KULLANICI DENEYİMİ TASARIMI - Deneme Sınavı - 8

Bir projenin amacını, kapsamını, belge organizasyonunu, katılımcıları, terimleri ve tanımlarının açıklandığı bölüm içindekiler ve giriş bölümüdür.

Günümüzde bilgisayarlar her türlü ürünün içine gömülebildiklerinden, bilişimin her yerde olduğunu ifade eden “Ubiquitous Computing” yani yaygın bilişim kavramı ortaya çıkmıştır.

Dikey düşünme yöntemi açık ve mantıksal bir çizgi izler. Bu, insan beyninin normal çalışma sistemidir. Dikey düşünme, alışılmış olana etkili ve mantıklı bir çözüm bulma yöntemidir.

Bağlılık ilkeleri sadelik, umulmadık durumlar, somutluk, güvenilirlik, duygular ve hikayelerden oluşur. Benzerlik bir bağlılık ilkesi değildir.

Kullanıcı arayüzünün iki temel bileşeni vardır: girdi ve çıktı. Girdi, kullanıcının bilgisayarla istek veya ihtiyaçları için nasıl iletişim kurduğu ile ilgilidir. Bazı yaygın girdi birimleri klavye, fare, kullanıcının parmağı (dokunmatik ekranlar ve tabletler için) veya kullanıcının sesidir (sözlü talimatlar için). Çıktı ise, kullanıcıların istekleri doğrultusunda, bilgisayarların yaptığı işlemlerin sonuçlarını kullanıcıya nasıl ilettiği ile ilgilidir. Günümüzde en çok kullanılan bilgisayar çıktı aracı görüntü ekranıdır. Onu, kullanıcının işitsel yeteneklerinden faydalanan ses (voice and sound) izlemektedir. Bu açıdan şıklara bakıldığında A, C, D ve E şıklarının girdiye örnek olduğu ve B şıkkının ise çıktıya örnek olduğu görülmektedir.

Kullanıcı arayüzü, insan ve bilgisayar sistemlerinin arasındaki bağlantı noktasıdır. Sorudaki maddelere bakıldığında IV maddesi hariç birer arayüzüdür. Bir bilgisayardaki yazılımı çalıştırmak için bir ara yüze ihtiyaç vardır. Bundan dolayı IV maddesi arayüze örnek değildir.

Yazar ve bilim adamı Donald Norman’ın ortaya koyduğu Kullanıcı faaliyet döngüsü uygulama ve değerlendirme evresi olarak ikiye ayrılır. Uygulama evresi şu aşamalardan oluşur:

Amacın Oluşturulması

Amaçların Görev(ler)e Dönüştürülmesi

Eylem Dizisinin Planlanması

Eylem Dizisinin Uygulanması

Değerlendirme de şu aşamalardan oluşur:

Ne olduğunun anlaşılması/kavranması

Çıktının her bir beklenti düşünülerek yorumlanması

Ne istendiği ve ne olduğunun karşılaştırılması

Görüldüğü gibi sorudaki II ve V maddeler değerlendirme aşmasında ve diğer maddeler uygulama aşamasında yer almaktadır.

Kullanıcı arayüzünün gelişiminde üç ana aşamanın yer aldığını söylemek mümkündür: Delikli kartların ve ilk elektronik bilgisayarların kullanıldığı dönem (Batch Interface Era, 1945-1968), girilen metinler yoluyla kullanılan Komut Satırı Arayüzü (Command-Line Interfaces, 1969-1984) ve 1984’ten günümüze kadar olan süreci kapsayan ve komut dizinleri yerine ikon, menü ve pencereler gibi görsel ögelerin kullanıldığı Grafiksel Kullanıcı Arayüzüdür.

1985 yılında Microsoft firması Windows 1.0 adlı işletim sistemini piyasaya sunmuştur.

İnternet 1991’de icat edilmiştir.

İyi bir kullanıcı arayüzü tasarlamanın önemli oluşu yalnızca estetik kaygılar gözetilmesinden kaynaklanmaz. Örneğin, tamamlamanız gereken projeleriniz için bilgisayarınızda bir uygulama kullandığınızı düşünün. Eğer bu uygulamanın arayüzü karmaşık ve kullanışsız ise projenizi tamamlamak çok uzun sürebilir, hatta ortaya çıkan sonucun kalitesini etkileyebilir.

Sembollerin metinlere göre çok daha hızlı ve doğru bir şekilde algılanabilmesi ve kullanıcıların sistemi kullanırken yaşadığı kaygının azalması grafiksel arayüz tasarımlarının avantajları arasında yer alır. Diğer maddeler grafiksel arayüz tasarımlarının dezavantajları arasında yer alır.

ISO’ya göre kullanıcı merkezli tasarımın dört temel prensibi vardır:

1.Kullanıcının aktif katılımı

2.Kullanıcı ve sistem arasında görevin uygun dağımı

3.Tasarım çözümlerinin kendini yenilemesi

4.Disiplinler arası bir tasarım ekibinin bulunması (ISO, 1999:7)

ve kullanıcı merkezli tasarım sürecinde dört ana aktivite bulunmaktadır:

1.Kullanılan içeriği anlamak ve belirlemek

2.Kullanıcının ve organizasyonun gereksinimlerini belirlemek

3.Tasarım çözümleri üretmek

4.Kullanıcı gereksinimleri doğrultusunda tasarımı değerlendirmek (ISO, 1999:10)

Bu açıdan I., III. ve IV. maddler prensiplere ilişkindir ve II., V. maddeler ise aktivitelere ilişkindir.

Kullanıcı odaklı bir arayüz tasarımı oluştururken metin kullanımına ilişkin olarak her bir paragrafta bir düşünceye yer verilmelidir.

Kullanıcı arayüzü tasarımı insanların amaçlarına ulaşmak için kullandıkları bilgisayar sistemlerinin bir parçasıdır. Başka bir deyişle, insan ve bilgisayar sistemlerinin arasındaki bağlantı noktasıdır ve bu nedenle insan bilgisayar etkileşiminin çalışma alanlarından biridir. Kullanıcı arayüzleri sayesinde bizler sistem içerisindeki karmaşık eylemlerin nasıl gerçekleştiğini anlamak zorunda kalmayız. Örneğin, çamaşır makinesini kullanmak için onun çalışmasını sağlayan kompleks mühendislik bilgisine sahip olmamız gerekmiyor ya da bir web sayfasını okurken içerdiği yazılım kodları hakkında bir fikrimiz olmak zorunda değil. Yalnızca ilgili yönlendirmeleri izlemek veya ekran üzerindeki düğme (buton) ve ikonlara tıklamak, istediğimiz işlemi gerçekleştirmemiz için yeterli olmaktadır.

Yazar ve bilim adamı Donald Norman, Gündelik Eşyaların Tasarımı (The Design of Everyday Things) adlı kitabında kullanıcıların bir bilgisayar sistemi ile etkileşim sağlarken geçtiği aşamaları “İnsan faaliyet döngüsü” adı altında psikolojik bir model aracılığı ile tanımlamıştır.

Donald Norman’nın kullanıcı faaliyet döngüsünün üç ana evresi vardır. Bunlar:

Amacın Oluşumu

Uygulama Aşaması

Değerlendirme Aşaması

Değerlendirme Aşaması: Besinci, altıncı ve yedinci evreleri oluşturmaktadır. Bunların tümü, neler olup bittiğinin kontrol edilmesini ve bunların istenen sonuçla karşılaştırılmasını (birinci aşamada şekillenen amaçlar-) içeren zihinsel aktivitelerdir.

Kullanıcı arayüzü tasarımı konsepti ilk olarak MIT’de çalışan bir bilim adamı olan Vannevar Bush’un 1945 yılında yayımladığı “As We May Think” adlı makalede ortaya atılmıştır.

Masaüstü metaforu, kullanıcıların bilgisayarla daha kolay etkileşime geçebilmesi için grafiksel kullanıcı arayüzü kapsamında kullanılan bir konsepttir. Bu metaforda bilgisayar monitörü, üzerine belge ve klasör gibi objelerin yerleştirilebileceği fiziksel bir masaüstü görünümüne sahiptir.