KONUMSAL VERİTABANI II

Geometrik ağlarda başlangıç noktasına kaynak (source), bitiş noktasına ise batık (sink) adı verilir.

Geometrik ağ içinde kullanılacak konumsal nesneler ağ davranışları göz önünde
bulundurularak özelliklerine göre;
• Basit bağlantı noktası (simple junction),
• Karmaşık bağlantı noktası (complex junction),
• Basit kenar (simple edge),
• Karmaşık kenar (complex edge)

Bir yönden gelen suyu diğer tarafı kapatarak suyun akışını istenen tarafa vermesini sağlayan bir vana karmaşık bağlantı noktasına örnek verilebilir.

Kenar–Kenar Kuralı: Kurala göre iki farklı kenar tipi özel olarak belirlenmiş bir bağlantı noktası ile bağlanmalıdır. Örneğin farklı çaptaki boruları bağlayabilmek için araya
uygun bir nipel kullanılmalıdır

Mantıksal Ağ (Logical Network)
Her geometrik ağ, bir mantıksal ağa (logical network) sahiptir. Bu ağ, geometrik ağ içinde yer alan konumsal nesnelerin bağlantı ilişkileri ve diğer bilgilerini saklayan, takip ve akış işlemlerinde kullanılmak üzere bağımsız olarak oluşturulan tablolar topluluğudur. Mantıksal ağ geometriye ve koordinat değerlerine sahip değildir. Kenar ve bağlantı noktası arasındaki tüm bağlantılar mantıksal ağda korunur. Mantıksal ağın asıl amacı, ağın bağlantı bilgilerini tanımlı özniteliklerle beraber tutmaktır. Geometrik ağda yer alan her eleman için mantıksal ağda en az bir eleman vardır. Mantıksal ağ konumsal veritabanı tarafından oluşturulmuş ve korunan tablolar topluluğu olarak yönetilmektedir. Bu tablolar geometrik ağ ile ilgili konumsal nesnelerin birbirleri ile bağlantılarını depolamaktadır (Kelleci, 2011).
Ş

Geometrik ağ oluşturma basamakları
aşağıdaki gibi listelenebilir.
• Geometrik ağın adı belirlenir. Bu ağ belirlenirken kullanılacak isimler Türkçe karakter içermemelidir.
• Geometrik ağ modelinde kullanılacak konumsal nesne tabloları belirlenerek
konumsal nesne veri kümesi içine aktarılır. Konumsal nesneler içerisinde karmaşık bir konumsal nesne olması hâlinde, karmaşık konumsal nesne tabloları ayrı olarak belirlenmelidir.
• Geometrik ağın eğer bir başlangıç ve bir bitiş noktası ver ise bu kaynak ve
batıklar belirlenmelidir. Bu kaynak ve batıklar için ayrı bir konumsal nesne
tablosu (feature class) oluşturulmalıdır.
• Geometrik ağ modelinde ağırlık değerleri kullanılarak akış yapılandırılacak ise ağırlık değerleri ile ilişkili öznitelik veri alanları seçilmelidir.

Ağ veri kümesi oluştururken dikkat etmemiz gereken en önemli olgu, topolojinin temel kurallarından biri olan bağlanırlık (connectivity) ilkesidir. Bağlantılar network dataset için hayati önem taşımaktadır. Harita gösteriminde birbirini kesen iki yol,
gerçekte bağlantıları olmayan yollar olabilir

Ağ veri kümesi öznitelikleri (network dataset attributes) ulaşım ağı elemanlarının ağ içerisindeki kısıtlamalarını tanımlamak için kullanılmaktadır. Bunlar hız limiti, araç tipi kısıtları, araç yükseklik tahditleri, tek yönlü yol vb. özellikler olabilir. Ağ veri kümesi özniteliklerini temel kriterler bazında başlıklar altında toplamak gerekirse;
• Maliyet (cost)
• Kısıtlamalar (restrictions)
- Yasaklı ulaşım ağı elemanları (prohibit)
- Sakınılan ulaşım ağı elemanları (avoid)
- Tercih edilen ulaşım ağı elemanları (prefer)
• Hiyerarşi (hierarchy)
• Tanımlayıcılar (descriptors)
olarak sıralanabilir

Seyahat Süresi: Ağ veri kümesi öznitelikleri temel kriterlerinden “maliyet” sınıfına
girmektedir. Yol uzunluğu ve hız limiti öznitelik değerleri kullanılarak hesaplanabilen
ya da yolun bilinen saat içerisindeki yoğunluğu ile değişen, araçla veya yaya olarak ulaşım ağı yol elemanlarının seyahat süresini tanımlamak için kullanılır.

Doğal yapıda ya da kendi içerisinde akış yönü belirli olan, yönlendirilmiş şebekelerin analiz edildiği modele Geometrik Ağ Modeli denir. Geometrik ağ, kenarlar ve bağlantı noktalarından oluşan, başlangıcı, sonu ve akış yönü belirli olan, birbirine bağlı ağ elemanlarının oluşturduğu bütünleşik sistemdir. Geometrik ağlarda bir kenar iki bağlantı noktasına sahipken, bir bağlantı noktası birçok kenar ile bağlantı oluşturabilir. Geometrik ağ modelini oluşturabilmek için kenarlar ve bağlantı noktalarının yanı sıra, sistemin akış özelliklerinin bilinmesi gereklidir.

İçeriğinde bağlantı noktaları ve kenarlardan oluşan küçük bir ağ yapısı içeren bağlantı noktalarına karmaşık bağlantı noktası adı verilir. Karmaşık bağlantı noktaları sistem akışını yönlendirmek için kullanılır. Doğru cevap C’dir.

Her geometrik ağ, bir mantıksal ağa sahiptir. Bu ağ, geometrik ağ içinde yer alan konumsal nesnelerin bağlantı ilişkileri ve diğer bilgilerini saklayan, takip ve akış işlemlerinde kullanılmak üzere bağımsız olarak oluşturulan tablolar topluluğudur. Mantıksal ağ geometriye ve koordinat değerlerine sahip değildir. Kenar ve bağlantı noktası arasındaki tüm bağlantılar mantıksal ağda korunur. Mantıksal ağın asıl amacı, ağın bağlantı bilgilerini tanımlı öz niteliklerle beraber tutmaktır. Geometrik ağda yer alan her eleman için mantıksal ağda en az bir eleman vardır. Mantıksal ağ konumsal veritabanı tarafından oluşturulmuş ve korunan tablolar topluluğu olarak yönetilmektedir. Bu tablolar geometrik ağ ile ilgili konumsal nesnelerin birbirleri ile bağlantılarını depolamaktadır. Doğru cevap B’dir.

Geometrik ağ oluşturma basamaklarına göre; ilk önce geometrik ağın adı belirlenir. Bu ağ belirlenirken kullanılacak isimler Türkçe karakter içermemelidir. Geometrik ağ modelinde kullanılacak konumsal nesne tabloları belirlenerek konumsal nesne veri kümesi içine aktarılır. Konumsal nesneler içerisinde karmaşık bir konumsal nesne olması hâlinde, karmaşık konumsal nesne tabloları ayrı olarak belirlenmelidir. Geometrik ağın eğer bir başlangıç ve bir bitiş noktası ver ise bu kaynak ve batıklar belirlenmelidir. Bu kaynak ve batıklar için ayrı bir konumsal nesne tablosu oluşturulmalıdır. Geometrik ağ modelinde ağırlık değerleri kullanılarak akış yapılandırılacak ise ağırlık değerleri ile ilişkili öznitelik veri alanları seçilmelidir. Doğru cevap B’dir.

Sakınılan ulaşım ağı elemanları; bir rota üzerinde belirlenebilecek bazı yollardan sakınmak için kullanılır. Sakınılan elemanlar yasak değildir ancak sakınılması gerekli olan, mecbur olmadıkça kullanılmaması gereken elemanlardır. Doğru cevap D’dir.

Ulaşım ağı modelinin analizi sırasında kullanılacak yolların kısıtlarının anlaşılabilmesi için yolların hiyerarşisine gereksinim duyulur. Hiyerarşi, yol özelliklerini ve kısıtlarını belirler. Yol hiyerarşisi otoyol, devlet kara yolu, şehirlerarası il yolu, bulvar, cadde ve sokak şeklinde tanımlanır. Doğru cevap C’dir.

Bağlantı noktası konumsal nesnesi; bağlantı noktası yol parçalarının birbirine bağlandığı noktalarda diğer bir deyişle yolların kesiştiği kavşak noktalarında kullanılır. Her cadde, sokak vb. çizgisel elemanların başında, sonunda ve kavşaklarda kullanılan konumsal nesnedir. Doğru cevap A’dır.

Genel topoloji kurallarının nokta ve çizgi konumsal nesneleri için kullanılan özel topoloji kuralları ağ modellerinde kullanılır. Bunlar; üst üste binmemeli, uçlar açıkta kalmamalı, gereksiz bölünmemeli, kendisi ile üst üste binmemeli şeklinde listelenebilir. Doğru cevap E’dir.

Geometrik ağ bir kaynaktan çıkarak batıklara doğru olan doğal akışın ya da bir hizmet ağının modellenmesi için kullanılır. Geometrik ağlar akarsu ağları, elektrik, gaz, su, kanalizasyon vb. yönlendirilmiş, ağ elemanlarında yalnızca tek yönlü bir akışın olduğu sistemler için uygundur. Ağ veri kümesi ise genellikle ulaşım ağları ya da ağ elemanları üzerinden çift yönlü akış olan yapılar için özelleştirilmiş ağ modelidir. Geometrik ağ elemanları kenar ve bağlantı noktaları olmak üzere iki adettir. Ağ veri kümesinde ise bu elemanlara dönüş elemanları da eklenmiştir. Dönüş kısıtlamaları ayrı bir konumsal nesne tablosu içerisinde tutulur. Doğru cevap D’dir.

Ağ veri kümesi oluşturmak için ilk önce ağ veri kümesinin adı belirlenir. İsim verilirken Türkçe karakter ve özel karakterlerin kullanılmamasına dikkat edilir. Ağ içerisinde kullanılacak konumsal nesne tabloları ve öznitelik veri alanları belirlenir. Ardından ağ üzerinde hatayı en aza indirmek için topoloji kuralları tanımlanır. Özel dönüş yasakları var ise dönüş noktası konumsal nesneleri kullanılacak mı, yoksa bütün kavşaklardan her yöne dönüşe izin mi verilecek bu basamakta belirlenmelidir. Dönüş konumsal nesne tablosu kullanılacaksa özel dönüş yasaklarını içeren konumsal nesne tablosu seçilmelidir. Oluşturulacak ulaşım ağı için ağ veri kümesi öznitelikleri belirlenir. Son olarakta modelleme içerisindeki çizim yönlerine göre yolların yönleri belirlenir. Doğru cevap E’dir.

Geometrik ağlar, kenar ve bağlantı noktaları adı verilen iki temel elemandan oluşur. Bu elemanların her biri birer konumsal nesne olup geometrik ağ içinde ağ konumsal nesnesi adını alır. Doğru cevap A'dır.