KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ

İlk nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılında 13.6 milyon olan Türkiye nüfusu, 2016 yılında 79,8 milyona ulaşmıştır.

Türkiye’de 2007 yılından itibaren adrese dayalı nüfus kayıt sistemine geçilmiştir.

1965 yılından itibaren ise, nüfus artışını önleyici politikaların izlenmeye başlaması

1960-1975 döneminde yurtdışına işçi göçünün yaşanması ile nüfus artış hızı önceki yıllara göre düşmeye başlamıştır.

2016 verilerine göre, Türkiye nüfusunun %18,55’i (14,8 milyon) İstanbul’da ikamet etmektedir. İstanbul’u % 6,7 (5,3 milyon) ile Ankara ve % 5,2 (4,2 milyon) ile İzmir izlemektedir.

1923-1945 döneminde, kırsal nüfus kentsel nüfustan daha fazla olduğundan ve kentlere doğru bir nüfus hareketinin olmadığından, barınma sorunu ülke genelinde bir toplumsal sorun olarak görülmemiştir.

1925 tarihli 583 sayılı kamulaştırma yasasıdır.

1935 yılında, Ankara’da ilk konut yapı kooperatifi kurulmuştur.

Ankara’da memurların konut sorununu çözmeyi amaçlamaktadır. Bu yasa ile memur konutları yapılması için, Maliye Bakanlığı yetkilendirilmiştir.

1929 yılında ise, 1452 sayılı yasa çıkarılarak, memurlara konut tazminatı ödenmesi kararlaştırılmıştır.

Konut sorunu, toplumun çeşitli kesimlerini etkileyen ve ilgilendiren, en önemli toplumsal sorunlardan biridir. Konut sorunu evrensel bir sorun olarak da kabul edilmektedir. Konut sorunu, bir toplumda yaşayan bireylerin barınma ihtiyaçlarını karşılayacak konutları sağlayamama durumudur. Konut sorunu nicel ve nitel olmak üzere iki farklı açıdan ele alınır.

Konut sorununa geniş bir bakış açısı ile bakıldığında, sorunun kalite, mekân ve altyapı gibi sorunları da kapsadığı görülmektedir. Konut sorununun bu boyutu ise, nitel boyutu ifade etmektedir. Kalite, mekân ve altyapı gibi konulardaki yetersizlikler, sağlıksız kentleşme sorunlarını da beraberinde getirmektedir.

Türkiye’de TÜİK verilerine göre, toplam konut stokunun % 62’si inşaat yapı ruhsatlı ve yalnızca %33’ü ise, iskân ruhsatlı konutlardan oluşmaktadır. Bu rakam, Türkiye’de niteliksiz konut sorununun önemini ortaya koymaktadır.

Barınma ve sağlıklı bir çevrede insanca yaşama açısından konut, bütün toplumların ortak ilgi alanını oluşturmaktadır. Bu nedenle konut sorunu, tüm toplumlar için en temel sorunlardan birini oluşturur. Konut sorunu, bir toplumda yaşayan bireylerin barınma ihtiyaçlarını karşılayacak konutları sağlayamama durumudur. Bu nedenle bireylerin barınma ihtiyaçları bakımından değerlendirilen boyutu konut sorununun toplumsal boyutudur.

Toplumsal açıdan konutu, çok işlevli bir değer olarak da ele almak mümkündür. Toplumda konutun, bir barınak olma, üretilen bir mal olma, tüketim malı olma, yatırım
olarak spekülatif değer taşıma, güvence sağlama, toplumsal ilişkilerin yeniden üretilmesinde bir araç olma, kentsel çevrenin oluşturulmasında kültürel yapı olma gibi çok değişik işlevleri vardır.

Konut sorunu, toplumların ekonomik kalkınması ile ters orantılı bir sorundur. Bugün konut sorununun en fazla olduğu ülkeler, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdir. Bunun temel nedenini, bu ülkelerde nüfus artış oranının yüksek olması ve gelir düzeyinin düşük olması oluşturmaktadır.

Konut sorununun ortaya çıkmasında etkili olan birçok neden bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sayılabilir; nüfus artışı ve göçler, hızlı ve plansız kentleşme, kent rantı, gelir düzeyinin düşük olması (yoksulluk), gecekondulaşma ve imar afları, afet ve istimlakler, konut stokunun eskimesi, demografik yapıdaki değişimler, inşaat maliyetlerindeki artışlar ve kredi olanaklarının yetersizliği. Aşağıda bu nedenlerden önemli görülenler açıklanmaktadır.

Türkiye’de planlı dönem öncesinde izlenen konut politikaları; 1923-45 ve 1946-60 dönemleri açısından ele alınıp incelenebilir.

Ekonomik ve toplumsal kalkınmada önemli bir role sahip işletme modelleri olan konut yapı kooperatifleri, ortaklarının konut ve işyeri ihtiyaçlarını karşılamaya çalışan bir kooperatif türüdür.

Konut kooperatiflerinin, konut üretimindeki paylarının artması ve toplumsal konut üretiminde işlevlerini en iyi bir biçimde yerine getirebilmeleri için, aşağıdaki faktörlerin yerine getirilmesi önem taşımaktadır. Bunlar; 

Devletin konut kooperatiflerinin gelişimine ve kredilendirilmesine odaklı bir politika izlemesi

Konut kooperatiflerinin toplumsal imajının iyileştirilmesi

Konut kooperatiflerinin etkin denetimidir.