KONUT YAPI KOOPERATİFÇİLİĞİ - Deneme Sınavı - 10

Atatürk’ten sonra Planlı Dönem (1960)’e kadar, Türkiye’de kooperatifçilik durağan bir dönem geçirmiştir. 1960’da, kooperatifçiliğin Anayasa’da yer alması ve 1969’da Kooperatifçilik Yasası’nın çıkması Türk kooperatifçiliği için önemli bir gelişmeler olarak kabul edilir.

Uluslararası alanda kabul gören kooperatifçiliğe ilişkin yeni tanım, 1995 yılında Manchester’de toplanan ICA Kongresinde kabul edilmiştir. Bu tanıma göre kooperatif, “bireylerin ortak ekonomik, sosyal ve kültürel gereksinim ve isteklerini, ortaklaşa sahip olunan ve demokratik olarak yönettikleri bir işletme aracılığı ile karşılamak için, gönüllü olarak bir araya gelerek oluşturdukları özerk bir örgüttür.”

Ortaklıkta Gönüllülük ve Açıklık İlkesi, temel olarak kooperatiflerin gönüllü kuruluşlar olduğunu vurgulamaktadır. Bu ilke, kooperatif ortaklığının kimlere açık olabileceğini de ortaya koymaktadır.

Kooperatifçiliğin Temel Değerleri, Kendi kendine yardım,  Kişisel sorumluluk üstlenme,  Demokrasi, Eşitlik, Adalet ve Dayanışmadır.

Kooperatifçiliğin İkincil (Etiksel) Değerleri , Dürüstlük, Açıklık, Toplumsal sorumluluk ve Başkalarını düşünmedir.

Serbest sistem, devlet ve kooperatif ilişkilerinde kooperatiflerin bağımsızlık ve özgürlüğünü esas alan ve devletin kooperatif işlerine karışmadığı sistemdir.

Tarım Dışı Kooperatiflerden Yardımlaşma Kooperatifleri Ticaret Bakanlığına bağlı olarak faaliyet göstermektedir.

Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar Koop. K. m. 5’de sayılan ihtiyari hükümler
arasında yer almaktadır.

İhtiyari hükümler hakkında verilen şu bilgiler doğrudur:

Yorumlayıcı Hükümler: Taraflarca tespit edilen hükümlerin açıkça anlaşılamadığı durumlarda, nasıl anlaşılması gerektiğini açıklayan hükümlere denir.

Bakanlığın, ihtiyari hükümlere aykırılık sebebi ile başvuruyu ret hakkı yoktur. Kooperatifin amacı ve çalışma konuları dışındaki diğer maddeler ihtiyari hükümlerdir.

Konut kooperatiflerinin kuruluşunda izin verecek olan makam, örnek ana sözleşmenin olduğu gibi kabul edilip edilmemesine göre değişiklik gösterir. Konut kooperatifinin kuruluşunda, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın düzenlediği örnek ana sözleşmede değişiklik yapıldı ise, kuruluş için izin makamı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’dır. Çevre ve Şehircilik bakanlığının düzenlediği örnek ana sözleşmede değişiklik yapılmadı ise, izin makamı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’dür.

Esasa yönelik olarak ana sözleşmedeki imzaların Ticaret Sicil Müdürlüğü’nün yetkilendirilmiş personeli huzurunda atılmaması, emredici hükümlere aykırı içerikler olması, kamu düzenine aykırı hükümler içermesi gibi eksikliklerden dolayı, ret sebepleri gösterilerek ret kararı verilir ve ilgiliye tebliğ edilir. İlgililer tebliğden itibaren, sekiz gün içinde ret kararına karşı sicilin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi’ne itirazda bulunabilirler.

Kuruluş izni aşamasında konut yapı kooperatiflerinde kuruluş izni ile ilgili
iş ve işlemler ilgili bakanlık tarafından yürütülmektedir.

Sicil müdürünün, kesin olarak tescile karar verme aşamasında duraksadığı durumlarda ya da var olan sorunun çözümünün mahkeme kararına bağlı olduğu hallerde, müdür geçici tescil yapabilir.

Sicil müdürünün, kesin olarak tescile karar verme aşamasında duraksadığı durumlarda ya da var olan sorunun çözümünün mahkeme kararına bağlı olduğu hallerde, müdür geçici tescil yapabilir. Bunun için, ilgililerin talebi gerekmektedir. İlgililer sorunun çözümü için, mahkemeye başvurduklarını veya sorunu anlaşma yoluyla çözümlediklerini ispat etmezlerse, üç ayın sonunda geçici tescil silinir. Mahkemeye başvurulması halinde, mahkemenin kesin hükmüne göre işlem yapılacaktır.

Kooperatifler, en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulur.

Almanya’da 1862 yılında kurulan “Hauserbau-Genossenschaft Hamburg” adlı kooperatif, dünyada bilinen ilk resmi konut kooperatifidir.

Türkiye’de bugünkü anlamda konut yapı kooperatifçiliği 1930’lu yıllardan sonra başlamıştır. İlk konut yapı kooperatifi, Bahçelievler Yapı Kooperatifi adı altında 26 Ocak 1935 yılında 121 ortakla Ankara’da kurulmuştur.

Kooperatif bütçesinin, bir kısmı inşaat giderleri için kalan kısmı ise, aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için kullanılır. Bu amaçlar genel anlamda şu şekilde sıralanabilir;
• Ar-ge çalışmaları ve iş geliştirme.
• Ortaklarına nitelikli hizmet sunma,
• Kooperatife hizmet sunmuş veya ortaklık şartlarını zamanında yerine getirmiş ortakları ödüllendirme,
• Kooperatiflerin ileriye dönük plan ve programlarını hazırlama.