KONUMSAL VERİTABANI II - Deneme Sınavı - 3

Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde haritalar üzerinde kullanılan açıklamalar genellikle öznitelik veri alanlarındaki bilgilerin harita üzerine çağrılması ile gösterilmektedir. Konumsal nesnelerin öznitelik veri alanlarındaki bilgilerinin, harita üstünde nokta, çizgi ya da poligon konumsal nesnesinin yakınlarında görüntülenmesini sağlayan bu yönteme “dinamik etiketleme yöntemi” (label) adı verilir.

Genellikle parsel, bina planı gibi büyük ölçekli gösterimlerde, (parsel ve bina için) cephe ve derinlik ölçülerinin işaretlenerek etiketlenmesi gerekir. Elektrik, su, kanalizasyon vb. altyapı şebekelerinde de şebeke elemanlarının boyutları harita veya plan üzerinde belirtilmedir. CBS’de bu gereklilik “ölçüm konumsal nesnesi” (dimension feature) kavramı ile giderilmiştir.

Etiket konumsal nesne tablolarında yazılım tarafından önceden tanımlanmış, standart öznitelik veri alanları bulunur. Bu alanlar font tipi, renk, büyüklük, semboloji vb. alanlar olarak sayılabilir.

Hazırlanacak haritalara göre harita üzerindeki açıklamaların gösteriminde bazen
dinamik etiketleme yöntemi, bazen de etiket konumsal nesnesi kullanımı daha uygun
olmaktadır. Harita açıklamalarının gösteriminde etiket konumsal nesnesi kullanımının
avantaj ve dezavantajları aşağıda listelenmiştir.
• Eğer gösterim yalnızca bir harita dosyası ile ilgiliyse, gösterimin dinamik etiketleme yöntemi ile yapılması daha kullanışlı olabilir. Dinamik etiketleme yönteminde
açıklamalar konumsal veritabanında değil harita dosyasında saklandığı için harita
dosyası silindiğinde açıklamaların da silineceği göz önünde bulundurulmalıdır.
• Eğer gösterim birden fazla harita dosyasında kullanılacaksa, etiket konumsal nesne
yapısının kullanılması daha doğru olacaktır. Etiket konumsal nesne tablosunda depolanan açıklamalar diğer konumsal nesne tabloları (feature class) gibi katman olarak kullanılabilecek ve her harita dosyasına çağrılabilecektir. Etiket konumsal nesne tabloları konumsal veritabanında depolandığı için harita dosyaları silindiğinde
açıklamalar kaybolmaz. Burada dikkat edilmesi gereken durum, etiket konumsal
nesne tablosunun silinmesi durumunda, tablonun kullanıldığı tüm haritaları etkileyecek olmasıdır.
• Eğer etiket konumsal nesne tabloları bir sunucu üstünde depolanıyorsa, harita
açıklamalarını etiket konumsal nesnesi olarak kullanmak, veri işleme aşamasında
çok kullanıcılı ortamdaki düzenleme ve versiyonlama işlemlerinde avantaj sağlayacaktır.
• Gösterimde kullanılan açıklama sayısı birkaç yüz parçadan daha fazla ise etiket
konumsal nesnesi kullanımı daha avantajlı olacaktır. Çünkü sayıca fazla olan açıklamaların dinamik etiketleme yöntemi ile oluşturulmuş harita dosyalarından erişimi, konumsal veritabanındaki etiket konumsal nesne tablosuna kıyasla daha zor
olacaktır. Ayrıca çok sayıdaki açıklama, harita dosyasının büyüklüğünü de artıracaktır.
• Harita açıklamalarında standart gösterimlerin yanı sıra özelleştirilmiş gösterim
şekillerinin kullanılması isteniyorsa, açıklamaların etiket konumsal nesnesi olarak
depolanması avantajlı olacaktır

Etiket konumsal nesne tablosu oluşturmada kullanılan bir diğer yöntem, veritabanı
üzerinden boş bir etiket konumsal nesne tablosu oluşturmadır. Bu aşamada etiket konumsal nesne tablosunu oluştururken şu adımlar izlenir (Şekil 4.5):

• Konumsal nesne tablosunun adı özel karakterler ve Türkçe karakterler kullanmadan tanımlanmalıdır. Oluşturulan tablo, konumsal veritabanı içinde yer alan konumsal nesne tabloları ile aynı adları taşıyamaz. Eğer Türkçe karakter kullanılacaksa bu karakterler, tablo adında değil rumuz (alias) kısmında kullanılmalıdır.
• Konumsal nesne tablosunda oluşturulacak konumsal nesne tipi etiket nesnesi olarak belirlenmelidir.
• Etiket konumsal nesne tablosunun tipi belirlenmelidir. Eğer tipi konumsal nesneyle bağlantılı etiket nesnesi olacaksa ilişki kurulacak konumsal nesne tablosu
seçilmelidir.
• Konumsal nesne tablosunun konumsal referansı tanımlanmalıdır.
• Referans gösterim ölçeği tanımlanmalıdır.
• Etiket sınıfları ve bu sınıflara ait gösterim sembolojisi (font tipi, renk, büyüklük
vb.) tanımlanmalı ve bu sınıflar ve sembolojileri için bir ad, metin sembolleri ve
gösterim ölçek aralığı belirlenmelidir.
• Etiket konumsal nesne tablosu içinde saptanmış veri alanları dışında eklenmek
istenen veri alanları varsa tanımlanır.

AnnotationClassID: Etiket sınıflarının tanımlandığı veri alanıdır. Eğer etiket nesnesi
tek sınıftan oluşuyorsa “0” değerinde gösterilir.

ZOrder: Etiket konumsal nesne tablosunda etiket sınıflarının katman olarak sırasını
belirtir. Değerin küçülmesi katmanın daha üstte olduğu anlamına gelir.

XOffset: Metnin pozisyonunu sağa ya da sola kaydırır. Saptanmış olarak “0” değeri
verilir. Pozitif değerler metni sağa, negatif değerler metni sola kaydırır

Ölçüm konumsal nesne tablosunda yer alacak konumsal nesne elemanları, ölçüm çizim
araçlarıyla oluşturulur. Kullanılan çizim aracı, oluşturulacak ölçüm tipini ve ölçüm için
gerek duyulan referans nokta sayısını belirler. Çizim, gerekli sayıda referans nokta belirlendiğinde zaman otomatik olarak sona erer. Referans nokta sayısı, oluşturulacak ölçüm konumsal nesne tipine göre değişiklik gösterir.
Basit hizalanmış (simple aligned): Basit hizalanmış ölçüm nesnesi, referans olarak iki
noktaya gereksinim duyar. Bunlar ölçüm başlangıç noktası ve ölçüm bitiş noktasıdır. Çizim ikinci referans noktasını yerleştirdikten sonra otomatik olarak sona erer 

Hizalanmış (aligned): Hizalanmış ölçüm nesnesi, referans olarak üç noktaya ihtiyaç
duyar. Bunlar ölçüm başlangıç noktası, ölçüm bitiş noktası ve ölçüm çizgisinin yüksekliğini belirten noktadır. Çizim üçüncü referans noktasını yerleştirdikten sonra otomatik olarak sona erer 
Doğrusal (linear): Doğrusal ölçüm nesnesi, yatayda ve dikeyde ölçüm nesnesi oluşturur ve referans olarak üç noktaya ihtiyaç duyar. Bunlar ölçüm başlangıç noktası, ölçüm bitiş noktası ve ölçüm çizgisinin yüksekliğini belirten noktadır. Üçüncü referans noktasının
başlangıç ve bitiş noktalarına göre yeri, ölçüm nesnesinin yatayda mı yoksa dikeyde mi
oluşturulacağını belirler. Çizim üçüncü referans noktasını yerleştirdikten sonra otomatik
olarak sona erer
Döndürülmüş doğrusal (rotated linear): Döndürülmüş doğrusal ölçüm nesnesi, referans
olarak dört noktaya ihtiyaç duyar. Bunlar ölçüm başlangıç noktası, ölçüm bitiş noktası, ölçüm çizgisinin yüksekliğini belirten nokta ve uzatma çizgi açısını belirleyen noktadır. Çizim dördüncü referans noktasını yerleştirdikten sonra otomatik olarak sona erer
Serbest hizalanmış (free aligned): Serbest hizalanmış ölçüm nesnesi, hem basit hizalanmış hem de hizalanmış ölçümler oluşturmak için kullanılabilir. Girdi olarak iki ya da üç referans noktası kullanır. Eğer çizim iki noktayla bitirilirse basit hizalanmış, üç noktayla bitirilirse hizalanmış ölçüm olacaktır. Eğer çizim ikiden az ya da üçten fazla noktayla bitirilmeye çalışılırsa işlem başarısız olacaktır.
Serbest doğrusal (free linear): Serbest doğrusal ölçüm nesnesi, yatay, dikey ve döndürülmüş doğrusal ölçüm nesneleri oluşturmada kullanılabilir. Girdi olarak üç ya da dört noktaya ihtiyaç duyar. Girdi olarak dört nokta kullanılırsa, döndürülmüş doğrusal ölçüm nesnesi oluşur. Eğer çizim üçten az ya da dörtten fazla noktayla bitirilmeye çalışılırsa işlem başarısız olacaktır

DIMX: Ölçüm çizgisi yüksekliğinin X ekseni koordinat bilgisini içerir

Piksel, sayısal bir resmin en küçük birimidir. Piksel kelimesi de İngilizcedeki “picture element” yani resim elemanı kelimelerinin kısaltmasından türetilmiştir

Raster veri modeli, konumsal nesneleri hücreler şeklinde temsil eden satır ve sütunlardan oluşan veri modelidir.

Raster veri modeli tarafından tanımlanan özellikler; satır ve sütun sayısı, piksel boyutu, piksel değeri, piksel derinliği, bant sayısı ve konumsal referanstır.

Uydu görüntüleri, taranmış kağıt paftalar, GoogleMaps, OpenStreetMap vb. haritalar, sayısallaştırma işleminde altlık harita olarak kullanılır. Sayısallaştırma, konumlandırılmış
bir raster veri üzerinden vektör veri oluşturma işlemidir. Altlık veri, vektör veri oluşturulmanın yanı sıra arazi çalışmalarında, çalışılan arazi hakkında görsel açıdan daha detaylı bilgiye ulaşmak için kullanılabilir. Altlık haritalar, coğrafi verilerin doğruluk kontrolü için kullanışlı bir araçtır. Altlık veri ile vektör veri oluşturma işlemine GoogleMaps üzerinden yol ağının sayısallaştırılması veya uydu görüntülerinden binaların çizilmesi örnek gösterilebilir.

Bununla beraber, yağış miktarı, sıcaklık değişimleri, nüfus yoğunluğu
gibi gösterimlerde yüzey haritaları kullanılmaktadır.

raster veri tipleri arasında sürekli veri diye bir tür bulunmaz.

Tanımı yapılan zamansal çözünürlükdür. Uydu, ayarlanmış olduğu bölge üzerinde bir yörünge izlemektedir. Bu yörünge üzerinde belirlenen bölgeden tekrar görüntü alma süresi de zamansal çözünürlüktür.

Ana tablo (business table), Raster verilerinin kendisini ve ayak izini (footprint) tutan tablodur. Herhangi bir tablo ile bağlantısı bulunmamaktadır.

Konumsal veritabanında raster veri:

olarak organize edilmektedir.

Tematik raster haritalar çeşitli analizler veya sınıflandırma sonucu oluşturulan haritalardır. Tematik raster haritalar genellikle uydu görüntülerinin sınıflandırılması sonucu elde edilir. Ayrıca vektör verilerin, öznitelik verilerine göre sınıflandırılmasından sonra, elde edilen haritaların çakıştırma analizi için raster veriye dönüştürülmesi, tematik raster harita kullanımına örnek olarak verilebilir. Tematik raster harita uygulamalarına toprak, arazi kullanım, bitki örtüsü gibi haritaları örnek olarak gösterebiliriz.