Aof Panel

Soru 1

Aşağıdakilerden hangisi krizin tanımlarından biri olamaz?

Çözüm Açıklaması

Kriz kavramı hakkında bugüne kadar birçok değişik tanımlama yapılmıştır. İşletme krizleri insanlardan, örgütsel yapıdan, ekonomiden veya başka teknolojiden kaynaklanan,

insan hayatına doğal ve sosyal yaşama büyük zararlar veren felaketlerdir. Krizler işletmelerin

finansal yapısı ve ünü üzerinde olumsuz etki yaratabilecek oluşumlardır. Hermann’a göre kriz (Hermann, 1972:187); örgütün yüksek öncelikli hedeflerini tehdit eden, krizi önlemek için zamanın sınırlı olduğu, ortaya çıktığında karar vericileri hayrete düşüren, bu nedenle yüksek oranlarda stres yaratan bir durumdur. Biling krizi (Billings vd., 1980:301); önemli örgütsel kayıplar yaratabilecek olayları içeren ve karar vermek için bir zaman baskısının bulunduğu durum olarak açıklamıştır. Hall ve Mansfield, Selye’s den yararlanarak (Mansfield, 1971:534); örgüt üzerinde hiç istenmeyen kişisel ve örgütsel stres yaratan sonuçları kriz kavramıyla ifade etmişlerdir. Bazı yazarlar krizi, örgütü tehdit eden tehlikeler olarak açıklarken, diğer yazarlar, krizin işletme için bir fırsat yaratabileceğini belirtmişlerdir. İşletmeler kriz dönemlerinde karşılaşabilecekleri muhtemel zararları en aza indirmek, yine bu dönem içerisinde elde edilebilecek fırsatları da en yükseğe çıkarmak için yoğun bir çaba harcamak zorundadırlar. İşletme yöneticilerine krizi tanımlamaları istendiğinde, yöneticiler tanımlarını beş boyutta toplamışlardır. Bunlar: Çok önemli, hemen ilgi isteyen, sürpriz, birşeyler yapılması gereken ve işletmenin kontrolü dışında işletmenin varlığını ve ününü tehdit eden her olayı kriz olarak tanımlamışlardır. Ole R. Holsti krizleri (Guth, 1995:125); kısa karar zamanı, önemli değerlerde yüksek tehdit ve sürpriz durumlar olarak tanımlamıştır. Thierry C. Pauchant ve Ian Mitroff aynı görüşü paylaşarak krizi (Pauchant ve Mitroff, 1992:12); bir sistemin tümünü etkileyen, sistemin özünde, kişisel hislerinde, temel görüşlerinde korku ve karışıklık yaratan durumlar olarak tanımlamışlardır. Laurence ve Barton krizi (Barton, 1993:2); önceden beklenilmeyen, olumsuz sonuçlar yaratma poatansiyeline sahip oluşumlar olarak belirtmiştir. Krizler örgüt yapısında bozulma, çalışanlar, ürünler, hizmetler, finansal durum ve işletme ününde olumsuz sonuçlar yaratabilmektedir. Başka bir tanımda kriz, işletmeye belirli birşeyler kazandırabilecek yada onu yıkabilecek kapasitede kritik bir oluşum olarak belirtilmiştir. Kriz bir örgütsel problemin etki alanının hızlı bir şekilde en yüksek noktaya ulaşmasıdır. Kriz, büyük bir rahatsızlık olarak aniden ortaya çıkar ve işletme üst yönetimiyle bölüm yöneticilerinin bütün dikkatlerini bu konuya vermesini zorunlu kılar. Bu tanıma gore krizle ilgili önemli değişkenler şunlardır: Tehlike, ihtimal, örgütün uzun süre hayatta kalması ve kaçınılmazlık. Yukarıdaki tanımları dikkate alarak krizle ilgili genel bir tanım yapmak istersek:

Soru 2

Krizleri normal durumlardan ayıran kendine özgü bir takım özellikleri bulunmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi bu özelliklerden değildir?

Soru 3

Bazı faktörlerin krizi zarar verici bir gerçeğe dönüştürdüğü kriz aşaması aşağıdakilerden hangisidir?

Soru 4

Krizin süreğen bir hal aldığı kriz aşaması aşağıdakilerden hangisidir?

Soru 5

Aşağıdakilerden hangisi beşeri, sosyal ve örgütsel başarısızlıklar sonucu ortaya çıkan bir kriz türüdür?

Çözüm Açıklaması

Krizlerden bazıları diğerlerine göre daha tehlikeli olsa bile, her biri bir .rgütün yaşamına son verebilecek potansiyele sahiptirler. Krizler, sosyo/teknik faktörlerin örgüt/çevre faktörleri ile etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla iç/dış boyutlarda ve teknik/sosyal boyutlarda sınıflandırılabilmektedir. Ders kitabınızın 10. Sayfasında yer alan Tablo 1.1’de, krizler bu boyutlar dikkate alınarak sınıflandırılmıştır (Mitroff, 1987:287). Tabloda örgüt içinden kaynaklanan krizlerle, dış çevrede meydana gelip örgütü etkileyen krizler birbirinden ayrılmıştır. Bu ayrımın yapılması örgütlerin karşılaşabilecekleri krizleri tespit etmeleri açısından çok önemlidir. Çünkü bu iki farklı çevrede ortaya çıkan krizlerin örgütlere gönderdikleri sinyaller arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Tabloda aynı zamanda teknolojik/ekonomik faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan krizler, örgütsel/beşeri faktörlü krizlerden ayrılmaktadırlar.

Hücre I; örgütsel sistemlerde ortaya çıkan teknik ve ekonomik başarısızlıkları temsil etmektedirler. Hücre II; örgütlerin dış çevresinde ortaya çıkıp örgütleri etkileyen krizleri temsil etmektedir. Hücre III, örgütsel davranış bozuklukları ve örgütsel sistem başarısızlıklarını temsil etmektedir. Bu bölümde yer alan kriz türleri, yönetici hatalarından, örgüt içinden gelebilecek sabotaj ve kasıtlı zararlardan, hatalı iletişim sistemlerinden, sağlıksız çalışma koşullarından ve alınan yanlış kararlardan kaynaklanmaktadır. Hücre IV; örgütlerin sosyal çevrelerinde ortaya çıkan başarısızlıkları temsil etmektedir. Bu tür krizler sosyal çevrede yer alan örgütlerin ve medyanın işletme üzerindeki baskılarını artırmasıyla ortaya çıkabilmektedir. Örgüt dışından gelebilecek üretim baskıları ve sabotajlar, terörizm bu tür krizlerdendir. Terörizm beşeri, sosyal ve örgütsel başarısızlıklar sonucu ortaya çıkan bir kriz türüdür, diğerleri ise teknik ve ekonomik başarısızlıklar sonucu ortaya çıkan kriz türleridir.

Soru 6

Aşağıdakilerden hangisi teknik ve ekonomik başarısızlıklar sonucu ortaya çıkan bir kriz türüdür?

Çözüm Açıklaması

Krizlerden bazıları diğerlerine göre daha tehlikeli olsa bile, her biri bir Örgütün yaşamına son verebilecek potansiyele sahiptirler. Krizler, sosyo/teknik faktörlerin örgüt/çevre faktörleri ile etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla iç/dış boyutlarda ve teknik/sosyal boyutlarda sınıflandırılabilmektedir. Ders kitabınızın 10. Sayfasında yer alan Tablo 1.1’de, krizler bu boyutlar dikkate alınarak sınıflandırılmıştır (Mitroff, 1987:287). Tabloda örgüt içinden kaynaklanan krizlerle, dış çevrede meydana gelip örgütü etkileyen krizler birbirinden ayrılmıştır. Bu ayrımın yapılması örgütlerin karşılaşabilecekleri krizleri tespit etmeleri açısından çok önemlidir. Çünkü bu iki farklı çevrede ortaya çıkan krizlerin örgütlere gönderdikleri sinyaller arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Tabloda aynı zamanda teknolojik/ekonomik faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan krizler, örgütsel/beşeri faktörlü krizlerden ayrılmaktadırlar.

Hücre I; örgütsel sistemlerde ortaya çıkan teknik ve ekonomik başarısızlıkları temsil etmektedirler. Hücre II; örgütlerin dış çevresinde ortaya çıkıp örgütleri etkileyen krizleri temsil etmektedir. Hücre III, örgütsel davranış bozuklukları ve örgütsel sistem başarısızlıklarını temsil etmektedir. Bu bölümde yer alan kriz türleri, yönetici hatalarından, örgüt içinden gelebilecek sabotaj ve kasıtlı zararlardan, hatalı iletişim sistemlerinden, sağlıksız çalışma koşullarından ve alınan yanlış kararlardan kaynaklanmaktadır. Hücre IV; örgütlerin sosyal çevrelerinde ortaya çıkan başarısızlıkları temsil etmektedir. Bu tür krizler sosyal çevrede yer alan örgütlerin ve medyanın işletme üzerindeki baskılarını artırmasıyla ortaya çıkabilmektedir. Örgüt dışından gelebilecek üretim baskıları ve sabotajlar, terörizm bu tür krizlerdendir. Rekabetin hızlanması teknik ve ekonomik başarısızlıklar sonucu ortaya çıkan bir kriz türüdür, diğerleri ise beşeri, sosyal ve örgütsel nedenlerle ortaya çıkan kriz türleridir.

Soru 7

Türkiye’de milli para buhranı nedeniyle çıkan ekonomik kriz hangi yıl olmuştur?

Soru 8

Aşağıdakilerden hangisi işletmenin doğal yapısı ve faaliyet sonuçlarıyla ilgili faktörlerden biri değildir?

Çözüm Açıklaması

İşletmelerin krizle karşılaşmalarında sadece dış çevre faktörlerinden bir veya birkaçının etkisi söz konusu değildir. Dış çevre faktörlerinin yanında örgütün iç çevresinde meydana gelen değişiklikler de krize neden olabilmektedir. Krize neden olan örgüt içi faktörleri beş ana başlık altında inceleyebiliriz:

Krizler doğal felaketler ve tamamıyla örgütlerin kontrolü dışında gerçekleşen olaylar hariç, beklenmedik bir anda ve önlenemez bir şekilde ortaya çıkmamaktadır. İşletme üst yönetiminin yeteneği ve davranışı krizin ortaya çıkıp çıkmamasında önemli bir rol oynamaktadır. Etkin ve başarılı bir yönetim anlayışı, ortaya çıkabilecek muhtemel bir krizi önleyebilirken, yetersiz ve hatalı bir yönetim anlayışı örgütü bir kriz durumuyla karşı karşıya bırakabilmektedir. İşletmelerin krizle karşılaşmalarında bu derece önemli rol oynayan üst yönetim hatalarından bazıları şunlardır:

Büyük ve gereksiz risklere girilmesi

Rakiplerin rekabet gücünün yeterince dikkate alınmaması

Üst düzey yöneticilerin yetersizliği ve kişiliklerinden kaynaklanan sorunlar

İşletmeler açısından kriz yaratma potansiyeli olup, örgütsel sistemden kaynaklanan sorunları iki ana grup altında toplayarak açıklamak mümkündür.

Örgütsel damar sertliği (Organizational Arteriosclerosis)

Örgütsel tarih ve tecrübeler

Çevre faktörlerindeki değişikliklerle örgüt kaynakları arasında uyum sağlamayan hatalı bir stratejik planlama ne kadar iyi uygulanırsa uygulansın başarılı olamayacaktır. Diğer yandan en iyi şekilde hazırlanmış stratejiler, hatalı uygulamalar nedeniyle amacına ulaşamayacak, örgüt ciddi bir kriz durumuyla karşı karşıya kalabilecektir. Stratejik planın belirlenmesinde ve uygulanmasında yapılabilecek hatalardan bazıları şunlardır:

İşletme çevresinin çok sık değişmesi sonucu belirlenen stratejilerin başarısız olması

Stratejik görüşlerdeki yetersizlikler

Stratejilerin Yanlış Uygulanması

Günümüzde, ürünler ve üretimle ilgili çevre, sağlık ve güvenlik konuları örgütler için stratejik bir önem kazanmıştır. Bunun altında yatan temel nedenler şunlardır:

Üretimle ilgili krizlerin ortaya çıkmasında beşeri, örgütsel ve teknolojik faktörlerin çevreyle etkileşimi etkili olmaktadır.

Üretimle ilgili krizlerin iki yönü bulunmaktadır. Bunlardan birincisi üretim diğeri ise tüketim yönüdür. Üretim yönüyle ilgili krizler; üretim sisteminde, üretim çevresinde ve üretim sonrası ortaya çıkabilmektedir. Üretim sistemine bağlı krizler, işgörenlere ve toplumlara büyük zararlar verebilecek; kişisel kazalar, nakliyat ve sistem kazaları yolu ile ortaya çıkabilmektedir. Üretim çevresindeki krizler ise; meslek hastalıkları ve işyeri tehlikeleri şeklinde oluşmaktadır. Üretim sonrası krizler; çevre kirlenmesi ve zehirli atıkların elden çıkarılması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Tüketim yönüyle ilgili krizler; güvenilir ürünlerin yanlış kullanımı, ürün sabotajı ve ürün kusurlarıdır.

Üretimle ilgili krizlerin ortaya çıkardığı zararlardan bazıları şunlardır:

İnsanlara verilen zararlar: ölüm, yaralanmalar, gecikmiş ve gelecek nesiller üzerindeki sağlık etkileri vb.

Çevreye verilen zararlar: Bitkilerde ölüm, hava, su ve toprak kirliliği, hava koşullarında değişim, doğal yaşam türlerinin mutasyonu vb.

Büyük ekonomik maliyetler: Teknik hasar kontrolü, kurtarma ve yardım, kirliliği temizleme, üretim tesislerinin yeniden inşası, bozuk ürünlerin geri alınması, hatalı ürün ve işlemlerin yeniden tasarlanması, krizden etkilenen kişiler için sağlık yardımı ve bakım hizmetleri vb.

Büyük sosyal kayıplar: Çok sayıda insanın olayların gerçekleştiği bölgelerden tahliyesi, krizden etkilenen kişilere iyileştirme hizmeti sağlanması

Buraya kadar açıklamaya çalıştığımız faktörlerin dışında, büyük bilgisayar bozulmaları, eksik ya da yanlış operatör eğitimleri, örgüt içi bilgi akışındaki yanlışlıklar, iletişim bozuklukları, cinsel taciz, hatalı insan kaynakları seçimi, insan kaynaklarından gelebilecek sabotajlar, kanunsuz işletme faaliyetleri, aldatıcı reklam gibi faktörler de işletmelerin krizle karşılaşmalarında önemli bir rol oynamaktadır.

Soru 9

“ Krizlerin ortaya çıkmasında ve şiddetinin derecesinde iç ve dış çevre faktörlerinin etkileşimi önemli rol oynamaktadır. Bu etkileşimin ü. temel boyutu bulunmaktadır. Bu boyutlardan ……………. örgütün dış çevreyi kontrol etme derecesidir.” Boşluğu doğru olan seçenekle doldurunuz.

Soru 10

Aşağıdakilerden hangisi kriz hassasiyeti yüksek olan örgütlerin temel özelliklerinen biri değildir?

Soru 11

Kriz ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Soru 12

I. Olağandışı bir durumdur.

II. Hassas ve kritik bir durumdur.

III. Mücadele edilmesi gereken örgütsel durumlardır.

IV. Asla tahmin edilemezler.

Krizlerin özellikleriyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

Soru 13

Krizleri tanımlayan Çin sembolü, iki bileşik sembolden oluşmaktadır. Aşağıdakilerden hangisinde bu semboller bir arada verilmiştir?

Soru 14

I. Krizin ortaya çıkma aşaması (Acute crisis stage)

II. Krizin oluşum aşaması (Prodromal crisis stage)

III. Krizin çözülmesi aşaması (Crisis resolution stage)

IV. Krizin süreğen hale gelme aşaması (Chronic crisis stage)

Aşağıdakilerin hangisinde krizin geçirdiği aşamalar doğru şekilde sıralanmıştır?

Soru 15

Bu dönem içinde potansiyel bir krizle ilgili önemli ipuçları ortaya çıkmaya başlamaktadır. Bu uyarıcı mesajlar fark edildiklerinde örgütlere krize engel olabilecek ya da krizin potansiyel etkilerini azaltmaya yardım edebilecek tekrarlanan mesajlar ve sürekli ipuçları sunmaktadırlar.

Yukarıda açıklaması verilen kriz aşaması aşağıdakilerden hangisidir?

Soru 16

Bu aşamada bazı faktörler krizin zarar verici bir gerçeğe dönüşmesine neden olmaktadır. Değişik örgütlerin karşılaştığı fiziksel, mali ve manevi sarsılma korkunç olabilmektedir. Bu aşamada örgüt üst yönetimi en ciddi sınavını verecek, yapılabilecek yanlış uygulamalar örgütün hayatını sona erdirebilecektir.

Yukarıdaki açıklama krizin hangi aşamasına aittir?

Soru 17

Aşağıdakilerden hangisi örgütler açısından tahmin edilmesi daha kolay olabilecek kriz türlerindendir?

Soru 18

Aşağıdaki krizlerden hangisinin tahmin edilmesi diğerlerine göre daha zordur?

Soru 19

Aşağıdakilerden hangisi örgütlerin dış çevresinde ortaya çıkıp örgütleri etkileyen krizler biridir?

Soru 20

I. İşletme üst yöneticilerinin yetersizliği ve alınan yanlış kararlar

II. Örgütsel sistemden kaynaklanan sorunlar

III. Stratejik planın belirlenmesinde ve uygulanmasında yapılan hatalar

IV. Üretim sisteminden ve hatalı ürünlerden kaynaklanan sorunlar

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri krize neden olan örgüt içi faktörlerdendir?

KRİZ İLETİŞİMİ VE YÖNETİMİ