KONUMSAL VERİTABANI I

Bilgi hiyerarşisi kavramı, bilgi basamakları olarak ilk defa Çinli coğrafyacı Yi-Fu Tuan ve sosyolag tarihçi Daniel Bell tarafından ortaya atılmıştır.

Mike Cooley aynı hiyerarşiye benzer bir yapıya otomasyon ve bilşgisayarlaşma konusunda değinmiştir.

Russell Ackoff tarafından bilgi basamaklarına bilgi birikimi ve bilgelik basamakları eklenmiştir.

Anthan Shedroff DIKW Piramisi gösterimini sunmuştur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Veriler ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren verilen nicel veriler, sayısal değer bildirmeyen veriler ise nitel verilen olarak adlandırılmaktadır. eğitim durumuyla ilgili veriler (lise, üniversite, yüksek lisans) sayısal bir değer bildirmediğinden nitel bir veridir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Verinin amaca uygun yararlı bilgiye dönüşebilmesi için;

Bilgelik (wisdom), ilgi edinme, idrak, görgü, sağduyu ve sezgisel anlayış ile birlikte bu hususiyetleri özümseyebilme ve uygulayabilme kapasitesi olarak tanımlanır. Bilgelik bilgi hiyerarşidine göre piramidin en üst düzeyidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Veri kaynağının üretim tarihi, verinin CBS platformuna aktarılma tarihi, veride yapılan güncellemeler ve güncelleme tarihleri CBS kullanıcılarına metaveri ile sunulur. Verinin kim tarafından, hangi kaynaktan, hangi tarihte üretildiği, verinin güncelleme tarihi, ölçeği vb. özelliklerine metaveri adı verilir. Metaveri, verinin verisi olarak tanımlanabilir. Herhangi bir nesnenin, olayın, sayısal ve sözel değerin  coğrafi konumunu ifade etmek için kullanılan veriye konumsal veri adı verilir. Tanımların hepsi doğru verilmiştir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir bayrak direği düşünelim, yüksekliği 29,53 metre, taban çapı 440 mm, bayrak direğinin tepe çapı 115 mm kalınlığında olsun. Bu özellikleri “Ne?” sorusuna yanıt verecek nitelikte. Veri tanımını hatırlarsak, bunlar bayrak direğinin nitelik ve niceliklerini ifade eden verilerdir. Bayrak direğinin bulunduğu koordinatlar 3955’28,99” K, 32o50’13,94” D olarak verilmiş. Bu koordinat değerleri, özelliklerini bildiğimiz bayrak direğinin dünya üzerindeki konumunu belirttiği için, konumsal veri olarak ifade edilmektedir. Ham değer olarak verilmiş koordinat değerlerini yani konumsal veriyi işleyerek konumsal bilgi elde edersek o zaman anlamlandıracağımız konumu bulabiliriz. Bu amaçla, verilen koordinat değerleri Google Earth yazılımına girildiğinde bayrak direğinin Anıtkabir’de olduğu görülecektir. Doğru C şıkkıdır.

Veritabanları büyük yığınlar halindeki verileri depolamada geleneksel yöntem olan "dosya-işleme sistemine" alternatif olarak geliştirilmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Döküm için kişisel tabloların tasarımında ve tablolardaki aritmetik hesaplamalarda, hesap tablosu yazılımları kullanımı kolay arayüzler sunmaktadır. I ve II numaralı özellikler veritabanı hesap tablosu yazılımından ayıran en önemli iki özelliktir.

I ve III numaralı özellikler Veritabanının sağladığı avantajlardır. Konumsal veritabanının nesne tabanlı veritabanı yapısı sayesinde konumsal olayları ve varlıları yalnızca nokta, çizgi ve poligon olarak modellemenin dışında, varlıklara açma kapama vanası, tek yönlü yol, yasak bölge gibi görev tanımları yaparak daha gerçekçi modeller oluşturulabilir şeklindeki II numaralı seçenek ise yalnızca Konumsal Veritabanın sağladığı bir avantajdır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Bilgi Bilimi altında tartışılan, veri basamakları olarak tanımlanabilecek;

Veri (Data)

Bilgi (Information)

Bilgi Birikimi (Knowledge)

Bilgelik (Wisdom)

kavramları, Bilgi Hiyerarşisi (Data-Informati- on-Knowledge-Wisdom; DIKW Hierarchy) olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Ackoff, bilgi hiyerarşisini grafik olarak hiç ele almamasına rağmen bir piramit şeklinde tanımlanmasını önermiştir. Nathan Shedroff 1994 yılında bilgi tasarımı konseptinde kitap bölümü olarak bilgi hiyerarşisi piramidini sunmuştur. Doğru cevap B'dir.

Veritabanları kişiselleştirilebilir özellikler içermektedir. Bunlardan biri de kullanıcılara özgü arayüz tasarımına sahip olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Konumsal bir nesne veya olay ile ilgili olup konum verisi içermeyen, ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilen, konumsal nesne veya olayların bu özelliğine nitelik ve nicelik karakteristiği denmektedir. Doğru cevap D'dir.

Veri ile bilgi arasındaki ilişkiyi bir örnek ile açıklamaya çalışalım. Bir kişinin doğum tarihini ilk duyduğumuzda kişinin yaşı ile ilgili bir bilgi- miz yoktur. Doğum tarihi sayılardan oluşan ham veridir ve beynimizde doğrudan imgelenmez. O günün tarihinden kişinin doğum tarihini çıkararak kişinin yaşını hesaplarız. Başka bir ifadeyle kişinin yaş bilgisini veriyi işleyerek anlamlandırırız. Doğru cevap E'dir.

Coğrafi bilgi sistemleri, veriyi işlerken değiştirme gibi onu manipüle edecek işlemler yapmamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Hesap tabloları (Microsoft Excel) gibi kullanımı daha kolay tablo oluşturma ve işleme yazılımları mevcutken veritabanlarının tercih edilmesinin nedeni, verinin çoklu kullanıcı ortamında paylaşılabilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Veritabanlarında verileri depoladığımız ve işlediğimizde verileri sıkıştırarak saklayabiliyoruz. Kâğıtlarda, kartlarda ve defterlerde sakladığımız evraklar için bunu yapamıyorduk. Örneğin bir ilaç deposunda hangi ilaçtan kaç tane var, hangisinin tükenmiş ya da tükenmek üzere olduğunu veritabanı hızı ile anında raporlayabiliyoruz. Geleneksel yöntemlerle stok işlemlerinde malzeme sayımı yapmamız gerekiyordu. Başka bir örnek verirsek; toplam nüfusumuzu bulabilmek için ülkemizde 5 yılda bir nüfus sayımı yapıyorduk ve sayım günü sokağa çıkma yasağı uygulanıyordu. Evraklar yangın vb. herhangi bir nedenle zarar görebiliyordu ve yedekleri yoktu. Ancak bugün kayıtların zarar görebilmeleri çok ender koşullarda mümkün, dahası onları düzenli olarak yedekliyor ve yeniden işleme alabiliyoruz. Doğru cevap D'dir.

Verinin kim tarafından, hangi kaynaktan, hangi tarihte üretildiği, verinin güncelleme tarihi, ölçeği vb. özelliklerine metaveri adı verilir. Doğru cevap B'dir.

Ünlü Yunan filozof Platon bilgi birikimi kavramını “doğrulanmış, ispatlanmış gerçek inanç” olarak ifade etmiştir. Doğru cevap E'dir.