Kullanıcı Deneyimi ve Tasarımının Önemi

Kullanıcı, arayüzle etkileşen kişidir.

Arayüz iki sistem ya da varlık arasında öngörülen ilişki ya da iletişimi sağlama amacıyla tasarlanmış ve etkileşimin gerçekleştiği noktadır.

Müşteri deneyimi, ürünün kullanımından çok daha önce başlayan bir süreci kapsayan tüketici ve müşteri olarak adlandırılan kullanıcının kendisine sunulan bir hizmeti nasıl deneyimlediği ile ilgilidir. Marka deneyimi ise ürün ya da hizmet ile etkileşimin yanında firmayla, ürünleriyle ve hizmetleriyle etkileşimi de kapsar ve bu deneyimin rekabet açısından nasıl bir fayda sağlayabileceğine odaklanır.

Sözlükte “bir kimsenin belli bir sürede veya hayat boyu edindiği bilgilerin tamamı” olarak tanımlanan deneyim, sınırlı zaman dilimi içinde insanın üzerinde olumlu ya da olumsuz etki bırakan etmenlerin tamamından oluşmaktadır.

Bunlar; estetik, davranışsal, yansıtıcı ve duygusal deneyimler olarak ayrılmaktadır.

İlk kritik an öncesi
İlk kritik an
İkinci kritik an
İkinci kritik an sonrası

Estetik kavramı duyularla oluşan algılara dayanmaktadır. Bu bağlamda estetik deneyim kullanıcıların bir ya da daha fazla duyusuna hitap eden duyusal algı ve kavrama üzerine temellenmektedir.

Bunlar; fonksiyon, anlaşılırlık, fiziksel his ve kullanılabilirliktir.

Yansıtıcı deneyim merkezinde, kişinin öz imajı yani kendisi hakkında hissettikleri ve düşündükleri yer alır.

Duygusal deneyim, günlük hayatımızda son derece önemli bir rol oynayan duygularımıza yöneliktir. Deneyimin estetik boyutu ve yaşattıkları, en genel anlamda kullanıcıda hissettireceği şeylerin tamamı duygusal deneyimi oluşturmaktadır.

Kullanıcı deneyimi, deneyimden farklı olarak kullanıcıların bir hizmeti ya da ürünü kullanırken, onunla etkileşime girdiğinde ve sonrasında yaşadığı deneyimler bütünü olarak ifade edilmektedir.

Kullanıcı deneyimi, kullanıcının “ilk kritik an öncesi” ihtiyacını belirleme ya da ona ihtiyaç hissettirmeye odaklanmaktadır. Bu “ilk kritik an”, kullanıcının belli bir bağlam içinde tasarımı fark etmesine yönelik bir hazırlıktır. Kullanıcının “ilk kritik an” içinde tasarımı fark etmesiyle “ikinci kritik an” olan “kullanarak etkileşime girme” sağlanır. Daha sonra “ikinci kritik an sonrası” kullanımdan sonra hissedilenlerle deneyimin niteliği belirlenir.

1986 yılında Kullanıcı Odaklı Sistem Tasarımı: İnsan-Bilgisayar Etkileşiminde Yeni Yaklaşımlar isimli kitapta geçmektedir.

Kavrama yönelik en kapsayıcı tanım 2010 yılında ISO (International Organization for Standardization) tarafından “kullanıcının bir ürün, hizmet, çevre ya da tesis ile etkileşimde olduğu zamana ait deneyiminin tüm yönleri” şeklinde yapılmıştır.

Kullanılabilirlik “bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından, belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım hedeflerine ulaşmak için, etkin, verimli ve tatmin edici bir şekilde kullanılabilme derecesi” olarak tanımlanmaktadır.

Kullanıcı arayüzü tasarımı (User Interface Design-UI); belirli bir sistem, hizmet ya da ürün için kullanıcıların beklenen algılarını ve deneyimlerini gerçekleştirebilecekleri arayüzün tasarlanmasıdır.

Ürün merkezli görüşler daha çok üretim odaklı olarak tasarım mesleğinde uygulanabilecek kuralların ifadesi olarak karşımıza çıkmaktadır

Günümüzde kullanıcı deneyimi tasarımı, daha çok web siteleri, bilgisayar ve mobil uygulamalar gibi kullanıcıların bir arayüz aracılığıyla farklı uygulamalarla etkileşime girdiği alanlarda daha sık kullanılmaktadır.

Kullanıcı deneyimi kavramını sadece akıllı telefonlar, uygulamalar, web siteleri gibi hizmet ya da ürünler bağlamında değerlendirmemelidir. Gün içinde gerçekleştirdiğimiz etkinlikler içinde de farklı birçok “kullanıcı deneyimi” yaşamaktayız. Bir ihtiyacımızı gidermek için bir ürünü kullanabilir ve kullanım kolaylığından memnun olabilir, bir sorunumuza yönelik olarak müşteri hizmetleri üzerinden telefonla bir hizmet alıp çözüme ulaşabiliriz ya da aradığımız bir bilgiyi herhangi bir web sitesi üzerinden hızlı bir şekilde temin edebiliriz. Çoğu zaman gün içinde yaşadığımız birçok iyi deneyimin farkına bile varmadan kullanıp gerekirse ihtiyaç duyduğumuzda tekrar deneyimleriz. Kötü sonuçlanan bir deneyimi ise iyi olanına nazaran daha uzun süre hatırlar ve diğer birçok kullanıcı ile paylaşırız. İyi deneyimler hayat kalitemize olumlu yönde katkı sağlarken, olumsuz deneyimler bir sonraki tercihlerimizde önemli bir rol oynamaktadır. Tasarım geliştirme sürecinde yapılan kullanıcı deneyimi yatırımları, ürünün/hizmetin sunumundan sonra ortaya çıkacak değişiklik, bakım ve eğitim maliyetlerini önemli ölçüde düşürmektedir. Kullanıcı deneyimi, tasarım sürecine ürün ya da hizmetin hedef kitlesinin de dâhil edilmesini ve uygun araştırma tekniklerinin işe koşulmasıyla ortaya doğru tasarım kararlarının çıkmasını sağlamaktadır.

Bilgi mimarisi, bilginin bulunabilirlik seviyesini arttırmak için bilgiyi organize etmek ve etiketlemektir.