KONUTTA MALZEME SEÇİMİ VE YALITIM

Günümüzde malzeme dünyası çok geniş bir alana yayılan ürün yelpazesiyle konut üreticilerine ve kullanıcılarına sayısız seçenekler sunmaktadır. Yaşam alanlarında, özellikle konutlarda kullanılan yapı malzemesinin yapı fiziği açısından seçimi, tasarım ve üretim tekniğine bağlı olduğu kadar kullanım koşulları ve süresindeki performanslarına göre de önem kazanmaktadır

Ürün seçimi, yapının işlevini, performansını ve kullanıcıyı doğrudan etkiler. Değişen, çeşitlenen, benzerleri olan ürünlerin arasından gereksinimleri karşılayabilecek olan en uygun malzemenin seçimi kullanım sürecinin en az sorunla geçmesini sağlayacak, kullanıcıya konfor getirecek, aynı zamanda bakım ve onarım masraflarını en aza indirecektir.

Konutta yapı elemanlarının ve malzemenin sağlam, dayanıklı, uzun ömürlü, güvenli ve rahat kullanılabilir, ekonomik, çevreye, insana dost, ısı, su, neme, sese karşı yalıtılmış olması ve konfor sunması istenmektedir.

Kullanıcı gereksinimleri sosyolojik, fizyolojik, antropometrik, psikolojik etkenler ile, teknik (fiziksel ve kimyasal) gereksinimlere, yapı konumuna ve maruz kaldığı koşullara, ekonomik gereksinimlere bağlı olarak farklılaşabilmektedir.

Yapı malzemeleri mekânların yalnızca fiziki çevresini oluşturmakla kalmayıp, dokunsal, görsel özellikleriyle psikolojik ve biyolojik çevreleri yaratır. Bu nedenle, uzun sürelerin geçirildiği yaşam alanlarında kullanılan malzemenin kullanıcı üzerinde rahatlatıcı, güven ve huzur veren bir psikolojik etki yaratması, biyolojik olarak kullanıcıya zararlı olabilecak kimyasallar içermemesi, mikroorganizma oluşumuna izin vermemesi, aynı zamanda çevreyle dost olması gerekmektedir.

Yapı malzemesi; bir tasarımın bünyesine giren, o tasarımın oluşum ve kullanma sürecindeki biçimlenişini ve yapıyı kullanan insanın sağlık ve konforunu etkileyen, her tür işlenmemiş, yarı veya tam işlenmiş maddeler olarak tanımlanmaktadır.

Yapı malzemesinin kimyasal yapısının bozulmadığı değişimleri ölçülebilen, gözlenebilen; sertlik, renk, koku, yoğunluk, ısı ve elektrik iletkenliği, erime noktası, kaynama noktası, çözünürlük gibi özellikleri fiziksel özellikler olup, malzemenin asit veya bazlarla ilişkisi, yanıcı olup olmaması gibi maddenin atom veya moleküllerinde meydana gelen değişimleri kimyasal özelliklerdir.

Malzeme yapıda; basınç, çekme, kayma, burulma, eğilme, burkulma kuvvetlerine, yorulma, çarpma hali gibi deformasyonlara, yüzey sertlik ve gözenek özelliğine göre aşınmalara maruz kalabilir.

Günümüzde; doğal taşlar, yapıya belli bir ağırlık getirmeleri, yer kaybına neden olmaları, işleme ve kullanım olanaklarının zorlukları gibi nedenlerden dolayı özel amaçlarla ve genellikle kaplama olarak kullanılmaktadır.

Genel yapı itibariyle dayanıklı olan doğal taş yapı malzemesinin fiziksel, kimyasal bileşimindeki maddeler ve ortamla olan (dış- iç hava) etkileşimler, taşın çeşidine göre kullanımda olumsuzluklara neden olabilir. Çözünür tuzlar, asit bileşimleri, donma-çözülme olayları veya nem ve sıcaklık döngüleri taşın bozulmasına neden olan etkenlerdir.

Yapıda kullanılan doğal taşlar; homojen yapılı, gözeneksiz, atmosfer etkilerine dayanıklı, yüksek basınç ve eğilme mukavemetine sahip olmalıdır. Bu özelliklere sahip olan magmatik kütleler ve fiziksel tortul külteler grubundaki taşlar konstrüktif amaçla kullanılmaya çok elverişlidir. Kargir yapılarda kullanılan taşlar fiziksel-mekanik kuvvetlere dayanıklı, sert ve damarsız yüzey yapısına sahip ve yoğun hava etkilerine, don olaylarına, darbelere dirençli olmalıdır.

Lifli, organik esaslı bir malzeme olan ahşap, reçineli oluşuna göre, sert ağaçlar (şimşir, meşe, dişbudak, kayın, gürgen, kestane, ceviz, kiraz, abanoz, maun, akçaağaç, çınar), yumuşak ağaçlar (kavak, köknar, söğüt, huş, kızılağaç, ıhlamur, sedir, akağaç) ve çıralı ağaçlar (çam, ladin) şeklinde gruplanabilir.

Suni ahşap malzemeleri ise üretim şekline göre; prese kaplama, prese aglomere ve prese masif olarak üç grup halinde sınıflandırmak mümkündür.

Ahşabın lif yönlerine göre mukavemet değerlerinde farklılıklar göstermesi, mikroorganizmalara karşı zayıf olması, güneşin etkisi ile sürekli bir yanmaya (oksidasyon) ve kimyasal ayrışmaya uğraması ve nemden etkilenmesi, bunun sonuncunda dayanıklılığının düşmesi, özellikle reçineli olanların kolaylıkla tutuşması olumsuz özellikleridir.

Ahşabın kullanım ömrünü artırmak için; ahşabı yapıdaki yerine koymadan önce, özellikle rutubet, mikroorganizma, atmosfer ve yangın etkisine karşı korumayı sağlayacak bazı önlemleri almak gereklidir. Mikroorganizma etkisine karşı bitüm ve katran, bakır, krom, çinko ve arsenik esaslı su eriticili kimyasal bileşikler ve metalik klor naftalinleri, benzen, hegzaklorit, PVC, çam reçinesi, üreformaldehit, poliester, alkit gibi organik eriticili kimyasal bileşikler kullanılanılır. Amonyum tuzları, potasyum silikat, asit borik ve boraks gibi maddeler, ahşabın bünyesini kömürleştirip karbondioksit açığa çıkararak yanmayı durduran mono ve diamonyum fosfat, mono magnezyum fosfat gibi bileşikler yangın etkisine karşı ahşaba uygulanan koruyuculardır. Ahşabın bünyesine çeşitli kimyasalların emdirilmesiyle yapılan emprenye uygulaması, çürümeyi elli kat geciktirerek ahşabın ömrünü uzatır.

Dış cephede kullanılacak ahşap panolarda, yüzleri fenol ya da melamin tabaka kaplı kontrplak, özel reçineli MDF (orta yoğunlukta lif levha Medium Density Fiberboard) kullanılmalı, ahşap lambriler için; meşe, gürgen, kızılağaç, akuju (maun), beyaz çam gibi daha az budaklı ağaçlar seçilmelidir. Panel ürünler arasında plywood olarak adlandırılan ürünler çok iyi kurutulmuş (içinde barındırdığı nem oranı en fazla % 5), tutkalla, yüksek derecede, basıç altında preslenerek birleştirilmiş birden fazla kaplama levhaları olup, dış hava koşullarına dayanıklıdır. Bu ürünler yapısal amaçlı kullanılabilir. Yönlendirilmiş yonga levhalar (OSB- Oriented Strand Board) yüksek üretim teknolojisine sahip ahşap malzemedir ve suya ve neme, böceklenmeye ve küfe son derece dayanıklı olmaları nedeniyle dışarıda kullanılabilmektedir. Bu ürünlerin taşınması ve nakliyesi, uygulaması kolaydır. OSB malzeme aynı zamanda dekoratiftir.

Kontraplak, MDF yonga levha gibi fabrikasyon üretimle yapılan ahşap kökenli malzemeler, her boyutta üretilebilmesi, homojen olması, mukavemet değerlerinin bilinmesi, nefes alması, mükemmel bir ısı yalıtım değerine, yüksek akustik, hafiflik özelliğine sahip olması, bakım maliyeti gerektirmemesi, uygulama kolaylığı, beton, çelik ve diğer kargir yapı elemanlarıyla kolayca ve sorun çıkarmadan bir arada kullanılabilmesi açısından konutlarda tercih edilmektedir.

Cam yapı malzemesi yapıda, üretim hattından çıktığı şekliyle kullanılabildiği gibi, temel özellikleri geliştirilerek istenen amaca uygun hale getirilebilir. Yapıda cam yapı malzemesi düz cam, ısı, güneş, gürültü kontrollü camlar, emniyet ve güvenlikli, yangın yalıtımlı camlar olarak çeşitli amaçlarla ya da dekorasyon düzeninde yer almaktadır.

Metal; yapıda çubuk, profil veya levhalar şeklinde taşıyıcı, kaplama, doğrama, tesisat ve ince yapı elemanlarında, mobilya yapımında geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Profil olarak şekillendirilmiş demir ve alüminyum metalleri, konutta pencere ve kapı doğramalarında, paslanmaz çelik veya alüminyum taşıyıcı sistem arasına veya giydirme cephe olarak hazır duvar elemanlarında uygulanmaktadır.

Metallerde oluşan korozyon, metal yüzeylere katı ve sıvı yağ, boya, vernik, lak, katran, kauçuk vs. sürülmesi, ya da kaplama uygulanması, çimentolu harç kullanılması veya emay ile ya da kalay, kurşun, nikel, bakır, çinko, krom, kadmiyum gibi korozyona uğramayan metallerle kaplanmasıyla (nikelaj, kromaj, kalaylama gibi) engellenebilmektedir. Boya ile yapılacak korumalarda, yüzey iyice temizlenmeli, önce astar boya, üzerine selülozik boya uygulanmalıdır.

Ses yalıtımı; gürültülü alanlardan çevreye yayılan sesi azaltmak (jeneratör, hidrofor, kalorifer, yüksek ses düzeyine sahip eğlence yerleri vb.), yaşanan ortamı istenmeyen seslerden yalıtarak gürültünün zararlı etkilerinden korumak (konutlar, okul, hastane, yurt, otel, iş yeri vb.)ve kullanım koşulu sese bağlı alanlar gibi özellikli mekânlarda (sinema, tiyatro, konser ve konferans salonu, TV ve ses kayıt stüdyosu vb.) uygun kullanım koşulları oluşturmak amacı ile yapılan uygulamalardır.