Konumsal Veritabanında Sürüm Yönetimi

Sürüm, konumsal veritabanının, yapılan her türlü konumsal işlemlerinin resmedildiği özelleştirilmiş bir görünümüdür. Bu görünüm, konumsal veritabanının bütününün
ve içerdiği bütün veri setlerinin belli bir zamandaki anlık görüntüsüdür. Sürümler, çoklu kullanıcıların, kurumsal ya da bir çalışma grubuna tanımlı konumsal veritabanında, veritabanındaki kilit sistemlerini uygulamadan ya da veri tekrarı oluşturmadan düzenlemeler yapmasına olanak tanır.

Bir konumsal veritabanı sisteminde:
• Veri kümelerindeki güncellemeler, çoklu kullanıcılar tarafından simultane bir şekilde düzenleniyorsa,
• Konumsal veritabanı sunucusunda, düzenlemeye tabi konumsal nesneler, geometrik ağlar, ağ veri kümeleri gibi veri yapılarının birer parçası iseler,
• Konumsal veritabanı kopyalarını kullanan dağıtık CBS işlemlerinde,
• Konumsal veritabanı arşivlemesi için, veri kümelerinin tarihsel kayıtları oluşturuluyor ve saklanıyorsa, belirtilen koşullarda avantajlı bir kullanıma sahip olunması için sistemde sürümleme (versiyonlama) kullanılmalıdır.

Dağıtık CBS, sistem bileşenlerinin aynı fiziksel ortamda bulunmadığı coğrafi bilgi sistemleridir. Dağıtık coğrafi bilgi sistemlerine örnek olarak; internet tabanlı CBS, mobil CBS ya da “grid” hesaplama gösterilebilir.

Sistem veriyi düzenlerken, sürümlenmiş veri kümeleriyle ilişkili yeni tablolar
kullanır. Bu tablolara “delta tabloları” denir.

Sürümleme, CBS yazılımlarının sadece sunucu versiyonlarında kullanılabilmektedir.
Dosya tabanlı (file based) konumsal veritabanlarında ya da kişisel (personal) konumsal veritabanlarında uygulanamazlar.

Saptanmış sürümün üç alt sürümü vardır ve bunlar sırasıyla; “gdbv”, “asv_pub_chg” ve “v_elec1” şeklindedir.

Sürüm kullanıcılarını yetkilendirme, çoklu kullanıcıların düzenlemelerinin kontrolünde anahtar bir rol oynar.
Kullanıcılara tanımlanacak yetki seviyeleri şu şekildedir:
• Özel (Private): Sürümde görüntüleme ve düzenleme işlemlerini sadece sürümü
oluşturan kişi yapabilir.
• Korumalı (Protected): Bütün kullanıcılar sürümde bulunan veri kümelerini görüntüleyebilir ancak sadece sürüm sahibi düzenleme yapabilir.
• Açık (Public): Bütün kullanıcılar, sürümde yer alan veri kümelerini görüntüleyebilir ve düzenleyebilir.

Delta tabloları ile sürümleme, kullanıcılara kendi konumsal verisini düzenlemede
bağımsızlık sağlar. Sürümle çalışmaya başlanacağı zaman ilk yapılması gereken şey, düzenleme yapılmak istenen konumsal veri setinin, sürüm olarak tescillenmiş (kayıt altına alınmış) olması gerekir. Bu onay işlemiyle, çalışılacak konumsal veri tablosuna bağlı iki delta tablosu konumsal veritabanında oluşur.

Veri düzenleme aşamasında iki tür çakışmayla karşılaşılabilir. Bunlar:
• Düzenlenen konumsal nesnenin başka biri tarafından da aynı sürümle aynı anda
güncellenmesi,
• Düzenlenen konumsal nesnenin çalışılan farklı bir sürümde düzenlenmesi ya da
silinmesi.

Bu çakışmaların oluşturduğu problemleri çözmek için verilerin belli bir uzlaşım içinde olması gerekir. Bu uzlaşımın gerçekleştirildiği aşamaya sürümlerin uygunluğunun sağlanması (reconcilling) denir.
Sürümlerin uygunluğunun sağlanmasında sürümler karşılaştırılır. Eğer konumsal nesnelerin düzenlenmesinde bir çakışmayla karşılaşılıyorsa, yazılımın bu çakışma
durumu için sürümlerden hangisinin (kullanıcı tarafından düzenlenen mi yoksa güncelleştirilmiş halinin mi) kullanılacağını soran bir seçenekle karşı karşıya kalınır. Eğer güncelleştirilmiş (hedef) sürüm seçilirse yapılan düzenlemeler, verinin son durumu olarak hedef sürümün üzerine yerleştirilir. Eğer düzenlenen (edit) sürüm seçilirse, düzenlenmede çakışan veriler için düzenlenen sürüm öncelik alınarak yerleştirilir. Eğer çoklu kullanıcılar aynı sürümde çalışıyorlarsa bu sefer de kaydetme sırasına göre sürüm güncellenecektir.

Sürüm uygulama örneklerinden yaygın olarak kullanılanlardan
bazıları şu şekilde sayılabilir:
• Saptanmış sürümün eş zamanlı düzenlenmesi
• Çoklu projeler
• Kalite kontrol sürümlü çoklu projeler
• Tarihsel arşivleme
• Konumsal veritabanı replikasyonu

Çok kullanıcılı uygulamalarda, saptanmış sürümün doğrudan düzenlenmesi sürüm uygulamasının en basit metodudur. Bu iş akışında açık bir şekilde, hiçbir kullanıcı yeni bir sürüm oluşturma ihtiyacı duymaz. Saptanmış sürümde düzenleme yapılmaya başlandığında, konumsal veritabanı düzenlemelerin işleme konana kadar diğer düzenlemelerden izole olarak saklanabileceği isimsiz ve geçici bir alan yaratır.

Bu sistemin avantajları arasında; her iş birimin mantıksal bir yolla sürüm olarak ayrılması, birçok düzenlemenin yapılmasına olanak sağlayan uzun işlem süreçleri, kullanıcı kısıtlaması getirilmesi, karşılaştırma ve gönderim süreçlerini desteklemesi sayılabilir.

Konumsal veritabanı replikasyonu ise sürümleme altyapısını genişleterek, çoklu konumsal veritabanları arasında değişiklikleri birleştirme ve senkronize etme olanağı sağlar.

Konumsal veritabanı replikasyonu CBS yazılımlarının sağladığı bir veri dağılım metodudur. Konumsal veritabanı replikasyonu ile veri, karşılıklı iki ya da daha çok konumsal veritabanı arasında veri setinin tamamının veya bir parçasının çoğaltılmasıyla dağıtılır.

Konumsal veritabanı replikasyonunun çalışma mantığı, iki konumsal veritabanı arasındaki ilişkinin yönetimidir. Konumsal veritabanının orijinal tarafına üst (parent) replika, orijinal verinin kopyasını içeren konumsal veritabanına alt (child) replika adı verilir.

Replikasyonların anlaşılmasını kolaylaştırmak adına bazı temel özellikleri şu şekilde
listelenebilir;
• Bir SDE (Spatial Database Engine) konumsal veritabanının saptanmış sürümünden ya da herhangi bir sürümünden bir replika oluşturulabilir.
• Bir konumsal veritabanındaki veri setinin belli bir bölümünden replika oluşturulabilir. Veritabanının tamamının çoğaltılmasına gerek yoktur.
• Replikayı belirlerken, tanımlayıcı sorgular, konumsal filtreler ve seçim kümeleri
gibi kısıtlayıcılar kullanılabilir.

Konumsal veritabanında replikasyon üç şekilde gerçekleşmektedir. Bunlar:
• Çıkış – giriş yapan replikasyon (check-out / check-in)
• Tek yönlü replikasyon (one-way)
• Çift yönlü replikasyon (two-way)

Tek yönlü replikasyon, üstten alta ya da alttan üst replikasyona doğru senkronizasyonun birçok defa sağlanabildiği replikasyon tipidir. Tek yönlü replikasyonlar, sürekli düzenlemelerin yapıldığı bir konumsal veritabanının yönetiminde ya da Web tabanlı harita servisi gibi sürekli güncellenen yayın amaçlı konumsal veritabanlarının yönetiminde kullanılabilir.

İki yönlü replikasyon tekrar tekrar replika oluşturmadan, yapılan düzenleme ve değişikliklerin hem alt replika yönünde hem de üst replika yönünde defalarca senkronizasyonuna olanak veren replikasyon tipidir. Senkronizasyon ayrı ayrı iki yönde olabileceği gibi aynı anda iki yöne de gerçekleştirilebilmektedir. İki yönlü replikasyon, iki farklı grubun düzenleme yaptığı verilerin paylaşımı durumunda kullanışlı bir yapıdır.