşime olanak tanıyan,
• Duyarlılık, gerçek zaman etkileşimleri, bağlantılılık, kişiselleştirme, oyunculuk ve kullanıcı kontrolü dahil olmak üzere birçok bileşenden oluşan,
• Yazılımın kullanımı ve deneyimine odaklanan,
• İstek anında, yanıt üzerinden girdi ve bilgi işleme gerçekleştiren,
• İletmek için bilgilere dayanarak hareket eden,
• Aygıttaki değişim ne olursa olsun ortam ve bilgide sürekli değişen,
• İnsanın bilişsel bilgi işleme yetenek ve sınırlılıklarına dayalı etkileşim sağlayan bir çalışma alanıdır.

Etkileşimli tasarım ağırlıklı olarak "kendi başına yap" estetiği, anti ticaret ve anti sanat duyarlılığına odaklanan Fluxus hareketinden etkilenmiştir.

Fluxus sözcüğü, doğadaki ve insan yaşamındaki sürekliliği, değişimi ve yenilenmeyi, durağanlığa karşı koyuşu ifade etmektedir.

Etkileşimli tasarım ortamları; doğal olarak pasif olmayan, kullanıcının aktif olarak kullandığı, yorumladığı, oynadığı veya başka kullanıcılara, geribildirim gönderdiği ortamlardır.

Etkileşimli tasarımcı tasarım gerçekleştiren, geliştiren, tasarım stratejisi oluşturan, ürün üzerindeki etkileşimli ögeler belirleyen, kavramları test etmek için ilk örnekler oluşturan, kullanıcıları etkileyecek eğilimler ve teknolojileri belirleyen kişidir.

Farklı birçok kavramı bünyesinde barındıran etkileşimli tasarımcı, dijital uygulamaların kullanıcıların elinde doğru çalıştığına emin olmak için çabalar.

1. İçindekiler ve Giriş
2. Tasarıma Genel Bakış
3. Tasarım Özellikleri
4. Tel Kafes (Wireframe)
5. Proje Mimarisi
6. Uygulama Planı
7. Kurallar
8. Testler ve Kullanılabilirlik
9. Varsayımlar ve Stüdyo Kısıtlamaları

Tel kafes; tek satır kod yazmadan, projenin kurgusu ve işlevselliği hakkında hem yazılımcıya hem de müşteriye fikir sahibi olma imkanı sağlayan proje ön hazırlık aşamasıdır.

Duyarlı tasarım; web sitesinin mobil ve tablet cihazlardan girildiğinde site içindeki resim, yazı gibi elementlerin ekran genişliğine göre yeniden şekillenip ekrana tam oturması ile oluşur.

Yayın bilişim; devamlı internet bağlantısı bulunan, insanların her yerden ve her zaman ağlar ve görünmez hale gelen gömülü sistemler vasıtasıyla çok miktarda ve farklı çeşitlerde fonksiyonel nesnelere erişebildiği ortama denir.

Hackleme; şahsi bilgisayarlara veya çeşitli kurum ve kuruluşlara ait bilgisayarlara ve ağlara izinsiz olarak giriş yapmak anlamına gelmektedir.

• İlham
• Araştırma
• Emek

Tasarımcının ruh hali tasarımı etkileyen en birincil faktördür.

Özellikle internet üzerinde paylaşılan grafik tasarım çalışmaları birer ilham kaynağıdır. İnanç ve tutku yeni fikirlere açık olmak, tasarım açısından önemlidir. Özellikle farklı tasarımcılar tarafından yapılan çalışmaları incelemek, zihni açarak ortaya çıkarılacak tasarıma odaklanmaya yardımcı olur. Ayrıca farklı tasarımlardan esinlenerek hazırlanacak tasarıma çok daha farklı bir görünüm kazandırılabilir.

1. Dikey ve Kapsamlı Düşünme Yöntemi
2. Beyin Fırtınası Aşaması
3. Kuluçka Aşaması
4. Not Alma Aşaması
5. Sentez Aşaması
6. Görsel İncelemeler Aşaması

Dikey düşünme yöntemi açık ve mantıksal bir çizgi izler. Bu, insan beyninin normal çalışma sistemidir. Dikey düşünme, alışılmış olana etkili ve mantıklı bir çözüm bulma yöntemidir. Kapsamlı düşünme yöntemi ise umulmayanı ve denenmemiş bir bakış açısını bulmayı hedefler.

• Zeka
• Hayal gücü
• Yaratıcılık
• Sağduyu
• Sebat
• Pazar takibi
• Kararlılık
• Beceri
• Hassasiyet
• Olgunluk
• Kendine güven

1. Çalışmalarınızı oyunlaştırın.
2. Zorlukların üstesinden gelin.
3. Net hedefler ve uygulanabilir eylemler belirleyin.
4. Durumunuzu koruyun.
5. Destansı olun.

Beyin fırtınası, bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir.

1. Eleştiri kapı dışında bırakılır.
2. Sınırsız düşünme.
3. Nicelik aranır.
4. Kombinasyon ve geliştirme aranır.

Prototip, ilk tasarım örneğidir.

İlk örnek çalışması anlam olarak yayına girmemiş bir tasarımın modellenmesi, nasıl görüneceği ve çalışacağının önceden örnek olarak yapılmasıdır.

Farklı hedef gruplarının özelliklerini dikkate almak ve buna göre etkileşimli tasarım gerçekleştirmek başarıya ulaştırmada göz önünde buldurulması gereken en temel hususlardan biridir.

1. Sadelik
2. Umulmadık durumlar
3. Somutluk
4. Güvenilirlik
5. Duygular
6. Hikayeler

Kullanıcı deneyimi tasarımı (UX tasarım) insanların kendi anlamlı deneyimlerini oluşturabileceği çoklu duyu uyarıcılarına yönelik tasarımlar oluşturmayı amaçlar.

UX tasarımı, genelde temeli projelere dayanan dört bölüme ayrılır:

1. Ayırt edicilik
2. Etkinleştirme
3. Uygunluk
4. Mekan

1. Rekabete dayalı teklif
2. Davete dayalı teklif

Teklif, müşteriler tarafından gönderilen ve projeden ne tür çıktıların beklendiğinin çoğu zaman detaylı olarak ifade edildiği bir belgedir.

1. Müşteri kimdir? Ne iş ile uğraşmaktadır?
2. Ne tür ürün/servis sunmaktadır?
3. Geçmişte hangi reklam veya kampanyaları kullandılar?
4. Stüdyo olarak yaptıklarınız müşterinin beklentileri ile örtüşüyor mu?

Sanat yönetmeni ve proje liderinin görevi; video oyunları, web siteleri veya etkileşimli kurulumlarda ekibin bir sonraki adımına ilişkin iletişimi kurmaktır.

• Yaratıcı yönetmen
• Sanat yönetmeni
• Öncü tasarımcı/lider
• Proje yöneticisi/üreticisi
• Teknik direktör
• Görsel tasarımcı
• Önyüz geliştirici
• Arkayüz geliştirici
• Kullanılabilirlik tasarımcısı/danışmanı
• Hareket/Video tasarımcısı
• Yazar/Metin yazarı/Editör
• Arabirim/Kullanıcı arayüzü tasarımcısı
• Teknik operasyonlar
• Operasyonlar yöneticisi/yönetmen
• Test ekibi

Önyüz geliştirici; tasarım ekibi tarafından sağlanan çizimler, tel kafesler, HTML biçimlendirme ve CSS'ye dayalı varlıkları oluşturmak için web veya etkileşimli teknolojileri ve betik dilleri kullanmaktan sorumludur.

Karakter, projenin değerlendirilmesi için oluşturulan 'kişi'dir.

1. Farklı izleyiciler için ortak ihtiyaçları ve hedefleri kurarlar.
2. Bir tasarımcı yeni bir özellik eklemeye ihtiyaç duyuyorsa, faydasını değerlendirmek için kullanıcı karakterine başvurabilir.
3. Kullanıcı karakter üretim sürecini hızlandırabilir.
4. Kullanıcı karakterler yararlı bir değerlendirme rehberi olabilir; tasarımcılar yoğun kullanılabilirlik testinden kaçınmak için kullanıcı karakterlerine başvurabilir.

1. Kullanıcı karakteri potansiyel olarak ekip geliştirme sürecini yanlış yönlendirebilecek kullanıcıların anlayışında yapay anlamda yol gösterir.
2. Kullanıcı karakterleri gerçek insan değildirler ve bu yüzden cevap veremezler ve soru soramazlar; onlar hayali ve yapaydır.
3. Kullanıcı karakterli demografik tabanlı kitlenin birleşiminden meydana gelmiş olabilir; ayrım ve özgünlükten yoksun olabilir.

Senaryolar ikiye ayrılır:

1. Anımsatan senaryolar: Proje deneyimine bağlıdır. Projede arzu edilen sonuca ilişkin duygu ve algıları tarif eder.
2. Kuralcı senaryolar: Tasarımın detayıdır.

• Tutarlı olun.
• Sık kullanımlar için kısayol kullanın.
• Bilgilendirici geribildirimler tasarlayın.
• Sonuçlanan diyalog ve gezinme tasarımı
• Bilgilendirici hatalar tasarlayın.
• Geri alma seçeneğini tasarlayın.
• Bireysellik için tasarım.
• Aşırı yükü azaltın.
• İki saniye kuralı

Kullanılabilirlik, bir sistemin kullanımıyla belirlenen amaçlara ne derece ulaşıldığının (etkililik), belirlenen amaçların elde edilmesi için harcanması gereken zaman, para, zihinsel çaba vb. kaynakların (verimlilik) ve kullanıcının, sistemi kabul edilebilir bulma derecesinin (tatmin) bir ölçüsüdür.

1. Ters Piramit
2. Bebek Ördek Sendromu
3. Zeigarnik (Cliffhanger) Etkisi
4. Öz Referans Etkisi

Ters piramit, metin tabanlı medya yayını yapan haber siteleri tarafından kullanılan bir yazı tarzıdır.

Bebek Ördek Sendromu; bir sisteme alışan kullanıcıların, bunu benzer işe yarayan diğer sistemlere sürekli karşılaştırması durumudur.

"Zeigarnik Etkisi" kavramına göre, ziyaretçiye cevaplanmamış ve tartışmaya açık bir soru sorularak ilgisi kazanılarak reklama tıklaması sağlanır. Sonrasında da kullanıcılara reklamın neyle ilgili olduğunu veya içerdiği detayları sorulur. Bu prensip kullanıldığında katılımcıların daha iyi hatırlayabildikleri gözlemlenmiştir.

RSS; genellikle haber sağlayıcıları, bloglar ve podcastlar tarafından kullanılan, yeni eklenen içeriğin kolaylıkla takip edilmesini sağlayan bir web sayfası bildirimcisidir.

• Göz sistemi
• İyi tasarım güvenilirdir.
• Beyaz alandan korkmayın.
• Oran kuralı
• Simetri/Asimetri

Kullanıcıların bir sayfa ya da ekranın neresine baktıklarını bilmek, onları içeriğin önemli bazı yerlerine yönlendirmek için yararlı bir yoldur. Bir tasarımcı kullanıcıları sayfanın belirli bir bölgesine (bir reklam ya da başlığa) çekmek istiyorsa bu ilke etkili bir şekilde çalışabilir.

Görsel kompozisyonda beyaz alan önemlidir. Akıllıca kullanıldığında görüntü ve metin bombardımanı olmadan kullanıcılara etraflarına bakmaları için zaman sağlar. Beyaz alan, beyaz olmak zorunda değildir.

1. İnsan gözünün ve beyninin objeleri gruplama eğiliminde olmasından dolayı çift sayı nesnelerin görsellerde ilgiyi kaybeder.
2. Tek sayıda gruplama yapılamadığı için daha ilgi çekicidir.

• Eğer mükemmel bir site istiyorsanız, sürekli test edin.
• Siteyi birine test ettirmek için kimseye test ettirmemekten %100 daha iyidir.
• Projeyi erkenden bir kullanıcı ile test ettirmek, sonlara doğru 50 kullanıcı ile test ettirmekten iyidir.
• Test tekrarlanan bir süreçtir.