KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ

Konut sorunu; gecekondulaşma, arsa ve altyapı sorunları, psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik sorunları beraberinde getirmektedir.

Konut sorunu boyutları aşağıda yer almaktadır;

SOSYAL
FIZIKSEL
TOPLUMSAL
YÖNETSEL
SIYASAL
EKONOMIK
HUKUKSAL
TEKNOLOJIK

Ekonomik Kalkınma ve Konut Sorunu
Konut sorunu, toplumların ekonomik kalkınması ile ters orantılı bir sorundur. Bugün konut sorununun en fazla olduğu ülkeler, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdir. Bunun temel nedenini, bu ülkelerde nüfus artış oranının yüksek olması ve gelir düzeyinin düşük olması oluşturmaktadır. Ancak kentleşme ve göç de bu sorunu artıran önemli etkenlerdir. Gelişmekte olan ülkelerde, toplam nüfus artışı yaklaşık olarak yılda % 2,5 iken kent nüfusu iki kat bir hızla artmaktadır. Kent büyümesinin yarısı doğal artışa, diğer yarısı da kırsal alanlardan kente akan göçe bağlıdır. Bu da beraberinde birçok sorunun doğmasına yol açmaktadır.

Konut sorunlarının belirlenmesi, bu sorunların çözümü için devletin karar alması ve bu kararlar çerçevesinde hayata geçirilen tüm önlem ve eylemler konut politikası olarak ifade edilir.

Kentleşme, kent sayısının ve kentlerde yaşayan nüfusun artması

Rant, herhangi bir maliyete katlanmadan, toprağın değer artışından elde edilen gelir

Gecekondu, sahiplerinin bilgi ve arzusu dışında başkalarının toprakları üzerine inşa edilen, altyapıya sahip olmayan niteliksiz konutlar

Kentsel rantı doğuran bazı yönetsel uygulamalar
şu şekilde sıralanabilir:
• Yeni imar planlamaları,
• Kentsel dönüşüm projeleri,
• İyileştirme,
• Koruma amaçlı uygulamalar.

Planlı Dönem Öncesi Konut
Politikaları
Türkiye’de planlı dönem öncesinde izlenen konut
politikaları; 1923-45 ve 1946-60 dönemleri
açısından ele alınıp incelenebilir.
1923-1945 döneminde, kırsal nüfus kentsel nüfustan
daha fazla olduğundan ve kentlere doğru bir
nüfus hareketinin olmadığından, barınma sorunu
ülke genelinde bir toplumsal sorun olarak görülmemiştir.
Bireylerin konut gereksinimlerini kendi
çabaları ile karşılamaya çalıştıkları bu dönemde,
ülke kaynakları genellikle sanayileşmeye yönlendirilmiştir.
Bu dönemde devlet, Yunanistan’dan
mübadele ile gelen göçmenlerin konut sorunu ve
Ankara’nın başkent olması ve özellikle memur kenti
haline gelmesi ile memurların konut sorunu ile ilgilenmiştir.
Bu dönemde, özellikle memurların konut
ihtiyaçlarını karşılamak üzere çeşitli yasalar çıkarılarak,
memurların konut edinmesini kolaylaştıracak
politikalar uygulanmaya
çalışılmıştır. Bu
yasalardan biri, 1925
tarihli 583 sayılı kamulaştırma
yasasıdır.
Bu yasa, memurların
konut ihtiyacını karşılamak
üzere yeni gelişme
alanları açılması
için çıkarılmıştır.
Memurları ilgilendiren bir diğer yasa ise, 1925
tarihli 586 sayılı yasadır. Bu yasa ile bütün memurlara,
konut kooperatifi kurmaları için, aylıklarının
yarısı kadar avans verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu
kararın da etkisi ile 1935 yılında, Ankara’da ilk konut
yapı kooperatifi kurulmuştur. 1928 yılında çıkarılan
1352 sayılı yasa da, Ankara’da memurların konut
sorununu çözmeyi amaçlamaktadır. Bu yasa ile
memur konutları yapılması için, Maliye Bakanlığı
yetkilendirilmiştir. 1929 yılında ise, 1452 sayılı yasa
çıkarılarak, memurlara konut tazminatı ödenmesi
kararlaştırılmıştır. 1930 yılında, 1580 sayılı Belediye
Yasası ile belediyelerin konuta ilişkin görevleri,
kiralık konut yapmakla sınırlandırılmıştır.1930’lu
yıllarda Ankara’da gecekondulaşma ise yeni bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. 1940 tarihli 3780 sayılı
yasa ile kiracılar, devlet tarafından korumaya
alınmıştır. 1944 yılında ise, 4626 sayılı Memur Konutları
Yasası ile devlete, başta Ankara olmak üzere
memurlar için konut yapma görevi verilmiştir.
1944-1946 yılları arasında Emlak ve Eytam Bankası
aracılığı ile yaptırılan 434 konut, bu yasanın en
büyük uygulamasını oluşturmuştur. Ayrıca, işçilerin
konut sorununa da el atılmış, 1945 yılında Çalışma
Bakanlığı ve İşçi Sigortaları Kanunu (SSK)
kurulmuştur.
1945-1960 yıllarını kapsayan dönem, İkinci
Dünya Savaşı’nın etkilerini taşıyan dönemdir. Bu
dönemde, ekonomik ve sosyal alanda önemli değişimler
yaşanmıştır. Çok partili rejim, demokrat bir
partinin iktidara gelmesi ve ekonomiye liberal bir
görüşün hâkim olması ile tarım ve endüstri alanlarında
önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemde,
göçler ve kentleşmenin etkisi ile konut sorunu
ağırlığını hissettirmiş ve gecekondulaşma sorunu
artmıştır. Bu dönemde, gecekondulaşmayı önlemek
üzere çeşitli yasalar çıkarılmış ve politikalar
uygulanmıştır.
1946 yılında ucuz konut yaptırmak, kredi
vermek ve yapı sanayini geliştirmek üzere, 4987
sayılı yasa ile Emlak Kredi Bankası kurulmuştur.
Bu dönemde yapılan binalardan, konut yapımını
teşvik için on yıl bina vergisi alınmamıştır. 1958
yılında, konut sorunu ve politikaları üzerinde
önemli bir etkisi olan İmar ve İskân Bakanlığı
kurulmuştur.

Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) döneminde, konut yatırımlarına verimsiz yatırımlar olarak bakılmaktan vazgeçilmiş ve inşaat sektörünün ekonomiyi canlandırıcı etkisi dikkate alınmıştır. Bu dönemde, Toplu Konut Fonu oluşturulmuş ve ruhsatsız ve gecekondu konutlarına altyapı götürülmesi öngörülmüştür.

TÜRKİYE’DE KONUT ÜRETİMİNDE
YER ALAN SEKTÖRLER
Bir ülkede konut üretim biçimleri ve üreticilerini
belirleyen çeşitli unsurlar vardır. Bu unsurlar şu
şekilde sıralanabilir:
• Arsa mülkiyeti,
• Arsa değerlerindeki değişme,
• Nüfus artışı,
• Kentleşme hızı,
• İnşaatı malzemeleri sanayindeki gelişmeler,
• Cumhurbaşkanlığı politikaları

Konut üretiminde  yer alan sektörler; 

özel sektör, kamu sektörü, konut yapı kooperatifleri olarak sıralanabilir

Konut sorununun ortaya çıkmasında etkili olan birçok neden bulunmaktadır. Bunlar; nüfus artışı ve göçler, hızlı ve plansız kentleşme, kent rantı, gelir düzeyinin düşük olması (yoksulluk), gecekondulaşma ve imar afları, afet ve istimlakler, konut stokunun eskimesi, demografik yapıdaki değişimler, inşaat maliyetlerindeki artışlar ve kredi olanaklarının yetersizliğidir. Doğru yanıt A'dır.

Rant kavramı, herhangi bir ilave çalışmaya gerek olmaksızın ortaya çıkan bir artı değer olup, geniş ve dar anlamları ile tanımlanabilir. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye’de planlı dönem öncesinde izlenen konut politikaları; 1923-45 ve 1946-60 dönemleri şeklinde incelenmiştir. Bu dönemde 1925 tarihli 586 sayılı yasa ile bütün memurlara, konut kooperatifi kurmaları için, aylıklarının yarısı kadar avans verilmesi kararlaştırılmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Gecekondulaşmayı önlemek üzere alınan önlemler şu şekildedir:

Doğru yanıt D'dir.

Türkiye’de planlı kalkınma dönemi 1963 yılında başlamıştır. Doğru yanıt C'dir.

Konut üretim faaliyetlerinin uzun süreli programlarla düzenlenmesi, lüks konut üretiminin sınırlandırılması, küçük tasarrufların konut finansmanına kaydırılması gibi politikalar İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde benimsenmiştir. Doğru yanıt B'dir.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) döneminde, kentleşme, nüfus artışı, yenileme ve afetten kaynaklanan konut ihtiyacı 3 milyon civarındadır. Doğru yanıt E'dir.

Özel sektör konut üreticileri; bireysel konut üreticileri, inşaat müteahhitleri ve
toplu konut şirketlerini kapsar. Doğru yanıt A'dır.

TOKİ 2003 yılından bu yana aktif bir biçimde konut üretiminde yer almaya başlamıştır. Doğru yanıt C'dir.

Konutları üretip ihtiyacı olanlara satana kadar; arsanın sağlanmasından konutun planlanmasına, konutun üretilip pazarlanmasına kadar tüm işlevleri yerine getirenlere yapsatçı müteahhit denir. Doğru yanıt D'dir.