KOLLUK HUKUKU

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), internet üzerindeki 5651 sayılı Kanun’da düzenlenen yetkileri kullanmakla görevlidir. Doğru yanıt B'dir.

BTK, kimi durumlarda tedbir niteliğinde erişim yasağı konulmasına karar verebilir. 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinde sayılan ve Türk Ceza Kanunu’nda yer alan suçların oluştuğuna ilişkin yeterli şüphe bulunması sonucunda BTK idari tedbir olarak erişim yasağı getirebilir. Siyasi iktidarın eleştirilmesi bu kapsamda değerlendirilemez. Doğru yanıt D'dir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından 2010 yılında verdiği bir kararında, Sulh Ceza Mahkemesi tarafından sadece soruşturmaya konu sitenin engellenmesi mümkün olabilecekken daha ağır sonuç doğuran, yer sağlayıcı “Google” arama motorunun tamamen erişime kapatılmasının ölçülülük ilkesine aykırı bir sınırlama olduğuna karar vermiştir. Doğru yanıt A'dır.

Kolluk yetkileri, ancak kanunla verilebilir. Bu bakımdan kolluk sahip olmadığı yetkiyi kullanamaz. Aksi durumda kolluğun yapacağı müdahale, hukuka aykırı olacaktır. Doğru yanıt B'dir.

Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı; millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla kanunla sınırlanabilir.

Kolluk yetkileri, yalnız yer ve zamana göre genel olarak değil, kimi durumlarda günün saatlerine ve mevsime göre bile sınırlandırılmıştır.  Kolluk yetkileri yer açısından genişleyebilir veya daralabilir. Örneğin yer bakımından kamuya açık alanlardan, konutlara doğru daralan bir yetki söz konusudur. Başka bir deyişle kolluk yetkilerinin en sınırlı kullanıldığı yer konutlardır.

Kolluk yetkileri, siyasal ve dinsel amaçlarla ve özel çıkarlar için kullanılamaz.  Bu amaçlarla kullanılması halinde ortaya çıkan hukuka aykırılık hali yetki saptırması oluşturur.

İdarenin tüm faaliyetlerinde amaç kamu yararıdır. Bu açıdan kolluk faaliyetinin amacı da kamu yararıdır. Ancak buradaki kamu yararı, kamu düzeninin sürekliliğini korumak ve sağlamak olarak somutlaşır. Bu itibarla kamu düzenini korumak ve sağlamak (güvenlik, dirlik ve esenlik (sükûn), genel ahlak, genel sağlığı korumak ve sağlamak) dışında bir saikle yapılan kolluk faaliyetleri hukuka aykırı olur.  Bu itibarla kolluk yetkileri, kamu düzenini sağlamak veya korumak dışında örneğin kamu hizmetlerini daha iyi yürütmek, kamu mallarını korumak saikiyle kullanılmaz.

Kolluk, kamu düzenini koruyup sağlamaya yönelik olduğundan kamu düzenini bozacak, tehdit edecek ya da tehlikeye atacak bir durum söz konusu olmadıkça harekete geçemez. Buna göre, kamu düzenini bozacak, tehdit edecek ya da tehlikeye atacak bir durum söz konusu değilken kolluk yetkisi kullanılırsa yapılan kolluk işlemi sebep unsuru bakımından hukuka aykırı olur.

Kolluk işlemlerinde konu unsuru ölçülülük ilkesi ile ilişkilendirilerek ele alınır. Zira kamu düzenini tehdit eden veya tehlikeye atan eylem ve durumun ağırlığı, kolluk yetkisi kullanılarak alınacak tedbirin konusunu belirleyecektir.  Bu durumda kolluk, tesis edeceği idari işlemi olayın şiddetine göre belirler. Bu bakımdan ölçülülük ilkesi, kolluk yetkisinin sınırını oluşturur. Kolluk yetkisi veya önlemi müdahale edilecek durumların şiddetine göre uyarlanmalı yani başvurulan tedbir (araç) ile amaç arasındaki denge korunmalıdır. Örneğin bir gösteri veya toplantının ertelenmesi ile istenilen amaca ulaşılabileceği hâllerde, yasaklama yoluna gidilmemesi gerekir. Aksi halde ölçülülük ilkesine yani idari işlemin konu unsurunda hukuka aykırılık söz konusudur.

“Basın hürdür, sansür edilemez. Basımevi kurmak
izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz.”; madde 29/1’e göre, “Süreli veya süresiz yayın önceden izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz.”; madde 30’a göre,“Kanuna uygun şekilde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri ile basın araçları, suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez veya işletilmekten alıkonulamaz.”, madde 33/1’e göre; “Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.”; madde 34/1’e göre, “Herkes önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.” Kanun koyucunun müdahalesine kapalı olan bu alanlara kolluğun bir sınırlama getirmesi veya müdahalesi mümkün değildir. Aksi durumda yani idarenin kanunla kendisine yetki verilmeden, kendiliğinden temel hak ve hürriyetlere müdahalesi olur ki bu bir fonksiyon gaspı oluşturur.

Bazı temel hak ve özgürlüklerin ise Anayasa’nın
13. maddesindeki ilkelere uygun olarak kanunla düzenlenmesi gerekir (Akyılmaz ve Sezginer ve
Kaya, 2019, s.601). Anayasa’nın 13. maddesine göre Kolluk Yetkilerinin Sınırları 
göre temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa’nın ilgili maddelerinde
belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir.

Örneğin Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu’nun 12. maddesine göre “Polis
bar, pavyon, gazino, meyhane gibi içkili yerler ile kıraathane ve oyun oynatılan
benzeri yerlere yanlarında veli ve vasileri olsa bile on sekiz yaşını doldurmamış
küçüklerin girmesini meneder.” Bu bakımdan kolluk, sadece küçüklerin yukarıda sayılan yerlere girmesini yasaklayabilir. Sayılan yerlere girmeye çalışan küçüğü, Kabahatler Kanunu çerçevesinde uygulanacak idari yaptırımlar saklı kalmak üzere, nezarete atamaz veya onu uzaklaştırmak için silah kullanamaz.

Kolluk, kamu düzenini koruyup sağlamaya yönelik olduğundan kamu düzenini bozacak, tehdit
edecek ya da tehlikeye atacak bir durum söz konusu olmadıkça harekete geçemez. Buna göre, kamu düzenini bozacak, tehdit edecek ya da tehlikeye atacak bir durum söz konusu değilken kolluk yetkisi kullanılırsa yapılan kolluk işlemi sebep unsuru bakımından hukuka aykırı olur

Kolluk işlemlerinde konu unsuru ölçülülük ilkesi ile ilişkilendirilerek ele alınır. Zira kamu düzenini
tehdit eden veya tehlikeye atan eylem ve durumun  ağırlığı, kolluk yetkisi kullanılarak alınacak tedbirin konusunu belirleyecektir.

Anayasa madde 20 ye göre usulüne göre verilmiş Hakim kararı ile özel hayata yönelik müdahaleler yapılabilir

Bazı temel hak ve özgürlükler ise kanunla sınırlanabilmekle birlikte bunlara müdahale edebilmek için yargı kararı öngörülmemiştir. Bu itibarla kolluk, yasal sınırlar içinde kalmak koşuluyla ve Anayasa’nın 13. maddesi gereğince bu temel hak ve özgürlüklere müdahalede bulunabilir. Örneğin Anayasa madde 23’e göre, “yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek ve kamu mallarını korumak; amaçlarıyla kanunla sınırlanabilir.”

Konut dokunulmazlığına usulüne uygun bir hakim kararı olmadan müdahale edilemez. Diğer haklar bakımından ise böyle bir sınırlama öngörülmemiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

5187 sayılı Basın Kanunu’nun 3. maddesinin
birinci fıkrasına göre basın özgürlüğü, “… bilgi
edinme, yayma, eleştirme, yorumlama ve eser yaratma haklarını içerir”. Bu çerçevede basın özgürlüğü, “haber, düşünce ve bilgilere ulaşma hakkı”; “haber,
düşünce ve bilgileri yorumlama ve eleştirme hakkı”;
bunların “basımı, çoğaltılması ve dağıtımı hakkı”
ile “eser yaratma hakkı”nı içermektedir. Maddenin
ikinci fıkrası çerçevesinde “Basın özgürlüğünün kullanılması ancak demokratik bir toplumun gereklerine uygun olarak; başkalarının şöhret ve haklarının,
toplum sağlığının ve ahlâkının, millî güvenlik, kamu
düzeni, kamu güvenliği ve toprak bütünlüğünün korunması, Devlet sırlarının açıklanmasının veya suç işlenmesinin önlenmesi, yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının sağlanması amacıyla sınırlanabilir.”

Hakaret etmek bir basın hakkı değildir.

BTK, kimi durumlarda tedbir niteliğinde erişim yasağı konulmasına karar verebilir. 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinde sayılan ve Türk Ceza Kanunu’nda yer alan suçların, [intihara yönlendirme (madde 84), çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra), uyuşturucu veya uyarıcı madde
kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190), sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194), müstehcenlik (madde 226), fuhuş (madde 227), kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228)] oluştuğuna ilişkin yeterli şüphe bulunması sonucunda
BTK idari tedbir olarak erişim yasağı getirebilir.