KONUMSAL VERİTABANI I - Deneme Sınavı - 1

A

A

Veritabanı bileşenleri kavramsal, mantıksal ve fiziksel veritabanı bileşenleri olarak üç kategoriye ayrılmaktadır.

Üçüncü ve son kategori fiziksel veritabanı bileşenleri kategorisidir. Veritabanı platformunda mantıksal veritabanı bileşenleri ve fiziksel veritabanı bileşenleri genellikle iç içe girmiş bir yapıda bulunur.

Veritabanlarının en temel bileşeni tablodur. Tablo, veritabanlarında verinin depolandığı yer, satır ve sütunlardan oluşan iki boyutlu bir yapıdır. Bir başka tanıma göre tablolar, ortak özelliklere sahip verileri veritabanında saklamak üzere kullanılan yapılardır. Veritabanları bir veya daha fazla tablodan oluşurlar. Veritabanındaki her bir tablonun kendine özel, benzersiz veritabanında yinelenmeyen bir ismi olmalıdır. Tablo isimleri açıklayıcı olmalıdır. Dolayısı ile kayıtların gerçek hayattaki durumunu yansıtan bir
isim seçilmelidir.

Anahtar alan belirlenirken aşağıdaki koşullara dikkat edilmelidir;
• Çoklu değer içeren alanlar anahtar olamaz.
• Mutlaka benzersiz (unique), tekrar etmeyen değerler içermelidir.
• Mümkün olduğunca boş değer (null) içermemesine özen gösterilmelidir.
• Güvenlik ile ya da mahremiyetle ilgili sorun oluşturabilecek nitelikler anahtar alan
olarak seçilmemelidir. Örneğin şifre alanı anahtar alan olarak seçilemez.
• Birden fazla alanın birleştirilerek anahtar olarak kullanılmasından olabildiğince kaçınılmalıdır. Bu şekilde bir kullanım zorunluysa, başka bir özellik belirlenemiyorsa, mümkün olduğu kadar az sayıda veri alanının birlikte kullanımı tercih edilmelidir.
• İçerdiği değerler mutlaka o kaydı net şekilde tanımlamalıdır.
• İçeriği zaman içerisinde çok nadir değişmeli hatta mümkünse hiç değişmemelidir.

Veritabanlarında kullanılan dört çeşit anahtar bulunmaktadır.
• Birincil anahtar (primary key)

• Tekil anahtar (unique key)

• Bileşik anahtar (composite key)

• Yabancı anahtar (foreign key)

Birincil anahtar (primary key) bir tablodaki kaydı kesin olarak temsil eden alana veya alan grubuna verilen isimdir. Birincil anahtar veri alanındaki her değeri benzersiz (unique), tek olmalı ve tekrar etmemelidir. Aynı zamanda birincil anahtar alan
boş (null) geçilemez, mutlaka bir değer içermelidir. Örneğin müşteri veritabanında her müşteriye benzersiz bir numara verilerek, ya da müşterilerin TC Kimlik No veya cep telefon numarası birincil anahtar olarak kullanılabilir. Ancak müşterilerin soyadlarını birincil anahtar olarak belirlemek risklidir, çünkü tabloya aynı soyadına sahip ikinci bir kayıt girilmesi olasılığı her zaman mevcuttur.

Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımlarında grafik nesneler ile ilgili “Nerede?”, “Ne kadar uzakta?”, “Yanında ne var?” gibi sorulara yanıt bulmak için konuma dayalı sorgulama (select by location) kullanılmaktadır. Konuma dayalı sorgulamada konumsal nesnelerin birbirleri arasındaki konumsal ilişkileri kullanılır. Konumsal ilişkiler üç temel topoloji ilkesi çerçevesinde belirlenir. Temel topoloji ilkeleri;
• Bağlanırlık (connectivity),
• Bitişiklik (adjacency),
• Yakınlık (proximity) olarak sıralanır.

Soyut gösterim (view), verilerden derlenen ve son kullanıcının bilgiye erişimini kolaylaştıran, sanal tablo ya da görüntü olarak adlandırılabilecek veritabanı bileşenleridir. Veritabanlarında amaca bağlı olarak son kullanıcıya tablolardan seçilen ve derlenen, gerçekte böyle bir dizilim veya tablo olmadığı halde, veri alanlarını düzenleyerek tabloymuş gibi göstermeye yarayan görüntülere, soyut gösterim (view) adı verilir.

Veritabanlarında form, genellikle veri girişi ve veri güncelleme amacı ile düzenlenmiş arayüzlerdir. Formlar üzerinden veri girişi yapılmasının temel nedeni, veri girişi aşamasında kullanıcıların hatalı veri girişlerini engellemektir.

Varlık, amaçla ilgili olarak verisi toplanan ve veritabanı içinde depolanan kişi, yer, nesne, olay ya da kavram olabilir.

TABLO
Veritabanlarının en temel bileşeni tablodur. Tablo, veritabanlarında verinin depolandığı yer, satır ve sütunlardan oluşan iki boyutlu bir yapıdır. Bir başka tanıma göre tablolar, ortak özelliklere sahip verileri veritabanında saklamak üzere kullanılan yapılardır. Veritabanları bir veya daha fazla tablodan oluşurlar. Veritabanındaki her bir tablonun kendine özel, benzersiz veritabanında yinelenmeyen bir ismi olmalıdır. Tablo isimleri açıklayıcı olmalıdır. Dolayısı ile kayıtların gerçek hayattaki durumunu yansıtan bir isim seçilmelidir.

Tablodaki sütunlar veri alanı (data field) olarak adlandırılır. Tablodaki veri alanları her kayıt için tek bir değer içermelidir.

Anahtar alan belirlenirken aşağıdaki koşullara dikkat edilmelidir;
• Çoklu değer içeren alanlar anahtar olamaz.
• Mutlaka benzersiz (unique), tekrar etmeyen değerler içermelidir.
• Mümkün olduğunca boş değer (null) içermemesine özen gösterilmelidir.
• Güvenlik ile ya da mahremiyetle ilgili sorun oluşturabilecek nitelikler anahtar alan olarak seçilmemelidir. Örneğin şifre alanı anahtar alan olarak seçilemez.

Tabloda herhangi bir veri alanı tekil anahtar (unique key) olarak tanımlanırsa, bu alana girilen her değer benzersiz (unique) olmalı, yani tekrar etmemelidir.

Başka bir tablonun birincil anahtarı ile bağlantılı veri alanlarına yabancı anahtar adı verilir. Yabancı anahtarlar tablolar arası ilişki kurmak için kullanılırlar.

Veritabanındaki verilerden bilgi elde etmek amacı ile yapılan işlemlere sorgu adı verilir. Veritabanında yapılan veri ekleme, verileri güncelleme, verilerden istenilen kritere uygun olanları seçme, verileri sıralama vb. işlemlerin hepsi sorgular aracılığıyla gerçekleştirilir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımlarında grafik nesneler ile ilgili “Nerede?”, “Ne kadar uzakta?”, “Yanında ne var?” gibi sorulara yanıt bulmak için konuma dayalı sorgulama (select by location) kullanılmaktadır.

Özellikle birleştirme sorgusu gibi karmaşık işlemler gerçekleştirildiğinde, sonuç alınması uzun zaman alır. Bu sorunları aşmak için dizin yapısı kullanılır

Formlar üzerinden veri girişi yapılmasının temel nedeni, veri girişi aşamasında kullanıcıların hatalı veri girişlerini engellemektir.