KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ - Deneme Sınavı - 4

Amaçlı topluluklar: Amaçlı topluluklar, ortak amaçları veya ortak değerleri olan insanları bir araya getirmek için oluşturulmuş organizasyonlardır. Amaçlı topluluk kavramı, komşuluk ilişkilerinden daha komünel topluluklara kadar, çok geniş bir yaşam biçimini kapsar. Doğru cevap A şıkkıdır.

Ortaklık Payı Devirli Konut Kooperatifleri: Bu kooperatif türü, ilk olarak 1988 yılında ortaya çıkmıştır. Bunun ardında yatan neden, yerel yönetimler kontrolünde, konutların yenilenme ihtiyacının olması ve borç alma limitlerinin de merkezi yönetim tarafından belirlenmesidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Devlet yardımı ile kurulan kooperatifler İngiltere’de, konut ve arsa spekülasyonlarını engellemek amacı ile 1970-80’li yıllarda, devlet desteği ve bağışları ile kurulmaya başlanan bu kooperatiflerin amacı, kiraların artmasını önlemektir.Yaklaşık 50 konuttan oluşan, geleneksel olarak küçük organizasyonlardır. Ülkenin en başarılı konut tedarikçileri olarak kabul edilirler. Doğru cevap B şıkkıdır.

Konut Kooperatiflerine Alt Yapı Sağlanmamasından Kaynaklanan Sorunlar; Merkezi yönetimler ve yerel yönetimlerin, kentleşme ile ilgili plan ve programlarını zamanında ve kentin yapısına uygun bir şekilde yapamamaları nedeniyle, şehirleşme de istenilen biçimde oluşamamaktadır. Yerelde, konut ve kentleşme ile ilgili alt yapı çalışmaları belediyeler tarafından yapılmaktadır. Bu görev, belediyelere aittir. Arsa üretimi, imar planları, şehirleşme politikaları konutların yapımına başlamadan önce bitirilmesi gereken
çalışmalardır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kooperatiflerde üst örgütlenme, kooperatiflerin birim kooperatiflerden başlayarak, birlik, merkez birliği ve milli birlik şeklinde aşağıdan yukarıya doğru dikey olarak örgütlenmesini ifade etmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kooperatifçilik, modern anlamda ilk olarak İngiltere’de başlayan ve daha sonra tüm dünyaya yayılmış olan bir işletme modelidir. Doğru yanıt A'dır.

Konut sorunu; gecekondulaşma, arsa ve altyapı sorunları, psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik sorunları beraberinde getirmektedir.

Konut sorunu boyutları aşağıda yer almaktadır;

SOSYAL
FIZIKSEL
TOPLUMSAL
YÖNETSEL
SIYASAL
EKONOMIK
HUKUKSAL
TEKNOLOJIK

Fransız kooperatifçiliğinin bir diğer öncüsü Charles Gide’dir. Bir bilim adamı olan Gide, Fransa’da tüketim kooperatifçiliğinin öncüsü sayılır. Gide, Nimes Okulu olarak anılan tüketim kooperatifçiliği hareketinin mimarıdır. Doğru yanıt C'dir.

Mithat Paşa tarafından kurulan kurumlar aşağıdaki gibidir:

Doğru yanıt B'dir.

Ekonomik Kalkınma ve Konut Sorunu
Konut sorunu, toplumların ekonomik kalkınması ile ters orantılı bir sorundur. Bugün konut sorununun en fazla olduğu ülkeler, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdir. Bunun temel nedenini, bu ülkelerde nüfus artış oranının yüksek olması ve gelir düzeyinin düşük olması oluşturmaktadır. Ancak kentleşme ve göç de bu sorunu artıran önemli etkenlerdir. Gelişmekte olan ülkelerde, toplam nüfus artışı yaklaşık olarak yılda % 2,5 iken kent nüfusu iki kat bir hızla artmaktadır. Kent büyümesinin yarısı doğal artışa, diğer yarısı da kırsal alanlardan kente akan göçe bağlıdır. Bu da beraberinde birçok sorunun doğmasına yol açmaktadır.

Konut sorunlarının belirlenmesi, bu sorunların çözümü için devletin karar alması ve bu kararlar çerçevesinde hayata geçirilen tüm önlem ve eylemler konut politikası olarak ifade edilir.

“Kooperatifin hizmetlerinden ya da aktivitelerinden yararlanması söz konusu olmayanlar o kooperatife ortak olarak kabul edilmezler.” ifadesi "Ortaklıkta Gönüllülük ve Açıklık İlkesi"ne aittir. Doğru yanıt E'dir.

Kentleşme, kent sayısının ve kentlerde yaşayan nüfusun artması

Rant, herhangi bir maliyete katlanmadan, toprağın değer artışından elde edilen gelir

Gecekondu, sahiplerinin bilgi ve arzusu dışında başkalarının toprakları üzerine inşa edilen, altyapıya sahip olmayan niteliksiz konutlar

Kentsel rantı doğuran bazı yönetsel uygulamalar
şu şekilde sıralanabilir:
• Yeni imar planlamaları,
• Kentsel dönüşüm projeleri,
• İyileştirme,
• Koruma amaçlı uygulamalar.

“Kooperatifler devletin kendi işlerine karışmasını istemediği gibi devlet de kooperatif işlerine karışma isteği taşımaz.” ilkesi serbest sisteme aittir. Doğru yanıt D'dir.

Sendikacılığın temel amacı, toplumsal ve ekonomik bakımdan zayıf olan işçilerin güçlü sermaye karşısında ezilmesini önlemek için emek ve sermaye arasında güçlü bir sosyal denge oluşturmaktır. Kooperatifçilikte amaç ise, işçiler ve diğer dar gelirli kesimin gereksinimlerini daha uygun koşullarda karşılayabilmeleri için, güç birliği oluşturma ve ekonomik yarar sağlamadır. Doğru yanıt A'dır.

Planlı Dönem Öncesi Konut
Politikaları
Türkiye’de planlı dönem öncesinde izlenen konut
politikaları; 1923-45 ve 1946-60 dönemleri
açısından ele alınıp incelenebilir.
1923-1945 döneminde, kırsal nüfus kentsel nüfustan
daha fazla olduğundan ve kentlere doğru bir
nüfus hareketinin olmadığından, barınma sorunu
ülke genelinde bir toplumsal sorun olarak görülmemiştir.
Bireylerin konut gereksinimlerini kendi
çabaları ile karşılamaya çalıştıkları bu dönemde,
ülke kaynakları genellikle sanayileşmeye yönlendirilmiştir.
Bu dönemde devlet, Yunanistan’dan
mübadele ile gelen göçmenlerin konut sorunu ve
Ankara’nın başkent olması ve özellikle memur kenti
haline gelmesi ile memurların konut sorunu ile ilgilenmiştir.
Bu dönemde, özellikle memurların konut
ihtiyaçlarını karşılamak üzere çeşitli yasalar çıkarılarak,
memurların konut edinmesini kolaylaştıracak
politikalar uygulanmaya
çalışılmıştır. Bu
yasalardan biri, 1925
tarihli 583 sayılı kamulaştırma
yasasıdır.
Bu yasa, memurların
konut ihtiyacını karşılamak
üzere yeni gelişme
alanları açılması
için çıkarılmıştır.
Memurları ilgilendiren bir diğer yasa ise, 1925
tarihli 586 sayılı yasadır. Bu yasa ile bütün memurlara,
konut kooperatifi kurmaları için, aylıklarının
yarısı kadar avans verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu
kararın da etkisi ile 1935 yılında, Ankara’da ilk konut
yapı kooperatifi kurulmuştur. 1928 yılında çıkarılan
1352 sayılı yasa da, Ankara’da memurların konut
sorununu çözmeyi amaçlamaktadır. Bu yasa ile
memur konutları yapılması için, Maliye Bakanlığı
yetkilendirilmiştir. 1929 yılında ise, 1452 sayılı yasa
çıkarılarak, memurlara konut tazminatı ödenmesi
kararlaştırılmıştır. 1930 yılında, 1580 sayılı Belediye
Yasası ile belediyelerin konuta ilişkin görevleri,
kiralık konut yapmakla sınırlandırılmıştır.1930’lu
yıllarda Ankara’da gecekondulaşma ise yeni bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. 1940 tarihli 3780 sayılı
yasa ile kiracılar, devlet tarafından korumaya
alınmıştır. 1944 yılında ise, 4626 sayılı Memur Konutları
Yasası ile devlete, başta Ankara olmak üzere
memurlar için konut yapma görevi verilmiştir.
1944-1946 yılları arasında Emlak ve Eytam Bankası
aracılığı ile yaptırılan 434 konut, bu yasanın en
büyük uygulamasını oluşturmuştur. Ayrıca, işçilerin
konut sorununa da el atılmış, 1945 yılında Çalışma
Bakanlığı ve İşçi Sigortaları Kanunu (SSK)
kurulmuştur.
1945-1960 yıllarını kapsayan dönem, İkinci
Dünya Savaşı’nın etkilerini taşıyan dönemdir. Bu
dönemde, ekonomik ve sosyal alanda önemli değişimler
yaşanmıştır. Çok partili rejim, demokrat bir
partinin iktidara gelmesi ve ekonomiye liberal bir
görüşün hâkim olması ile tarım ve endüstri alanlarında
önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemde,
göçler ve kentleşmenin etkisi ile konut sorunu
ağırlığını hissettirmiş ve gecekondulaşma sorunu
artmıştır. Bu dönemde, gecekondulaşmayı önlemek
üzere çeşitli yasalar çıkarılmış ve politikalar
uygulanmıştır.
1946 yılında ucuz konut yaptırmak, kredi
vermek ve yapı sanayini geliştirmek üzere, 4987
sayılı yasa ile Emlak Kredi Bankası kurulmuştur.
Bu dönemde yapılan binalardan, konut yapımını
teşvik için on yıl bina vergisi alınmamıştır. 1958
yılında, konut sorunu ve politikaları üzerinde
önemli bir etkisi olan İmar ve İskân Bakanlığı
kurulmuştur.

Ülkemizde en yaygın olan kooperatif türü konut yapı kooperatifleridir. Doğru yanıt D'dir.

Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) döneminde, konut yatırımlarına verimsiz yatırımlar olarak bakılmaktan vazgeçilmiş ve inşaat sektörünün ekonomiyi canlandırıcı etkisi dikkate alınmıştır. Bu dönemde, Toplu Konut Fonu oluşturulmuş ve ruhsatsız ve gecekondu konutlarına altyapı götürülmesi öngörülmüştür.