Konaklama İşletmeciliğine Giriş

Bireyler seyahatlerinde yeme-içme, bir yerde kalma, ulaşım gibi faaliyetler zorunlu ihtiyaçlarını açıklarken eğlenme, öğrenme, sağlık kazanma, ticaret, spor ve alış veriş yapma gibi seyahatin işlevine göre değişen faaliyetlerde bulunur. 

Han ve kervansarayların ilk ortaya çıkma amacı fethe çıkan askerlerin barınma, korunma, yeme-içme ve atların bakımı olduğunu belirtilmektedir.

Orta Çağ’da barınma, korunma ve yeme-içme ihtiyacını karşılayan kurumlar kilise ve manastırlardır.

19.yüzyılda Avrupa'lıların başta İstanbul olmak üzere Anadolu’ya yapılan seyahatlerinin artmasının nedneleri:

• Şark Ekspresi ile Paris ve İstanbul arası demir yolu ulaşımının sağlanması,
• Doğuya olan merakın artması,
• Avrupa ülkeleri ile siyasi ve ekonomik anlaşmaların yapılması,
• Tanzimat Fermanı ile yabancılara verilen mülkiyet hakkının verilmesi

Türkiye’deki en fazla bakanlık belgeli konaklama tesisi ve yatak sayısının sırasıyla Antalya, İstanbul, Muğla, İzmir ve Nevşehir illerinde olduğu görülmektedir.

Konaklama tesisi ve yatak sayısının en fazla Antalya ilinde olmasının sebebi, Türkiye’nin turizm politikası olarak deniz, kum ve güneş turizmi (kitle turizmi) talebine daha fazla önem vermesine ilişkindir. 

Muğla ve İzmir kitle turizmi talebine hizmet eden diğer illerimizdir.

İstanbul ili sahip olduğu tarihî değerler ile kültür turizmi talebini karşılamaktadır.

Nevşehir ise doğal güzellikleri ve tarihî ile turist çekmektedir.

21. yüzyıldaki postmodernizmin bireyler üzerindeki etkisi, konaklama işletmelerinin farklı bir boyut kazanmasına neden olmuştur.

Postmodernizmin etkileriyle farklılıklara ve deneyimlere odaklanan bireyler, konsept konaklama işletmelerinin de ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Günümüzde konaklama işletmeleri; konumlarını, iç-dış mekân yapılarını ve hizmetlerini koseptleştirmekte ve müşterilere tam anlamıyla bir deneyimi yaşatmaktadır.

• İsviçre’deki dağlık bölgelerde kurulan, doğayla bütünleşik haldeki ısıtmalı kapsüllerden oluşan konaklama işletmeleri;
• Amerika’daki çiftliklerde, köy/çiftlik hayatını müşterilerine sunan ve at arabasının geniş tasarımlarında konaklama imkânı sağlayan kampingler;
• Teknoloji ülkesi Japonya’da, check-in aşamasından valizlerinin odana taşınmasına kadar her şeyi robotların üstlendiği fütüristik oteller bu işletmelere örnek oluşturmaktadır

Konaklama işletmelerinin hem bir turizm işletmesi hem de kendi içerisinde önemli bir endüstri olmasının bazı yapısal özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Konaklama işletmeleri;

• turizm sektöründe faaliyet gösteren, emek yoğun hizmet işletmeleridir,
• sermaye yapısı; fiziksel, teknolojik ve sosyal unsurlardan oluşmaktadır,
• üretim ve hizmet süreci, içe içe ve eş zamanlı olarak gerçekleşmektedir,
• üretim ve hizmet, müşteri satın almadan önce görülmemekte ve hissedilememektedir,
• hizmet; hizmeti verenden, müşteriden ve mevcut durumdan kaynaklı değişkenlik göstermektedir,
• hizmet sürecine müşteriler katılım göstermektedir,
• oda ve hizmetler depolanamamaktadır,
• talebi; iklimsel, ekonomik, sosyal, siyasi ve teknolojik faktörlerden etkilenmektedir,
• bulunduğu bölgeye ve işlevlerine göre iklimsel talep farklılığından etkilenmektedir,
• sermaye, kâr ve riski yüksektir
• müşteri ilişkileri, kat hizmetleri, yiyecek içecek, ön büro gibi birçok departmanın işbirliğiyle çalışan, karmaşık hizmet sürecine sahiptir,
• ticari sahipleriyle işleten ve yöneten firmaları farklı olabildiğinden karmaşık yönetim sürecine sahiptir

Konaklama işletmelerinin insan kaynaklarına yönelik bazı politika ve özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu politika ve özellikler şu şekilde sıralanbilir: 

• Konaklama işletmeleri gerekli olduğunda yönetim sürecinin tamamı veya bir kısmında danışman kişi veya kuruluşlardan faydalanmalıdır
• Hangi çalışanının hangi işi, kimlerle ve ne kadar sürede yapacağına ilişkin iş gücü planlaması yapmalıdır
• Ağırlıklı olarak daimi iş görenler çalıştırmalıdır
• Ulusal ve uluslararası alanda faaliyet gösterdiğinden çalışanlarını evrensel standart ve değerlere uygun hizmet verecek şekilde eğitmelidir
• Özellikle müşteriye direkt olarak hizmet veren departmanlarda hiyerarşik süreçleri olabildiğince kısaltılmalı veya ortadan kaldırmalıdır
• Üst yöneticilerini yüksek teorik bilgi ve uygulamaya dönük nitelikli deneyime sahip kişilerden oluşturmalıdır
• Tüm çalışanlarını beşeri ilişkiler ve iletişim konularında eğitmelidir
• Karmaşık hizmet sürecini anlayabilmeleri için çalışanlarını departmanlar arası rotasyona tabi tutmalıdır
• Adaletli davranma, optimum ücret ve çalışma şartları geliştirme ve sosyal desteklerle işgören tatminini sağlamalıdır
• Çalışanların motivasyonunu sağlamak üzere personel değerleme ve ödül sistemleri geliştirmelidir
• Hizmet içi ve dışı eğitimlerle çalışanlarının kariyer gelişimlerine katkıda bulunmalıdır
• Çalışan ve aileleriyle iş dışı ilişkiler geliştirerek örgütsel bağlılığı arttırmalıdır
• sunma gibi hizmetlerle iş görenlerin işletmeye olan bağlılığını arttırmalıdır
• İş gören devir hızını düşük oranlarda tutmalıdır 
• Nitelikli personelleri çalıştırma ve devamlılığını sağlamak üzere kariyer avcılığı yapmalıdır.

Konaklama işletmelerinin pazarlama ve stratejik yönetim sürecinde dikkat etmesi gereken özellikler kısaca şöyle sıralanmaktadır:

• Konaklama işletmeleri SWOT analiziyle zayıf ve güçlü yönlerini, çevredeki fırsat ve tehditleri belirlemeli, 
• Yönetim tarafından belirlenen amaç ve hedeflere uygun kısa ve uzun vadeli planlama yapılmalı,
• Belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığı ölçüm sistemleri aracılığıyla sürekli olarak takip edilmeli ve gerekli ise yeni stratejik planlamalar yapılmalı, 
• Çevre, pazar ve rakiplere ilişkin düzenli bilgiler toplanmalı ve toplanan bilgiler doğru yorumlanmalı,
• Sürekli değişen çevre, pazar, rakip ve müşteri koşullarına ilişkin esnek organizasyon yapıları benimsenmeli,
• Pazarda yatay ve dikey birleşmelerle iş birlikleri arttırılmalı,
• Geçmiş istatistiki bilgilere göre doluluk oranları tahmin edilmeli ve bu tahminler doğrultusunda eğer gerekli ise bütçe, istihdam ve maliyetlere ilişkin önlemler alınmalı,
• Müşteri istek ve talepleri takip edilerek mevcut ürün ve hizmetler iyileştirilmeli veya yenileri geliştirilmeli, 
• İşletmenin iç ve dış müşterilerindeki itibarı sürekli olarak değerlendirmeli,
• Çevreye, topluma ve devlete karşı kurumsal ve sosyal sorumluluklar yerine getirilmeli, 
• Pazarlamaya ilişkin kitle iletişim araçları, sosyal medya, seyahat blogları, yorum siteleri gibi araçlar etkin bir şekilde yönetilmeli ve
• Fiziksel donanım, personel sayısı gibi somut, personel eğitim seviyesi, bilişim teknolojileriyle uyum gibi soyut ve kalite standartları, sosyal sorumluluklar gibi boyut stratejileri birlikte uygulanmalıdır.

Türkiye’de turizm tesisleri,2019 yılında yayınlanan  “Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik” e göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır: 

1. Konaklama İşletmeleri: oteller, tatil köyleri, butik oteller, özel konaklama tesisleri, moteller, pansiyonlar, apart oteller 

2. Gastronomi Tesisleri

3. Sağlık Tesisleri: termal işletmeler, sağlıklı yaşam işletmeleri

4. Spor Tesisleri: spor tesisleri, golf tesisleri, kış sporları mekanik tesisleri

5. Kongre ve Rekreasyon Tesisler: kongre ve sergi merkezleri, eğlence merkezleri, günübirlik tesisler

6. Kırsal Turizm Tesisleri: kırsal turizm tesisleri, kampingler

7. Bileşik tesisler: turizm kentleri, turizm kompleksleri, tatil merkezleri

8. Diğer Tesisler: mola noktaları, personel eğitim tesisleri, özel tesisler

Üç yıldızlı oteller, iki yıldızlı oteller için aranan niteliklere ilave olarak aşağıda belirtilen nitelikleri taşıyan ve belgelendirme denetimi ile sınıflandırma çalışmasında bu sınıf için puan barajını aşan otellerdir:

• Kahvaltı salonu (yeterli büyüklükte oturma alanı ve servis mutfağı veya lokanta bulunması durumunda bu mahaller kahvaltı amaçlı da kullanılabilir, yazlık tesislerde bu amaçlı kullanılan salonun bir kısmı açık olabilir),
• İklim koşullarına göre genel mahallerde klima, 
• Odalarda en az bir sandalye veya koltuk ve valizlik,
• Odalarda kıymetli eşya kasası,
• Odalarda internet hizmeti,
• Çamaşır yıkama ve ütüleme hizmeti ile bu hizmete ilişkin çamaşır torbası ve fiyat listesi bulunur

Özel konaklama tesisleri, ülke turizmine katkı sağlayan ve bakanlık
tarafından desteklenmeleri uygun görülen, yer aldığı yapı veya bulunduğu bölge itibarıyla aşağıda belirtilen özelliklerden en az birini taşıyan nitelikli tesislerdir:
a. Mimari özgünlük
b. Tarihî değer
c. Doğaya ait özellik
ç. Yerel, ulusal veya başka uluslara ait kültürleri yansıtan yapı, tefriş veya dekorasyon

Termal tesisler; doğal tedavi edici unsurların sağlık amaçlı kullanıldığı kaplıca, içmece ve talassoterapi gibi üniteleri içeren, konaklamalı veya konaklamasız olarak düzenlenen tesislerdir.

Sağlıklı yaşam tesisleri ise bünyesinde Sağlık Bakanlığı tarafından tanımlanan sağlık merkezleri ile dört veya beşyıldızlı otel bulunan
konaklama tesislerdir.

Personel Eğitim Tesisleri adı verilir.

Büyük Tur, İngiltere’de 1400’lü yıllarda soylu ve burjuva sınıfının Antik ve Doğu kültürüne meraklarını gidermek üzere birkaç ülkeye birden yaptıkları seyahatlerdir.

Türkiye’de konaklama işletmelerinin İstanbul haricinde Anadolu’ya yayılmasını sağlamıştır.

Bu tarihe kadar yabancı sermayenin elinde bulunan konaklama işletmeleri, TURBAN’ın verdiği krediler aracılığıyla Türk vatandaşların sahipliğinde çoğalmıştır

Konaklama işletmeleri 20. yüzyıldaki küreselleşme ve dijitalleşmeden de etkilenmiştir.

Yaşanan küreselleşmeyle zincir ve uluslararası kurumların sayısı artmış, konaklama işletmeleri bu kurumların ve iş için seyahat eden bireylerin toplantı, kongre, kurum dışı eğitim gibi ihtiyaçlarına cevap verebilen işletmeler halini almıştır 

Konaklama işletmeleri dijitalleşmeyle ise dünyanın her yerindeki, her türdeki talebe direkt ulaşabilme ve internet aracılığıyla rezervasyon alabilme fırsatlarına sahip olmuştur

21. yüzyıldaki postmodernizmin bireyler üzerindeki etkisi, konaklama işletmelerinin farklı bir boyut kazanmasına neden olmuştur.

Postmodernizmin etkileriyle farklılıklara ve deneyimlere odaklanan bireyler, konsept konaklama işletmelerinin de ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Günümüzde konaklama işletmeleri; konumlarını, iç-dış mekân yapılarını ve hizmetlerini koseptleştirmekte ve müşterilere tam anlamıyla bir deneyimi yaşatmaktadır.

Konaklama işletmeciliği, bireylerin turizm faaliyetlerinde asli olarak konaklama olmak üzere yeme-içme, eğlenme, spor, alışveriş gibi ihtiyaçlarını karşılayan ticari işletmeler ve faaliyetleri olarak tanımlanmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda oteller 19. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Osmanlı'da ilk otel Pera Palas, 1892'de İstanbul’da kurulmuştur.

• Şark Ekspresi ile Paris ve İstanbul arası demir yolu ulaşımının sağlanması,
• Doğuya olan merakın artması,
• Avrupa ülkeleri ile siyasi ve ekonomik anlaşmaların yapılması,
• Tanzimat Fermanı ile yabancılara verilen mülkiyet hakkı gibi nedenler başta İstanbul olmak üzere Anadolu’ya yapılan seyahatleri arttırmıştır.

Otel kavramının Avrupa’da ortaya çıkması ve otelde konaklama yapanların batı kültürüne sahip olması İstanbul’daki otel tasarımları ve yeme-içme hizmetlerinin bu  kültüre uygun yapıda gelişmesine neden olmuştur.