KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ

Kooperatif tüzel kişilik kazandıktan sonra, kooperatiften pay alınması suretiyle ortaklık sıfatının kazanılması durumunda, kurucu ortaklıkta olduğu gibi ortaklık sıfatının aslen kazanılması söz konusudur. Bu durum Kuruluştan Sonra Pay Alınması Yoluyla Ortaklık sıfatının kazanılmasını ifade eder.

Kooperatiflerde, miras yoluyla ortaklık sıfatının kazanılması mümkündür. Kooperatif ortaklarından birinin ölümü onun kooperatif payı mirasçilarının en geç üç ay içinde, bir
temsilci yoluyla ortaklığın devamı yönündeki iradelerini kooperatife bildirmeleriyle mirasçilara devrolunur.

Kooperatiflerde ortaklığa giriş ve çıkış sisteminde “açık kapı ilkesi” geçerlidir. Bu ilke, kooperatifteki değişir ortaklılık ve değişir sermaye unsurlarının doğal bir sonucu olup, ortaklığa giriş ve çıkışın yöneticilerin veya diğer etkili kişilerin isteklerine göre değil, objektif şartlara bağlanması anlamını taşır.

Ortaklığın devri halinde, eski ortağın tüm hak ve yükümlülükleri yeni ortağa geçtiğinden, payını devretmek isteyen ortağın, kooperatife borcunun bulunup bulunmadığının araştırılması önemlidir. Devir işleminden sonra, eski ortağın kooperatifle ilişkisi kesilmiş olacağından, borçları, payı devralan ortaktan istenecektir. Böyle bir durumda yeni ortak, devir sözleşmesiyle yaptığı ödemeleri öne sürerek eski ortağın kooperatife olan borçlarını ödemekten kaçınamaz. Ortaklığın devri, herhangi bir şekil şartına bağlanmamıştır.

10.maddede yazılı ortaklık şartlarını kaybedenler: Burada, kooperatife ortak olabilmek için aranan koşulları kaybedenlerin ortaklıktan çıkarılacağı düzenlenmektedir. Örneğin gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğini kaybetmeleri, ortaklıktan çıkarılma sebebi oluşturur.

Kanunda eşitlik kelimesi genel olarak kullanılmış olmakla beraber, öğretide bu kavram iki grupta toplanarak yorumlanabilir:
• Mutlak eşitlik
• Nispi eşitlik
Mutlak eşitlik, şartlar veya katkı ve özveriler eşit olmadığı halde herkese aynı hakkın tanınması veya borç yükletilmesidir.

Yapı Kooperatifi Ortaklarının Ana Sözleşmeden Doğan Hakları Yapı kooperatifi ortakları, ana sözleşmeden doğan aşağıdaki haklara da sahiptirler.
• Konut veya iş yeri tahsis edilmesini isteme hakkı,
• Tahsis için kur’a çekilmesini talep hakkı,
• Ferdileşmeye geçilmesini talep hakkı.

Bilgi Alma Hakkı, kooperatifin iş ve işlemleri ile diğer işletmelerle ilişkileri ve ortakların durumları hakkında bilgi edinmeyi kapsamaktadır. Bu sayede ortak, kooperatif yöneticilerinin çalışmalarını değerlendirmek ve bu çalışmalar hakkında görüş bildirmek olanağına sahip olmaktadır.

Kooperatifler Kanunu md.24, ortakların kooperatifle ilgili hangi belge ve kayıtları inceleyebileceğini düzenlemektedir. Buna gore inceleyebileceği belge ve raporlar şunlardır;
• Yönetim Kurulu’nun, gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini içeren yıllık çalışma raporu,
• Bilanço,
• Denetçiler tarafından verilecek rapor.
Bu belde ve kayıtlar genel kurul toplantısından en az on beş gün öncesinde, bir yıl süre ile kooperatif merkezinde ve varsa şubelerinde ortakların incelemesine hazır bulundurulmalıdır. Ayrıca, talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi de zorunludur. Ancak, ortağın, belirtilen belgeler dışındaki ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususları incelemesi Genel kurulun açık izni veya yönetim kurulunun kararı ile mümkündür

Kooperatif amaçlarının gerçekleştirilebilmesi ve dönem giderlerinin karşılanması için mali kaynak sağlamak üzere, ortaklara, çeşitli adlar altında parasal yükümlülükler getirilebilir. Hangi ad altında istendiğine bakılmaksızın ortaklardan istenebilecek bu yükümlülükler, sair ödemelerdir.

Bir gerçek veya tüzel kişinin, bir kooperatifte ortak sıfatını kazanabilmesinin başlıca dört yolu vardır. Bunlar; kuruluş aşamasında kurucu ortak olarak, kuruluştan sonra pay alınması yolu ile aslen, bir başkasının payı devralınmak suretiyle devren ve ana sözleşmede hüküm bulunması halinde miras yoluyla ortak olmak şeklinde sıralanabilir.

Gerek kuruluşta ve gerekse daha sonraki süreçlerde kooperatifi kuran veya kooperatifi oluşturan kişiler “ortak” olarak adlandırıldığından, kooperatif ortaklarının “üye” olarak nitelendirilmemesi gerekir.

Yapı kooperatiflerinde konut, iş yeri ve ortak sayısı genel kurul tarafından belirlenir. Yönetim kurulu, genel kurul tarafından tespit edilen sayının üzerinde ortak kaydedemez. Ayrıca, Bakanlık tarafından hazırlanan örnek ana sözleşmede, “yedek ortak ve benzeri şekilde ortak” kaydı yapılarak bu amaçla para tahsil edilemeyeceği açıkça ifade edilmiştir.

Kooperatif ortaklığı, ortağın kendi iradesiyle kooperatiften çıkması, ortağın payını bir başkasına devretmesi, ortağın ölümü ve ortağın kooperatifin yetkili organı tarafından ortaklıktan çıkarılması hallerinde sona erer. Aşağıda ortaklık sıfatının kaybedilmesine yol açan haller açıklanmaktadır.

Örnek ana sözleşmenin “ortaklıktan çıkarma” başlıklı hükmüne göre çıkarma sebepleri şunlardır:

En az iki nüsha olarak hazırlanması gereken ortaklık senedinin;

kooperatifin adını (ünvanı)

ortağın adı, soyadı ile iş ve konut adresini

ortağın kooperatife girdiği ve çıktığı tarihleri (senette ortağın çıktığı tarih, sonradan doldurulmak üzere boş bırakılır)

ortağın kooperatife yatırdığı veya çektiği paraları (bunların tarih sırası ile yazılması gerekmektedir)

Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir şekilde katılmış olan ortaklar, yönetim kurulunun ibrasına ilişkin kararlarda oy kullanamazlar. Ayrıca, ortakların kendisi, karı veya kocası ya da üstsoy ve altsoyu ile kooperatif arasındaki kişisel bir işe veya davaya ilişkin görüşmelerde oy kullanması yasaktır.

Kooperatifler Kanunu md.24, ortakların kooperatifle ilgili hangi belge ve kayıtları inceleyebileceğini düzenlemektedir. Buna gore inceleyebileceği belge ve raporlar şunlardır;

Yönetim Kurulu’nun, gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini içeren yıllık çalışma raporu,

Bilanço,

Denetçiler tarafından verilecek rapor.

Ferdileşme, tapu kütüğünde kooperatif tüzel kişiliği adına kayıtlı bulunan taşınmazın mülkiyetinin ortaklara devredilerek, tapusunun verilmesidir. Yapı koperatifleri, ana sözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılıp dağılırlar.

Ortakların hakları olduğu gibi, kooperatife karşı çeşitli yüküm- lülükleri de bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerin bir kısmı kanundan, bir kısmı da kooperatif ana sözleşmesinden doğmaktadır. Bunlar temel olarak, ortağın parasal yükümlülükleri ile sır saklama yükümlüğüdür. Ortaklık payının ödenmesi, bilanço açıklarının kapatılması amacıyla ek ödeme yükümlülükleri ve kooperatif amaçlarının gerçekleştirilmesi bakımından mali kaynak sağlamak amaçlı getirilen sair ödemeler ortağın temel parasal yükümlülükleridir.