KOLLUK HUKUKU

Suç faillerinin ve delillerin araştırılıp bulunması adli kolluğun görevlerindendir.

İdari kolluk ile adli kolluk arasında yapılan ayrımda, yerine getirilen görevin niteliği, amacı ve bu faaliyetlerin tabi oldukları hukuki rejimler açısından bazı farklılıklar bulunmaktadır.

İdari kolluk personelinin, görevi nedeniyle bir suç işlemesi durumunda hakkında yapılacak ceza kovuşturmalarında 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu
Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanacaktır.

Adli kolluk ile idari kolluk faaliyetlerinin yerine getiriliş zamanındaki farklılık sebebiyle, idari kolluk için “önleyici kolluk”, adli kolluk için de “bastırıcı kolluk” ifadeleri kullanılmaktadır

3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu’nun 8. maddesinde, polisin; “idari”, “siyasi” ve “adli” olmak üzere üç kısma ayrıldığı düzenlenmiştir.

Jandarmanın İşlenmiş suçlarla ilgili olarak kanunlarda belirtilen işlemleri yapmak adli görevlerinden birisidir.

idari kolluk faaliyetleri sırasında düzenleyici işlemler yapılabilirken adli kolluk alanında düzenleyici işlemler yapılamaz.

İdari kolluk faaliyetlerine has bazı özelliklerin varlığı kabul edilir. Bu özellikler; tek taraflılık, devredilmezlik, mecburilik, kamu gücüne dayanma, hak yaratıcı olmama ve geri alınabilme olarak sayılabilir

Merkezi idare teşkilatı içerisindeki en yüksek idari kolluk makamı, Cumhurbaşkanı’dır.

Polisin sorumluluk alanı Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %8’ini, jandarmanın sorumluluk alanı ise Türkiye yüzölçümünün %92’sini kapsamaktadır

Adli kolluk personeli ise adli makamların emri altındadır ve adli kolluk faaliyetlerinin yerine getirilmesinden doğan uyuşmazlıklar da adli yargı mercilerinde çözümlenir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 164. maddesinde öncelikle adli kolluk personelinin hangi görevleri yerine getireceğine ilişkin bazı kanuni düzenlemelere atıfta bulunulmuş, ardından da, soruşturma işlemlerinin, Cumhuriyet savcısının emir ve talimatları doğrultusunda öncelikle adlî kolluğa yaptırılacağı ve adlî kolluk görevlilerinin, Cumhuriyet savcısının adlî görevlere ilişkin emirlerini yerine getireceği düzenlenmiştir.

Kollukta yapılan adli kolluk idari kolluk ayrımının Fransa kaynaklı olduğu ifade edilmektedir. Buna göre, Fransa’da 14. yüzyılda çıkarılmış olan bir kanunun bazı maddelerinde adli kolluk kavramının görüldüğü, aynı zamanda da 1808 tarihli Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun gerekçesinde de adli kolluk kavramının kullanıldığı ifade edilmektedir.

İdari kolluk faaliyetlerine has bazı özelliklerin varlığı kabul edilir. Bu özellikler; tek taraflılık, devredilmezlik, mecburilik, kamu gücüne dayanma, hak yaratıcı olmama ve geri alınabilme olarak sayılabilir.

Bucak müdürü merkezi idare kolluk makamlarından olup diğer seçeneklerde belirtilenler ise mahalli idare kolluk makamlarıdır.

İdari kolluk ile adli kolluk arasında görevin yerine getirilişi açısından farklılık bulunmaktadır. Buna göre idari kolluk, henüz kamu düzeni bozulmadan önce alınan tedbirleri, yapılan faaliyetleri ve bu faaliyetleri gerçekleştiren görevlileri ifade eder. Adli kolluk ise kamu düzeni bozulduktan sonra suç faillerinin tespiti, delillerin toplanması gibi adli sürece ilişkin faaliyetler ile bu faaliyetleri yerine getiren görevlileri ifade eder. İdari kolluk ile adli kolluk arasındaki görevin yerine getirilişindeki bu zamansal farklılıktan dolayı, idari kolluk için “önleyici kolluk”; adli kolluk için “bastırıcı kolluk” ifadeleri kullanılmaktadır.

İdari kolluk ile adli kolluk arasında bu faaliyetlerden doğan uyuşmazlıkların çözümleneceği yargı düzeni açısından da farklılık bulunmaktadır. İdari kolluk faaliyetleri idari yargı mercilerinde dava konusu edilebilmektedir. Buna göre, idari kolluk işlemlerine karşı ilgililer tarafından idari yargı mercilerinde iptal davası açılabilir. Aynı zamanda idari kolluk faaliyetlerinden zarar gören kişiler, kolluk işlem ve eylemlerine karşı idari yargı mercilerinde tam yargı davası açabilir.

Kolluk eylem ve işlemleri hak yaratıcı değillerdir. Genellikle bir hakkı kısıtlama, bazı davranışları önleme veya zor kullanma gibi kolluk eylem ve işlemleri şeklinde karşımıza çıktıklarından kazanılmış hak oluşturmazlar. İlgililerin aleyhine işlemler olduğu için her zaman idare tarafından geri alınabilirler.

Kolluk makamları tarafından tesis edilen düzenleyici ve bireysel işlemleri uygulayacak bir personele ihtiyaç vardır. İşte kolluk personeli, alanında düzenleyici ve bireysel işlemleri uygulamakla yükümlü olan kişilerdir. Kolluk personeli, kolluk alanına ilişkin olarak düzenleyici ve bireysel işlem yapmaya yetkili olmayan, kolluk makamları tarafından tesis edilen işlemleri uygulamak ile yükümlü bulunan kamu görevlileridir.

Merkezi idare teşkilatı içerisindeki en yüksek idari kolluk makamı, Cumhurbaşkanı’dır.

İl genel idaresinin başı olan, Cumhurbaşkanının ildeki temsilcisi ve idari yürütme vasıtası olan valinin genel emir çıkarma yetkisi olduğu İl İdaresi Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre valiler; kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve diğer mevzuatın verdiği yetkiyi kullanmak ve bunların yüklediği ödevleri yerine getirmek için genel emirler çıkarabilirler ve bunları ilan ederler (m. 9/Ç). Bu hüküm gereğince valiler, kolluk alanındaki görev ve yetkilerine ilişkin olarak bir düzenleyici işlem olarak kabul edilen genel emir çıkarabilecektir.