KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ

Kooperatifler Kanu’nun 81’inci maddesine göre Kooperatiflerin dağılma nedenleri aşağıdaki şekide
sıralanmıştır;
1. Anasözleşme gereğince dağılma,
2. Genel Kurul kararı ile dağılma,
3. İflâsın açılmasıyla dağılma,
4. Kanunlarda öngörülen diğer hallerde ilgiliBakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine
dağılma,
5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle dağılma,
6. Üç yıl olağan genel kurulunu yapamaması  halinde dağılma,
7. Amacına ulaşma imkânının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alınacak kararla dağılma,
8. Kooperatifin amacının gerçekleşmesi

Konut yapı kooperatiflerinde dağılma kararının alınabilmesi için, öncelikle genel kurulda toplantı yetersayısının sağlanması, yani ortakların 1/4’ünün hazır bulunması gerekir. Eğer toplantı yetersayısı sağlanmamışsa, kullanılan oyların 2/3’ü olumlu olsa bile dağılma kararı alınamaz.

İİK m. 179’da da, borçları aktifinden fazla olan kooperatiflerin iflâsına ilişkin bir düzenleme bulunmaktadır. Buna göre, kooperatifin borçlarının aktifinden fazla olduğu mahkemece tespit edilirse, önceden takip yapılmasına gerek olmadan kooperatifin iflâsına karar verilir. Bunun için kooperatif borçlarının aktifinden fazla olduğu şu kişilerce iddia edilebilir:
• Kooperatifi idare ve temsile yetkili kişiler.
• Kooperatif tasfiye halinde ise, tasfiye memurları.
• Tasfiye halindeki kooperatifin alacaklılarından biri. 

Bu durumda kooperatifin iflâsına karar verilebilmesi için, ayrıca iflâsın ertelenmesi talebinde de bulunulmamış olmalıdır. Eğer iflâsın ertelenmesi talebinde bulunulur ve talep mahkemece kabul edilirse, kooperatifin iflâsına karar verilemez.

Kooperatiflerde genel kurul, yönetim kurulu ve denetçiler kurulu olmak üzere üç zorunlu organ bulunmaktadır.

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNİN TASFİYESİ
Tasfiye ile sona eren kooperatifin malvarlığı paraya çevrilerek, kooperatif borçları ödendikten sonra artan kısım, ortaklar arasında paylaştırılır. Tasfiye sırasında yapılması gereken işlemler şunlardır:
• Kooperatifin devamı sırasında başlamış olan, fakat henüz tamamlanmamış olan işlemleri tamamlamak.
• Kooperatifin borç ve taahhütlerini yerine getirmek.
• Kooperatifin alacaklarını tahsil ederek ve varlıklarını paraya çevirerek, kooperatifin kalan varlığını saptamak.
• Malvarlığından artan kısmı ortaklar arasında bölüştürmek.

Örnek ana sözleşmeye göre tasviye kurulunun diğer görevleri aşağıda belirtilmiştir; 

• Tasfiye kurulu üyeleri göreve başladıkları zaman, kooperatifin dağılma kararının verildiği tarihteki durumunu inceleyerek; varlıkları, alacakları, borçları gösterir bir envanter defteri ile açılış bilançosu hazırlar; ayrıca kooperatifin mevcut ortakları ile bunların alacak ve borç durumlarını gösterir bir cetvel düzenler.
• Kooperatifin eskiden başlamış olup da henüz bitirilmemiş işlerinden tamamlanması mümkün olanlar tamamlanır, taahhütler yerine getirilir, alacaklar ve gerektiğinde ödenmemiş sermayeler tahsil edilir.
• Kooperatif borçlarının mevcutlarından fazla olması halinde, tasfiye memurları durumu mahkemeye bildirir.
• Tasfiye sırasında, tasfiye kurulu kararlarının yer alacağı bir tasfiye defteri tutulur.
• Tasfiyenin uzun sürmesi halinde, her yıl sonu için ara bilançolar ile tasfiye sonunda kesin bilanço hazırlanır ve genel kurula sunulur.
• Tasfiyenin sona ermesi üzerine tasfiye kurulu, kooperatif unvanının sicilden silinmesini sicil memurluğundan talep eder.
• Dağılma ile kooperatifin idare ve temsili, yetkisi tasfiye kuruluna geçer (Koop. K. m. 98 dolayısıyla TTK m. 280). Temsil yetkisi, mahkemelerde ve dışarda temsil yetkisini kapsar. Tasfiye kurulunun bu yetkisi olağan işlerle sınırlıdır. Olağan işlerle ilgili olmak şartıyla sulh, feragat, kabul, tahkim işlemlerini yapabilirler. Bu konularda hakem seçme yetkileri de vardır.
• TTK m. 280/3’e göre tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye sürecinde kooperatif adına düzenlenen bütün belge ve senetleri imzalama yetkisine de sahiptirler.

Tasfiye Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu
Tasfiye kurulu üyelerinin sorumluluğu da hukuki ve cezai sorumluluk olmak üzere ikiye ayrılır.
Hukuki sorumluluk konusunda, Koop. K. m. 81, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu hakkındaki 62’nci maddeye yollama yapmaktadır. Kooperatifler Kanunu’nun 62’nci maddesinin 2’nci fıkrasına göre, tasfiye kurulu şu işlemlerin yapılmasından sorumludur:
• Kendi tutanakları ile genel kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından

• İşletme hesabiyle, yıllık bilonçonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp incelenmek üzere denetçiler kuruluna verilmesinden. 

Aynı maddenin 3’üncü fıkrasının ilk cümlesine göre de, tasfiye kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından kaynaklanan zararlardan sorumludurlar. Bu düzenleme dışında, Kooperatifler Kanunu’nda tasfiye kurulu üyelerinin hukuki sorumluluğuna ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle Koop. K. m. 98 gereği, anonim ortaklıklara ilişkin hükümler burada da uygulacaktır. Bu konuda 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 553’üncü maddesinden dolayı, tasfiye kurulu üyeleri, kanundan ve ana sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri takdirde, kooperatife, pay sahiplerine ve kooperatif alacaklılarına karşı sorumludurlar. Bu sorumluluktan ancak kusurlarının bulunmadığını ispatlayarak
kurtulabilirler.

Rücu, bir ödemede bulunan kimsenin bu ödemeden yararlananlara başvurması ve ödediğini onlardan geri alma hakkıdır

Tasfiye bilançosu, kooperatifin tasfiye kararının verildiği andaki durumunu gösteren bilançodur

Son bilanço, kooperatifin alacaklarının tahsil edilip borçlarının ödenmesinden sonra tasfiye kurulunca hazırlanan bilançodur

Tasfiyenin Kooperatifin Organlarına Etkisi
Kooperatifin organları, tasfiye boyunca varlığını korur. Bu konuda TTK m. 535’de bir düzenleme
bulunmaktadır. Bu hüküm Koop. K. m. 98 gereği konut yapı kooperatifleri için de geçerlidir. Buna göre, kooperatif tasfiye haline girince, organların görev ve yetkileri, tasfiyenin yapılabilmesi için zorunlu olan, ancak nitelikleri gereği tasfiye kurulu üyelerince yapılamayan işlemlere özgülenir. Eğer bir işlem tasfiye kurulu üyelerince yapılabiliyorsa, artık organlar bu işleme yetkili olmazlar. 
• Genel kurulun tasfiye sırasındaki yetkileri: Tasfiye boyunca genel kurul, kendi yetki alanına giren, fakat niteliği gereği tasfiye memurları tarafından kullanılması mümkün olmayan yetkilerini kullanmaya devam eder. Bu yetkilerin kullanılmasının, tasfiyenin yapılabilmesi için zorunlu olmaları da gerekir. Örneğin Koop. K. m. 42’ye göre, genel kurulun tasfiye kurulunu oluşturma yetkisi vardır. Bu yetki kapsamında genel kurul, tasfiye kurulu üyelerini görevden alıp yerine yenilerini de seçebilir. Bu yetki, niteliği gereği tasfiye kurulunca kullanılamaz. Bu nedenle, genel kurulun bu konudaki yetkisi devam edecektir. Tasfiye süresince kooperatiflerde genel kurulu, tasfiye kurulu toplantıya çağırır. Koop. K. m. 81’e göre, tasfiye sürecindeki genel kurul toplantılarında kural olarak yetersayı aranmaz. Ancak aynı hükme göre, gayrimenkul satışının görüşüleceği toplantılar, bu kuralın dışında kalmaktadır. Bu nedenle gayrimenkul satışının görüşüleceği genel kurulda, toplantı ve karar yetersayılarına uyulması gerekir. Bu konuda Kanun özel bir toplantı ve karar yetersayısı aramamaktadır. Bu nedenle genel kurul, genel kurala uygun olarak ortakların 1/4’ünün katılımıyla toplanır ve toplantıda kullanılan oyların çoğunluğuyla karar alır.
• Yönetim kurulunun tasfiye sırasındaki yetkileri: Tasfiye sürecine girilmesiyle, yönetim kurulu temsil ve idare yetkilerini kaybeder ve bu yetkiler tasfiye kuruluna geçer. Ancak yönetim kurulu organ olarak varlığını sürdürür. Yönetim kurulunun, tasfiye amacı dışında kalan işlerde, görev ve yetkileri devam eder. Örneğin yönetim kurulu, dağılmanın ticaret siciline tescil ve ilanını gerçekleştirir. Kendisi ayrıca tasfiye kurulu da değilse, tasfiye kurulunca hazırlanacak envanter ve bilançoları imzalar. Ayrıca tasfiye kurulunun görevlerini yerine  getirebilmesi için, kolaylık sağlar ve onlara her türlü bilgi ve belgeyi sunar. 
• Denetçiler kurulunun tasfiye sırasındaki yetkileri: Denetçilerin görev ve yetkileri de, tasfiyeye girilmesiyle tasfiye amacına yönelik olarak sınırlanır. Denetçiler, Kanun’da sayılan bütün yetkilerini tasfiye boyunca da kullanırlar. Sadece genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi, bu dönemde tasfiye kurulu üyelerine aittir. Bunun dışında denetçiler daha önce yönetim kurulunun işlemleri için kullandıkları yetkileri, artık tasfiye kurulunun işlemleri hakkında kullanmaya başlarlar.

Tasfiye kurulu kooperatifin tasfiyesini sağlamak üzere şu işlemleri yapar:
• Koruma önlemleri almak.
• İlk envanter ile bilançoyu hazırlamak.
• Kooperatifin malları ile defterlerine el koymak.
• Kooperatif alacaklılarını çağırmak ve korumak.
• Aktifleri paraya çevirmek, alacakları tahsil etmek, borçları ödemek.
• Son bilançoyu hazırlamak.
• Tasfiye sonucu artan parayı dağıtmak.
• Kooperatifin kaydının ticaret sicilinden silinmesini talep etmek.

Konut yapı kooperatiflerinin dağılma nedenlerinin, ana sözleşmede gösterilmesi zorunlu değildir.
Ancak ana sözleşmede dağılma nedenleri gösterilmişse, bu nedenlerin gerçekleşmesi de kooperatifin dağılması sonucunu doğurur.

Konut yapı kooperatiflerinde dağılma kararının alınabilmesi için, öncelikle genel kurulda toplantı yetersayısının sağlanması, yani ortakların 1/4’ünün hazır bulunması gerekir. Eğer toplantı yetersayısı sağlanmamışsa, kullanılan oyların 2/3’ü olumlu olsa bile dağılma kararı alınamaz.

Koop. K. m. 45’e göre kooperatifin olağan genel
kurul toplantılarının her hesap devresi sonundan
itibaren, altı ay içinde ve en az yılda bir defa
yapılması gerekmektedir.

Ana sözleşmede belirtilen amacın gerçekleşmesiyle kooperatif sona ereceğinden, amacın belirlenmesinde titizlik gösterilmedir. Kooperatif amacının gerçekleşmesine rağmen, ortaklar kooperatifin devam etmesini isterlerse, Koop. K. buna imkân tanımaktadır. Buna göre, tescilden itibaren 6 ay içinde kooperatifin amacının değiştirilerek, kooperatifin amacının gerçekleşmesi nedeniyle dağılması önlenebilir.

Koop. K. m. 82’ye göre, yetkili organların kimler olacağı anasözleşme ile belirlenebilir. Tasfiye kurulu üyeleri, kooperatif ana sözleşmesinde yer alması zorunlu konulardan biri değildir.

Koop. K. m. 98 nedeniyle, kooperatifler hakkında da uygulanacak olan TTK m. 533’e göre de, tüzel kişilik tasfiye sonuna kadar devam eder. Tüzel kişilik devam ettiğinden, tasfiye boyunca kooperatif tacir sıfatını da taşımaya devam eder.

Tasfiye kurulu üyeleri, göreve başladıklarında kooperatifin mâli durumunu gösteren bir envanter
ile açılış bilançosu hazırlarlar.

Ortaklar tebliğ edilen son bilançoya itiraz edebilirler. İtirazlar mahkemeye ve tebliğ tarihinden
itibaren bir ay içinde yapılır.

Tasfiye sonucu elde kalan paranın ortaklar arasında dağıtılabilmesi için, alacaklılara yapılan
üçüncü çağrı tarihinden itibaren bir yıl geçmiş olmalıdır.

Kooperatifin kanunen zorunlu organlarından birisinin yokluğu halinde mahkemeden kooperatifin
dağılmasına karar verilmesini talep etme hakkı sadece Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na değil, kooperatif ortakları ile alacaklılarına da tanınmıştır.