KONUMSAL VERİTABANI II

Sürümde yapılan her türlü düzenleme, yapılan değişiklikler sisteme gönderilene kadar, konumsal veritabanını kullanan diğer kullanıcılardan izole bir şekilde saklanır. Doğru cevap D'dir.

Sürümleme, CBS yazılımlarının sadece sunucu versiyonlarında kullanılabilmektedir. Dosya tabanlı (file based) konumsal veritabanlarında ya da kişisel (personal) konumsal veritabanlarında uygulanamazlar. Veritabanı yöneticisi projede ihtiyaç duyulduğu kadar sürüm oluşturabilir. Diğer ifadeler doğrudur. Doğru cevap B'dir.

Eğer sistemden herhangi bir sürüm silinmek istenirse ona bağlı alt sürümler de sistemden silinecektir. Diğer ifadeler doğrudur.Doğru cevap E'dir.

Sürümleme işleminde, sürüm kullanılan veri kümelerinde, verilerin bir kopyası üretiliyormuş gibi bir izlenim oluşsa da sistem bu şekilde çalışmamaktadır. Sürümleme basit bir şekilde, yapılan değişikliklerin takibi ve uygulanması işleminden oluşur. Konumsal veri tablolarında yapılan değişikliklerin takibi delta tabloları adı verilen tablolardan yapılır ve uygulanır. Üretilen, güncellenen ya da silinen konumsal nesnenin özellikleri bu tablolarda saklanır. Bu delta tabloları aynı zamanda A (ekleme[adds]) ve D (silme[delete]) tabloları olarak da adlandırılırlar. Diğer ifadeler doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Gönderilme işlemi bir kez yapıldıktan sonra geri alınması (undo) mümkün değildir. Yapılacak işlem proje olarak sona erdiyse sürüm silinebilir ancak silinme esnasında ona bağlı bütün alt sürümlerin de silineceği unutulmamalıdır. Diğer ifadeler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Sürüm ağacı, konumsal veritabanında sürümleri ve ilişkilerini göstermede kullanılan yaygın bir sembolojidir. Bir sürüm ağacı oluştururken, organizasyonun iş akışına bağlı olarak istenilen sayıda dal oluşturulabilir. Ancak bilinmelidir ki, ağaç dallarının derinlemesine değil, yatayda çoğalması iş akışının yönetimini basitleştirerek en iyi performansın alınmasını sağlayacaktır. Doğru cevap E'dir.

Kullanıcı yaptığı düzenlemeleri kaydetmezse sürüm silinecek ve yapılan düzenlemeler dikkate alınmayacaktır. Eğer birden çok kullanıcının yaptığı düzenlemelerde çakışma gerçekleşirse yani kullanıcı yaptığı düzenlemeleri sisteme kaydetmeden önce saptanmış sürümde değişiklik yapılmışsa, sistem kullanıcıyı uyaracak ve bu koşullara rağmen devam edip etmeyeceğini sorgulayacaktır. Doğru cevap D'dir.

Bu sistemin avantajları arasında; her iş birimin mantıksal bir yolla sürüm olarak ayrılması, birçok düzenlemenin yapılmasına olanak sağlayan uzun işlem süreçleri, kullanıcı kısıtlaması getirilmesi, karşılaştırma ve gönderim süreçlerini desteklemesi sayılabilir. Ancak sistemin çok katlı sürüm konfigürasyonuna imkân sağlaması, delta tablolarındaki kayıt (satır) sayısını arttırarak sorgulamada ciddi performans sorunlarına yol açacaktır. Bu performans sorunu, yapılan düzenlemelerin belirli aralıklarla güncellenmesiyle azaltılabilir. Doğru cevap B'dir.

Oluşturulan arşiv tablosundaki kayıtlarda sürümlemede olduğu gibi değişiklik yapılamaz. Bu tablodaki veriler sadece okunabilir türde verilerdir. Doğru cevap C'dir.

B ve C seçenekleri çıkış-giriş replikasyonu; D ve E seçenekleri ise çift yönlü replikasyon ile ilgiliyken sadece A seçeneği tek yönlü replikasyon ile ilgilidir. Doğru cevap A'dır.

Modern CBS ile çalışmanın sağladığı en büyük kazanım, konumsal veri ve bilginin yönetimini, konumsal veritabanları üzerinden sağlamasıdır. Özellikle aynı konumsal veri üzerinde birçok kullanıcının simultane çalıştığı kurumsal CBS sistemlerinde, bu yönetim şeklinin sağladığı avantaj daha fazla hissedilir. Kurumsal çözümlerde tüm konumsal veriler merkezî bir veritabanında sağlıklı bir şekilde depolanır ve yönetilir. Çok kullanıcılı sistemlerde merkezî bir veritabanı, sağladığı fonksiyonellikle veritabanı yönetiminde karşılaşılabilecek; veri tekrarı, veri tutarlılığı, veri bütünlüğü, veri güvenliği gibi sorunların meydana gelmemesinde büyük rol sahibidir. Konumsal veritabanlarında bu işlevselliğin gücü sürüm yönetiminden (versiyonlamadan) gelir.  

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, modern CBS ile çalışmanın sağladığı kazanımlara ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur.

Sürüm, konumsal veritabanının, yapılan her türlü konumsal işlemlerinin resmedildiği özelleştirilmiş bir görünümüdür. Bu görünüm, konumsal veritabanının bütününün ve içerdiği bütün veri setlerinin belli bir zamandaki anlık görüntüsüdür. Sürümler, çoklu kullanıcıların, kurumsal ya da bir çalışma grubuna tanımlı konumsal veritabanında, veritabanındaki kilit sistemlerini uygulamadan ya da veri tekrarı oluşturmadan düzenlemeler yapmasına olanak tanır. Sürümde yapılan her türlü düzenleme, yapılan değişiklikler sisteme gönderilene kadar, konumsal veritabanını kullanan diğer kullanıcılardan izole bir şekilde saklanır. Sürümler, konumsal veritabanındaki verilerin ve üzerinde yapılan işlemlerin tarihsel bir arşivlemesini de tutar. Bu özelliğinin yanı sıra, dağıtık CBS (distributed GIS) işlemelerine olanak sağlayan, konumsal veritabanı replikasının (geodatabase replication) arkasındaki teknolojidir. Dağıtık CBS, sistem bileşenlerinin aynı fiziksel ortamda bulunmadığı coğrafi bilgi sistemleridir. Dağıtık coğrafi bilgi sistemlerine örnek olarak; internet tabanlı CBS, mobil CBS ya da “grid” hesaplama gösterilebilir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi sürüme ilişkin olarak yukarıdaki seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Bir konumsal veritabanı sisteminde:

belirtilen koşullarda avantajlı bir kullanıma sahip olunması için sistemde sürümleme (versiyonlama) kullanılmalıdır.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, doğru cevap E’dir. Bir konumsal veritabanı sisteminde seçeneklerin tümünde belirtilen koşullarda avantajlı bir kullanıma sahip olunması için sistemde sürümleme (versiyonlama) kullanılmalıdır.

Sunucu ortamlarındaki konumsal veritabanlarında, her zaman en üst seviyede bir sürüm bulunur. Bu sürüme, saptanmış sürüm (default version) denir. Saptanmış sürüm, konumsal veritabanındaki verinin en güncel ve gösterimdeki hâlidir. Konumsal veritabanında sürüm, konumsal veritabanının eşsiz ve yerel görüntüsü olarak düşünülebilir. Sürüm bir kez oluşturulduğunda, veriden alınan anlık görüntüde hangi konumsal nesnelerin kullanılacağı belirlenmiş olur. Artık oluşturulan sürümde, veritabanının saptanmış (default) ilk görünümünden ayrı bir ortamda düzenleme yapılabilmektedir. Görünenin aksine, sürüm oluşturulduğunda veri kopyalanmış olmaz. Bunun yerine sistem veriyi düzenlerken, sürümlenmiş veri kümeleriyle ilişkili yeni tablolar kullanır. Bu tablolara “delta tabloları” denir. Veri kümelerinde düzenlemeler yapıldıktan sonra, yapılan değişiklikler saptanmış görünümün verileri üzerine yazılarak sürüm güncellenir. Bu aşamadan sonra sürümün saptanmış görünümü sistemdeki son güncel hâl olarak değişecektir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, sürümlerin özelliklerine ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Sürümleme, CBS yazılımlarının sadece sunucu versiyonlarında kullanılabilmektedir. Dosya tabanlı (file based) konumsal veritabanlarında ya da kişisel (personal) konumsal veritabanlarında uygulanamazlar. Sürüm oluşturulmuş iş akışlarında her simultane kullanıcı, düzenlemesini kendi oluşturduğu anlık görüntüde uygular. Sunucu ortamındaki bir konumsal veritabanı, birçok sürüme sahip olabilir ve bu ortamdaki her konumsal veritabanının saptanmış bir sürümü oluşturulur. Veritabanı yöneticisi projede ihtiyaç duyulduğu kadar sürüm oluşturabilir. Oluşturulan her yeni sürüm, daima var olan bir sürümden oluşur. Saptanmış sürümden sonra oluşturulan ilk sürüme, saptanmış sürümün altı (child) ya da dalı (branch) denir. Bu nedenle saptanmış sürüm de oluşmuş bütün sürümlerin üstü (ancestor) olarak adlandırılır.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, sürümlerin özelliklerine ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Konumsal veritabanında oluşturulmuş her sürümün bir sahibi, bir açıklaması ve yetki seviyesi vardır. Sürümün sahibi, konumsal veritabanında sürümü ilk oluşturmuş kişidir. Sürümü oluşturan kişi, sürüme metinsel bir açıklama ekleyebilir ve sürümü kullanacak diğer kullanıcıların, kullanım yetkilerini kısıtlayabilir. Sürüm kullanıcılarını yetkilendirme, çoklu kullanıcıların düzenlemelerinin kontrolünde anahtar bir rol oynar. Kullanıcılara tanımlanacak yetki seviyeleri şu şekildedir:

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi sürümlerin özelliklerine ilişkin olarak yukarıdaki seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Sürümleme işleminde, sürüm kullanılan veri kümelerinde, verilerin bir kopyası üretiliyormuş gibi bir izlenim oluşsa da sistem bu şekilde çalışmamaktadır. Sürümleme basit bir şekilde, yapılan değişikliklerin takibi ve uygulanması işleminden oluşur. Konumsal veri tablolarında yapılan değişikliklerin takibi delta tabloları adı verilen tablolardan yapılır ve uygulanır. Üretilen, güncellenen ya da silinen konumsal nesnenin özellikleri bu tablolarda saklanır. Bu delta tabloları aynı zamanda A (ekleme[adds]) ve D (silme[delete]) tabloları olarak da adlandırılırlar. Bu iki tablo, sürüm oluşturulmuş veri setlerinde yapılacak değişiklikler için beraber çalışır. Kopya veriyle çalışmanın aksine, bu tablolar sayesinde, ayrı sürümlerde tanımlanmış aynı konumsal nesnede çalışılıyor olsa da herhangi bir kilit sistemi kullanmadan veri tekrarı engellenebilir. Burada kilit nokta delta tablolarının, hangi özgün sürüme ait olduğuna referans vermesidir. Yazılım son kullanıcıya hangi sürümü göstereceğini, güncelleştirme sonrasında bu referans numarasının ait olduğu sürüm üzerinden hareket ederek seçer. Delta tabloları ile sürümleme, kullanıcılara kendi konumsal verisini düzenlemede bağımsızlık sağlar. Sürümle çalışmaya başlanacağı zaman ilk yapılması gereken şey, düzenleme yapılmak istenen konumsal veri setinin, sürüm olarak tescillenmiş (kayıt altına alınmış) olması gerekir. Bu onay işlemiyle, çalışılacak konumsal veri tablosuna bağlı iki delta tablosu konumsal veritabanında oluşur. 

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, sürümlemede değişikliliklerin oluşturulmasına ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Sürümleme işleminde, sürüm kullanılan veri kümelerinde, verilerin bir kopyası üretiliyormuş gibi bir izlenim oluşsa da sistem bu şekilde çalışmamaktadır. Sürümleme basit bir şekilde, yapılan değişikliklerin takibi ve uygulanması işleminden oluşur. Konumsal veri tablolarında yapılan değişikliklerin takibi delta tabloları adı verilen tablolardan yapılır ve uygulanır. Üretilen, güncellenen ya da silinen konumsal nesnenin özellikleri bu tablolarda saklanır. Bu delta tabloları aynı zamanda A (ekleme[adds]) ve D (silme[delete]) tabloları olarak da adlandırılırlar. Bu iki tablo, sürüm oluşturulmuş veri setlerinde yapılacak değişiklikler için beraber çalışır. Kopya veriyle çalışmanın aksine, bu tablolar sayesinde, ayrı sürümlerde tanımlanmış aynı konumsal nesnede çalışılıyor olsa da herhangi bir kilit sistemi kullanmadan veri tekrarı engellenebilir. Burada kilit nokta delta tablolarının, hangi özgün sürüme ait olduğuna referans vermesidir. Yazılım son kullanıcıya hangi sürümü göstereceğini, güncelleştirme sonrasında bu referans numarasının ait olduğu sürüm üzerinden hareket ederek seçer. Delta tabloları ile sürümleme, kullanıcılara kendi konumsal verisini düzenlemede bağımsızlık sağlar. Sürümle çalışmaya başlanacağı zaman ilk yapılması gereken şey, düzenleme yapılmak istenen konumsal veri setinin, sürüm olarak tescillenmiş (kayıt altına alınmış) olması gerekir. Bu onay işlemiyle, çalışılacak konumsal veri tablosuna bağlı iki delta tablosu konumsal veritabanında oluşur. 

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, doğru cevap E’dir. Delta tablolarına ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur.

Sürümlenmiş veriyle çalışmanın normal veriyle çalışmaktan büyük bir farkı yoktur. Veriyi sunucudan çağırırken oluşan tek fark oluşturulmuş sürümlerden birini seçmektir. Çalışılan alt dallardaki (child) sürümlerde düzenlenen verinin, üst sürüm ile birleştirilmeden önce geçirdiği bir aşama vardır. Sürümlemede daha önce de bahsedildiği üzere kilit sistemler kullanılmamaktadır ve aynı veri üzerinde aynı anda birden çok kişinin çalışmasını engelleyen bir yapı da yoktur. Bu yüzden veri üzerinde düzenleme yapılma aşamasında güncelleyeceğimiz üst sürüm bir başka kullanıcı tarafından değiştirilmiş olabilir. Bu durum çakışmalara sebep olacaktır. Veri düzenleme aşamasında iki tür çakışmayla karşılaşılabilir. Bunlar:

Bu çakışmaların oluşturduğu problemleri çözmek için verilerin belli bir uzlaşım içinde olması gerekir. Bu uzlaşımın gerçekleştirildiği aşamaya sürümlerin uygunluğunun sağlanması (reconcilling) denir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir. Sürümlerin uyumu ve işleme konulmasına ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur.

Sürümlenmiş veriyle çalışmanın normal veriyle çalışmaktan büyük bir farkı yoktur. Veriyi sunucudan çağırırken oluşan tek fark oluşturulmuş sürümlerden birini seçmektir. Çalışılan alt dallardaki (child) sürümlerde düzenlenen verinin, üst sürüm ile birleştirilmeden önce geçirdiği bir aşama vardır. Sürümlemede daha önce de bahsedildiği üzere kilit sistemler kullanılmamaktadır ve aynı veri üzerinde aynı anda birden çok kişinin çalışmasını engelleyen bir yapı da yoktur. Bu yüzden veri üzerinde düzenleme yapılma aşamasında güncelleyeceğimiz üst sürüm bir başka kullanıcı tarafından değiştirilmiş olabilir. Bu durum çakışmalara sebep olacaktır.     Veri düzenleme aşamasında iki tür çakışmayla karşılaşılabilir. Bunlar:

Bu çakışmaların oluşturduğu problemleri çözmek için verilerin belli bir uzlaşım içinde olması gerekir. Bu uzlaşımın gerçekleştirildiği aşamaya sürümlerin uygunluğunun sağlanması (reconcilling) denir.

Sürümlerin uygunluğunun sağlanmasında sürümler karşılaştırılır. Eğer konumsal nesnelerin düzenlenmesinde bir çakışmayla karşılaşılıyorsa, yazılımın bu çakışma durumu için sürümlerden hangisinin (kullanıcı tarafından düzenlenen mi yoksa güncelleştirilmiş halinin mi) kullanılacağını soran bir seçenekle karşı karşıya kalınır. Eğer güncelleştirilmiş (hedef) sürüm seçilirse yapılan düzenlemeler, verinin son durumu olarak hedef sürümün üzerine yerleştirilir. Eğer düzenlenen (edit) sürüm seçilirse, düzenlenmede çakışan veriler için düzenlenen sürüm öncelik alınarak yerleştirilir. Eğer çoklu kullanıcılar aynı sürümde çalışıyorlarsa bu sefer de kaydetme sırasına göre sürüm güncellenecektir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir. Sürümlerin uyumu ve işleme konulmasına ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur.

Sürümlerin karşılaştırılmasıyla çakışma sorunları bir karara bağlandıktan sonra düzenlenmiş sürümün işleme konma aşaması gelmektedir. Oluşturulan düzenlemenin sisteme gönderilmesiyle (post) verilen karara göre hedef ve düzenlenen sürümlere göre saptanmış sürüm güncellenecektir. Bu işlem anında sistemde düzenleme yapan başka kullanıcı varsa kendi sistemini güncelleyene kadar oluşan yeni durumu göremez. Gönderilme işlemi bir kez yapıldıktan sonra geri alınması (undo) mümkün değildir. Gönderilme işleminden sonra da düzenleme oturumuna devam edilebilir. Yapılacak işlem proje olarak sona erdiyse sürüm silinebilir ancak silinme esnasında ona bağlı bütün alt sürümlerin de silineceği unutulmamalıdır.