KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ

Almanya’da 1862 yılında kurulan “Hauserbau-Genossenschaft Hamburg” adlı kooperatif, dünyada bilinen ilk resmi konut kooperatifidir.

Türkiye’de bugünkü anlamda konut yapı kooperatifçiliği 1930’lu yıllardan sonra başlamıştır. İlk konut yapı kooperatifi, Bahçelievler Yapı Kooperatifi adı altında 26 Ocak 1935 yılında 121 ortakla Ankara’da kurulmuştur.

Kooperatif bütçesinin, bir kısmı inşaat giderleri için kalan kısmı ise, aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için kullanılır. Bu amaçlar genel anlamda şu şekilde sıralanabilir;
• Ar-ge çalışmaları ve iş geliştirme.
• Ortaklarına nitelikli hizmet sunma,
• Kooperatife hizmet sunmuş veya ortaklık şartlarını zamanında yerine getirmiş ortakları ödüllendirme,
• Kooperatiflerin ileriye dönük plan ve programlarını hazırlama.

Konut sahibi olmak isteyen herkes, konut yapı kooperatiflerinin ana sözleşmelerine belirtilen şartları kabul etmek kaydı ile konut yapı kooperatiflerine ortak olabilir.

Konut Müsteşarlığı’nın yaptığı bir araştırmaya göre, Türkiye’deki konutların yaklaşık %40’kaçak yapılaşmadır.

Piyasa rayiçli kooperatiflerde, kooperatif ortakları ortaklık paylarını piyasa değeri üzerinden alıp satabilirler.

Toplu İşyeri Yapı Kooperatifleri: Bu kooperatifler, ticaretle uğraşan esnaf ve tacirlerin bir araya gelerek toplu işyeri üretmek için kurdukları kooperatiflerdir.

Yedek akçe, ilerde doğabilecek zararlar ya da amaçları gerçekleştirmek üzere ayrılan zorunlu karşılıklardır.

Kendi Kendini İnşa Eden Konut Kooperatifleri: Bu kooperatiflerin en önemli özelliği, konut yapımı yani inşasında ortakların yer almasıdır.Diğer bir ifade ile ortağın
kendi konutunun yapımında çalışmasıdır.

Özellikle yapı kooperatiflerinde, sürekli artan konut maliyetlerini karşılayabilmek için ek
ödemelere başvurulur.

Dünya’da kooperatifçilik hareketi, modern anlamda, 19. Yüzyılda İngiltere’de başlamıştır.

Avrupa’da I. Dünya Savaşı sonrası yaşanan konut sıkıntısı, bu dönemde konut yapı kooperatifçiliği projelerinin gelişmesinde etkili olmuştur. Ancak konut yapı kooperatifçiliğinde asıl önemli gelişmeler, II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası, birçok ülkede konut stokundaki bozulma ve azalmalar, bu ülkelerde konut talebini artırmıştır.

Dünyada yaşanan ekonomik krizler ve kontrolsüz bir şekilde artan nüfus, ekonomik dengeleri bozmuştur. Kişi başına düşen milli gelir dağılımındaki dengeler bozulmuş, orta sınıf erimeye başlamış ve konut kalitesi de düşmüştür.

Kooperatifçiliğin özelliklerinden biri olan mülkiyet faydası yaratması özelliğine göre ortaklar; kooperatifin sahibi, müşterisi, çalışanı ve ürettiği konutun da sahibidirler. Kooperatifler kar amacı gütmediği için, ortaklar sadece konut üretim giderlerini karşılamaktadırlar.

Ortağın ekonomik katılım ilkesinde göre; ortaklar, genel kurulda alınan kararlarla, konut yapımı için gereksinim duyulan ve bütçelenmiş parasal değerleri yerine getirirler. Kooperatif bütçesinin, bir kısmı inşaat giderleri için kalan kısmı ise, bazı amaçları gerçekleştirmek için kullanılır. Bunlardan biri de, kooperatife hizmet sunmuş veya ortaklık şartlarını zamanında yerine getirmiş ortakları ödüllendirmektir.

Toplum kalkınması; “küçük yerel toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların, devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların ulusun tümüyle kaynaştırılması ve
ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanması sürecidir.

Kondominyum mülkiyetinin bir apartman dairesindeki mülkiyet yapısından farkı, mülkiyetin kiralama ya da devri işlemlerinde  karşımıza çıkmaktadır. Kondominyumu kiralamak ya da devretmek isteyen mülk sahibi, yönetimden bağımsız olarak hareket edemez.

Ticaretle uğraşan esnaf ve tacirlerin bir araya gelerek toplu iş yeri üretmek için kurdukları Toplu İşyeri Yapı Kooperatifleri, Türkiye'deki yapı kooperatifi türlerinden biridir.

Kooperatif öz kaynakları, esas olarak ortaklık payları ve yedek akçelerden oluşmaktadır.

Konut yapı kooperatiflerinin en önemli sorunlarının başında, finansman sorunu gelmektedir. Konutun pahalı bir meta olması, özellikle dar gelirliler için konuta erişimi güçleştirmektedir. Konut kooperatifleri gibi kar amaçsız çalışan ve dar gelirliler için bir alternatif oluşturan konut kooperatiflerinin, günümüzde finansal açıdan kamusal olarak desteklenmemesi, bu sorunun çözümünü güçleştirmektedir.