KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ - Deneme Sınavı - 14

İlk konut yapı kooperatifi, Bahçelievler Yapı Kooperatifi adı altında 26 Ocak 1935 yılında 121 ortakla Ankara’da kurulmuştur.

Konut yapı kooperatiflerinin önemli üç özelliği bulunmaktadır. Bunlar; 

Mülkiyet faydası yaratması, Ortakların kontrolüne açık olması, Ortaklara fayda yaratmasıdır.

Konut sahibi olmak isteyen herkes, konut yapı kooperatiflerinin ana sözleşmelerine belirtilen şartları kabul etmek kaydı ile konut yapı kooperatiflerine ortak olabilir. Ortaklık, gönüllülük esasına dayanır ve giriş ve çıkışlar serbesttir.

Konut kooperatiflerinin ortakları, kooperatife ortak olurken ana sözleşmelerinde belirtilen ortaklık payını ödemek durumundadırlar. Ortaklar, genel kurulda alınan kararlarla, konut yapımı için gereksinim duyulan ve bütçelenmiş parasal değerleri yerine getirirler. Kooperatif bütçesinin, bir kısmı inşaat giderleri için kalan kısmı ise, aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için kullanılır. Bu amaçlar genel anlamda şu şekilde sıralanabilir;
• Ar-ge çalışmaları ve iş geliştirme.
• Ortaklarına nitelikli hizmet sunma,
• Kooperatife hizmet sunmuş veya ortaklık şartlarını zamanında yerine getirmiş ortakları ödüllendirme,
• Kooperatiflerin ileriye dönük plan ve programlarını hazırlama.

Konut kooperatiflerinin genel amacı, ortaklarının konut gereksinimini karşılamaktır. Bu amacı gerçekleştirirken de planlı, nitelikli ve insanların rahat edebileceği bir konut sistemi geliştirmeyi hedefler. Konut sorunu yaşayanlar, genellikle dar ve orta gelir grubuna sahip olan bireylerdir. Bu gelir grubunda yer alanların, özel sektör tarafından kar amaçlı üretilen konutlara ulaşabilme olanağı zayıftır. Konut yapı kooperatifleri, ortak pazarlık gücü yaratarak, ortaklarının kaynaklarını harekete geçirebilmelerinde onlara güç verir.

Piyasa Rayiçli Kooperatifler: Piyasa rayiçli kooperatiflerde, kooperatif ortakları ortaklık paylarını piyasa değeri üzerinden alıp satabilirler.

Türkiye’de Konut Yapı Kooperatifi Türleri 3 grupta yer almaktadır. Bunlar; 

Konut Yapı Kooperatifleri

Toplu İşyeri Yapı Kooperatifleri

Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifleridir.

Öz kaynaklar, kooperatifin kendi imkân ve olanakları ile yarattığı finansman kaynaklarını ifade etmektedir. Kooperatif öz kaynakları, esas olarak ortaklık payları ve yedek akçelerden oluşmaktadır. Bu kaynaklar kooperatifin uzun vadeli fon gereksinimini karşılar. Ancak kooperatiflerde öz kaynak olarak değerlendirilen başka kaynaklar da bulunmaktadır. Bunlar; 

Ortaklık Payları

Yedek Akçeler

Dağıtılmayan Risturnlar

Ek Ödemeler ve 

Özel Olarak oluşturulan Fonlardır. Krediler ticari banka ya da kamu kurum ve kuruluşlarından sağlanan dış kaynaklardır.

Türkiye’de kooperatiflerin önemi sorunlarından biri de, denetim sorunudur. Yeterli bilgi ve beceriye sahip olmayan ortaklar, denetim işlevini de yerine getirememektedirler.

Gerçek kişinin bizzat yapacağı eylem ve işlemlerle, kendi lehine haklar aleyhine de borçlar yaratabilme yeteneği fiil ehliyetidir. Türk medeni kanununa göre Fiil Ehliyetine Sahip Olma koşulları ise;

Ayırt etme gücüne sahip olmak,

Reşit olmak

Kısıtlı olmamak tır. 

Reşit olmak; istisnais durumlar dışında 18 yaşın tamamlanması ile gerçekleşir.

Kooperatif kurmak isteyen kurucu ortakların, bir araya geldiklerinde öncelikli olarak ana sözleşme hazırlamaları gerekir. Ana sözleşmenin içeriğinde nelerin yer alması gerektiği, Kooperatifler Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Buna ilişkin hükümler; emredici, ihtiyari ve yorumlayıcı hükümler olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırılmıştır

İhtiyari Hükümler: Sözleşmede bulunması zorunlu olmayan, tarafların iradeleriyle sözleşmeye konan, taraflarca değiştirilebilen veya aksine davranılabilen hükümlerdir. Koop. K. m. 5’de sayılan ihtiyari hükümler şunlardır:
Genel kurulun çalışmasına ilişkin hükümler
Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar
Kooperatifin birliklerle olan ilişkileri
Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ilişkin hükümler
Kooperatifin süresi

Kooperetifler Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekillerine mecburi hükümler içinde yer vermek zorundadır.

Örnek Ana Sözleşme’de değişiklik yapılması durumunda izin verecek yetkili makam çevre ve şehircilik bakanlığı olurken, Örnek Ana Sözleşme’de değişiklik yapılmaması durumunda izin verecek yetkili makam Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü

Koop. K.’da ticaret sicil müdürünün görev ve
yetkileri konusunda düzenleme bulunmamaktadır. Bu konuda düzenlemeler TTK ve Ticaret Sicili
Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Düzenlemelere göre
sicil müdürü tarafından araştırılması ve incelenmesi
gereken hususlar;

Tescil için aranılan koşulların varlığı
Kooperatif ana sözleşmesinin, Kanunun emredici hükümlere aykırı olmadığı
Kooperatif ana sözleşmesinin mecburi hükümleri taşıdığı
Tescil edilecek hususların gerçeğe uygunluğu
Tescili istenen hususların kamu düzenine uygunluğu

Kooperatifin süresi; kooperatifin süresi ana sözleşmede gösterilmesi zorunlu bir unsur olmayıp mecburi değil ihtiyari hükümlerden biridir.

Sicil müdürünün, kesin olarak tescile karar verme aşamasında duraksadığı durumlarda ya da var olan sorunun çözümünün mahkeme kararına bağlı olduğu hallerde, müdür geçici tescil yapabilir. Bunun için, ilgililerin talebi gerekmektedir.

Tescil ve ilan edilecek hususular;

-Ana sözleşme tarihi
-Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süreci
-Kooperatifin ünvanı ve merkezi
-Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar
-Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu
-Aynı sermaye ve devralınan kıymetlerde işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler
-Kooperatifin ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği
-Yönetim kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları
-Kooperatifin yapacağı ilanların şekli
-Anasözleşmede de bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği
-Kooperatifin şubeleri

Kooperatiflerin temel unsurlarından bir diğeri de, ortakların sermaye koyma yükümlülükleridir. Sermaye; para, alacak, kıymetli evrak şeklinde ise nakdi sermaye, taşınır mal, taşınmaz mal, marka, patent, intifa hakkı vs. şeklinde ise ayni sermaye olarak tanımlanmaktadır.

Fiil Ehliyeti: Gerçek kişinin bizzat yapaca- ğı eylem ve işlemlerle, kendi lehine haklar aleyhine de borçlar yaratabilme yeteneğidir.