KONUMSAL VERİTABANI I

a

A

a

A

A

A

A

A

A

Veritabanı bileşenleri kavramsal, mantıksal ve fiziksel veritabanı bileşenleri olarak üç kategoriye ayrılmaktadır.

Üçüncü ve son kategori fiziksel veritabanı bileşenleri kategorisidir. Veritabanı platformunda mantıksal veritabanı bileşenleri ve fiziksel veritabanı bileşenleri genellikle iç içe girmiş bir yapıda bulunur.

Veritabanlarının en temel bileşeni tablodur. Tablo, veritabanlarında verinin depolandığı yer, satır ve sütunlardan oluşan iki boyutlu bir yapıdır. Bir başka tanıma göre tablolar, ortak özelliklere sahip verileri veritabanında saklamak üzere kullanılan yapılardır. Veritabanları bir veya daha fazla tablodan oluşurlar. Veritabanındaki her bir tablonun kendine özel, benzersiz veritabanında yinelenmeyen bir ismi olmalıdır. Tablo isimleri açıklayıcı olmalıdır. Dolayısı ile kayıtların gerçek hayattaki durumunu yansıtan bir
isim seçilmelidir.

Tamsayı: Tamsayı (short integer) -32.768 ile 32.767 arasındaki tam sayıları kapsayan veri tipidir. Hafızada 2 byte yer kaplar. 

Uzun Tamsayı: Uzun tamsayı (long integer) -2.147.483.648 ile 2.147.483.647 arasındaki tam sayıları kapsayan veri tipidir.

Ondalık: Ondalık (decimal) değerlerden oluşan veriler için seçilmesi gereken veri tipidir.

Kesirli: Kesirli (float) -3.4x1038 ile 3.4x1038 arasındaki sayı değerlerini kapsayan veri tipidir.

Çift: Çift (double) -1.7x10308 ile 1.7x10308 arasındaki sayı değerlerini kapsayan veri tipidir.

Metin: Metin (text) veri tipi depolanacak veri değeri aynı anda hem nümerik (sayı), hem de alfa-nümerik (harf) değerlerden oluşuyorsa, ya da yalnızca alfa-numerik değer içeriyorsa kullanılmalıdır.

Tarih/Saat: Tarih/Saat (date/time) veri tipi veritabanındaki tablolarda tarih ve saat içeren veri depolanacak ise kullanılmalıdır.

Doğru/Yanlış: Doğru/Yanlış (boolean) veri tipi eğer depolanacak verilerin değer kümesi doğru-yanlış, var-yok ya da evet-hayır gibi sadece iki değer içeriyorsa kullanılabilir.

İkili: İkili (binary) veri tipi veritabanında grafik, resim, fotoğraf verileri depolamak için kullanılan veri tipidir.

Uzun İkili: Uzun ikili (long binary) veri tipi veritabanı tablolarında büyük boyutlu veriler saklamak isteniyorsa kullanılır.

Not: Not (memo) veri tipi veritabanı tablolarında uzun metinler saklamak isteniyorsa kullanılır.

Anahtar alan belirlenirken aşağıdaki koşullara dikkat edilmelidir;
• Çoklu değer içeren alanlar anahtar olamaz.
• Mutlaka benzersiz (unique), tekrar etmeyen değerler içermelidir.
• Mümkün olduğunca boş değer (null) içermemesine özen gösterilmelidir.
• Güvenlik ile ya da mahremiyetle ilgili sorun oluşturabilecek nitelikler anahtar alan
olarak seçilmemelidir. Örneğin şifre alanı anahtar alan olarak seçilemez.
• Birden fazla alanın birleştirilerek anahtar olarak kullanılmasından olabildiğince kaçınılmalıdır. Bu şekilde bir kullanım zorunluysa, başka bir özellik belirlenemiyorsa, mümkün olduğu kadar az sayıda veri alanının birlikte kullanımı tercih edilmelidir.
• İçerdiği değerler mutlaka o kaydı net şekilde tanımlamalıdır.
• İçeriği zaman içerisinde çok nadir değişmeli hatta mümkünse hiç değişmemelidir.

Veritabanlarında kullanılan dört çeşit anahtar bulunmaktadır.
• Birincil anahtar (primary key)

• Tekil anahtar (unique key)

• Bileşik anahtar (composite key)

• Yabancı anahtar (foreign key)

Birincil anahtar (primary key) bir tablodaki kaydı kesin olarak temsil eden alana veya alan grubuna verilen isimdir. Birincil anahtar veri alanındaki her değeri benzersiz (unique), tek olmalı ve tekrar etmemelidir. Aynı zamanda birincil anahtar alan
boş (null) geçilemez, mutlaka bir değer içermelidir. Örneğin müşteri veritabanında her müşteriye benzersiz bir numara verilerek, ya da müşterilerin TC Kimlik No veya cep telefon numarası birincil anahtar olarak kullanılabilir. Ancak müşterilerin soyadlarını birincil anahtar olarak belirlemek risklidir, çünkü tabloya aynı soyadına sahip ikinci bir kayıt girilmesi olasılığı her zaman mevcuttur.

Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımlarında grafik nesneler ile ilgili “Nerede?”, “Ne kadar uzakta?”, “Yanında ne var?” gibi sorulara yanıt bulmak için konuma dayalı sorgulama (select by location) kullanılmaktadır. Konuma dayalı sorgulamada konumsal nesnelerin birbirleri arasındaki konumsal ilişkileri kullanılır. Konumsal ilişkiler üç temel topoloji ilkesi çerçevesinde belirlenir. Temel topoloji ilkeleri;
• Bağlanırlık (connectivity),
• Bitişiklik (adjacency),
• Yakınlık (proximity) olarak sıralanır.

İkincil dizin (secondary index) tabloda anahtar alan olarak tanımlanmayan alanlarda oluşturulan dizin türüdür. İkincil dizin veri tekrarını engellemez. Örneğin kişi verilerinin depolandığı tabloda kişi adlarının bulunduğu veri alanı ikincil dizin olarak tanımlanabilir. Tabloda “Ahmet” isimli birden fazla kişi olabilir. İkincil dizinin amacı “Adı” veri alanını alfabetik olarak sıralayarak tablodaki kayıtlara daha hızlı ulaşmaktır.

Soyut gösterim (view), verilerden derlenen ve son kullanıcının bilgiye erişimini kolaylaştıran, sanal tablo ya da görüntü olarak adlandırılabilecek veritabanı bileşenleridir. Veritabanlarında amaca bağlı olarak son kullanıcıya tablolardan seçilen ve derlenen, gerçekte böyle bir dizilim veya tablo olmadığı halde, veri alanlarını düzenleyerek tabloymuş gibi göstermeye yarayan görüntülere, soyut gösterim (view) adı verilir.

Veritabanlarında form, genellikle veri girişi ve veri güncelleme amacı ile düzenlenmiş arayüzlerdir. Formlar üzerinden veri girişi yapılmasının temel nedeni, veri girişi aşamasında kullanıcıların hatalı veri girişlerini engellemektir.

Varlık, amaçla ilgili olarak verisi toplanan ve veritabanı içinde depolanan kişi, yer, nesne, olay ya da kavram olabilir.