KOLLUK HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

İdarenin kolluk faaliyetlerini yürüttüğü sahanın giderek genişleme yönünde değişmesi, idare yanında gönüllü kişilerin ve özel hukuk kişilerinin kolluk faaliyetlerinde daha fazla yer elde etmesi sonucunu doğurmaktadır. Ancak, idarenin kamu düzeni hedefini taşıyan
bu faaliyetlerinde tamamen devreden çıkması düşünülemezken, mutlaka idarenin sıkı denetimi ve kontrolü altında bu faaliyetlerin yapılması gerekmektedir. Çünkü, bu faaliyetler aracılığıyla ortaya çıkacak her türlü sorun dolayısıyla, birincil sorumlu kaçınılmaz olarak idaredir.

Suçun işlendiği alan ve suçun işleniş biçiminde yaşanan değişim, kişilerin siber sahada güvenlik ihtiyacını da ortaya çıkarmaktadır.

Ancak, idarenin sıkı denetimi ve kontrolü altında özel hukuk kişilerinin güvenliğe yönelik faaliyetlerine müsaade edilebilir ya da bizzat idarenin yürüttüğü faaliyetler için
özel hukuk kişilerinden yardım alınabilir.

Siber silah, insanlara dolaylı olarak, cihazlara ve bunların bileşenlerine fiziksel bir zarar verme ya da saldırı altındaki hassas hedefin bilişim sistemlerine zarar verme, sabote etme gibi amaçlarla devlet veya devlet dışındaki kişi veya yapılar tarafından siber savaşta siber saldırı amacıyla kullanılan cihaz, aygıt veya bilgisayar yazılımıdır (Mele, 2013, s. 7 vd.).

2016-2019 Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi’ne göre siber güvenlik, siber uzayı oluşturan bilişim sistemlerinin saldırılardan korunmasını, bu ortamda işlenen bilgi/verinin gizlilik, bütünlük ve erişilebilirliğinin güvence altına alınmasını, saldırıların ve siber güvenlik olaylarının tespit edilmesini, bu tespitlere karşı tepki mekanizmalarının devreye alınmasını ve sonrasında ise sistemlerin yaşanan siber güvenlik olayı öncesi durumlarına geri döndürülmesini ifade eder (Ulusal Siber Güvenlik Strateji Belgesi, s.8).

Gizliliğe Karşı Saldırılar: Bir hedefin kişisel bilgilerini çalmak veya kopyalamak, kredi kartı sahtekarlığı, kimlik hırsızlığı veya bitcoin cüzdanlarını çalmak gibi saldırılardır. Bununla birlikte, bir devlet adına çalışan casusların, çalışmalarının önemli bir bölümünü, siyasi, askeri veya ekonomik kazanç için gizli bilgileri elde etmek için yaptıkları gizlilik
saldırıları oluşturur.

Bu suç kapsamında bir bilişim sisteminin bütününe veya bir kısmına, hukuka aykırı olarak giren veya orada kalmaya devam eden kimse ceza yaptırımına tabi tutulmuştur. Bu fiiller, bedeli karşılığı yararlanılabilen sistemler olduğunda ve fiil nedeniyle sistemin içerdiği veriler yok olur ya da değişirse verilecek cezanın arttığı görülür. Aynı zamanda bir bilişim sisteminin kendi içinde veya bilişim sistemleri arasında gerçekleşen veri nakillerini, sisteme girmeksizin teknik araçlarla hukuka aykırı olarak izleyen kişinin de cezalandırılması hususu hükme bağlanmıştır.

1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 527. Maddesi ile düzenlenen Dijital Dönüşüm Ofisi, özellikle kamu kesimi başta olmak üzere Türkiye’nin dijital dönüşüm planı çerçevesinde, destek, öneri ve proje geliştirme ile e-devlet uygulamalarına aracılık etmek üzere kurulmuştur

Bunun yanında yangınla mücadele ve trafik bilincinin artırılması bakımından ilgili alanlarda gönüllü kişilerin daha fazla yer aldığı değerlendirilebilir. Gönüllü kollukla ilgili mevzuatımızda yer alan düzenlemeler azımsanmayacak miktardadır. Belediye Kanunu çerçevesinde gönüllü zabıta, Köy Kanunu çerçevesinde gönüllü köy korucusu, Orman Kanunu bünyesinde gönüllü orman kolluğu, Kara Avcılığı Kanunu çerçevesinde fahri av müfettişliği, Karayolları Trafik Kanunu düzenlemelerinde fahri trafik müfettişliğine
yer verilmiştir.

Bir idari işlem, yargı organı tarafından iptal edilinceye veya yürütmeyi durdurma kararı verilinceye kadar; yahut ilgili mevzuatta öngörülen makam veya işlemi yapan organ tarafından geri alınıncaya veya kaldırılıncaya kadar hukuka uygun kabul edilir. Bu idari işlemlerin hukuka uygunluk karinesinden faydalanması şeklinde adlandırılmaktadır. İdari işlemlerin hukuka uygunluk karinesinden yararlanmaları, idari işlemlerin kamu yararına hizmet etmelerinin bir sonucudur. İdari işlemler hukuka uygunluk karinesinden faydalanmamaları hâlinde, idari işlemlerin hukuksal sonuçlar doğurabilmesi için önce hukuka uygun olduklarının ispatlanmasını gerekecektir ki bu da kamu hizmetlerinin sürekliliğini kesintiye uğratacaktır.

İdarenin her türlü eylem ve işleminin yargısal denetime tabi olması temel kuraldır. Ancak yasama kısıntısı olarak adlandırılan, bizzat Anayasa ile idarenin bazı işlemlerini yargı denetimi dışına çıkaran istisnalar getirilmiştir. Bu istisnalar şunlardır:
• Yüksek Askeri Şûranın, terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemleri (m.125/2),
• Hâkimler ve Savcılar Kurulunun, meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararları (m.159/10),
• Spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararları ile bu kararlara karşı başvuru üzerine Tahkim Kurulu tarafından verilen kararlar (AY m.59/3), Anayasa ile yargı denetimi dışına çıkarılmıştır. Bu işlemlere karşı kişilerin yargı mercilerine başvurması mümkün değildir.

Ancak Cumhurbaşkanı kararlarına karşı yargı yoluna başvurmak mümkündür.

Genel olarak idare, yasama organı tarafından çıkarılan kanunların sınırları içinde kalmak koşuluyla, düzenleyici işlemler yaparak kural koyabilir. Bu doğrultuda idarenin düzenleyici işlemlerini genel, soyut, kişilik dışı, bir kez kullanılmakla tükenmeyen, aynı durumda olanlar için ortak kurallar getiren işlemler olarak tanımlayabiliriz.

Birel idari işlemler ise özel durumlara ilişkin olan ve ismen belirli veya belirlenebilir bir veya birden çok kişiye ilişkin olan işlemlerdir. Birel idari işlemler, düzenleyici işlemler ile belirlenen statülerin içerisinde bulunmanın getirdiği hak, borç, yetki, görev gibi kişisel durumları gösteren ve bu durumların elde edilme koşullarını belirleyen işlemlerdir. Bireysel idari işlemler kendi içinde, şart işlemler ve subjektif işlemler şeklinde ikiye ayrılır. “Şart işlemler”, belirli bir kişi veya nesneye ilişkin olan, o kişi ya da nesneyi önceden hukuk kurallarınca düzenlenmiş belirli bir hukuki statüye sokan, bir hukuki statüden çıkaran veya bulunduğu hukuksal statüde değişiklik yapan idari işlemlerdir. Belirli bir kişi ya da nesneye ilişkin işlem yapılması sonucunda, doğacak hukuki neticenin de yine işlemin kendisi tarafından belirlendiği, yani tamamen kişiye has hukuki sonuçlar doğuran işlemlere ise “subjektif idari işlemler” denir.

Kolluk alanında Cumhurbaşkanınca gerçekleştirilen düzenleyici işlemler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelik ve adsız düzenleyici işlemlerdir. Ancak bunlardan sadece Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik Anayasada sayılmıştır.

Kişi özgürlüğünün hâkim kararı olmaksızın sınırlandırılarak kişinin özgürlüğünün kısıtlanması anlamına gelen yakalama iki türlü olabilir. Kamu düzenini tehdit edecek bir tehlikenin önlenmesi için yapılan yakalama, önleme yakalamasıdır. Suç işlendikten sonra suç işleyeni yakalamak için yapılan yakalama ise  adli yakalama olarak adlandırılır.

Önleme araması, Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nin 19. maddesinde tanımlanmıştır. Bu tanıma göre önleme araması; milli güvenlik ve kamu düzeninin, genel ahlak ve genel sağlık ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, taşınması ya da bulundurulması yasak olan silah ya da eşyanın tespit edilmesi amacıyla hakim kararıyla veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde mülki amirin yazılı emriyle belli yerlerde, kişilerin üzerlerinde, araçlarında, özel kağıt ve eşyalarında yapılan arama işlemidir.

Bir mal üzerinde, rızası olmamasına rağmen, zilyetin tasarruf yetkisinin geçici olarak kaldırılmasına ve malın resmi makamların muhafazası altına alınmasına elkoyma denir. Elkoyma suç işlenmesinin veya tehlikelerin önlenmesi amaçlarıyla yapıldığında önleme elkoyması söz konusu iken; Ceza muhakemesinde suç delili olabilecek ya da ileride müsadereye tabi olabilecek bir eşya üzerinde yapıldığında ise adli elkoymadan bahsedilecektir.

İdari işlemin maddi âlemde birtakım sonuçlar doğurması idari işlemin icrai olması ile değil, işlemin icra edilmesi ile ilgilidir. İdari işlemlerin icrai olma özelliği neticesinde, işlem yapıldığı zaman ilgililerin hukuki durumlarında bazı değişiklikler meydana gelir. İşte bu hukuki alanda meydana gelen değişikliklerin maddi âlemde de olabilmesi için idarenin çoğu zaman bazı faaliyetlerde bulunması gerekebilir. İdarenin yapmış olduğu bir idari işlemi kendiliğinden icra edebilmesi resen icra kavramı ile ifade edilmektedir. İdari işlemin icrai olma özelliği ile resen icra edilebilirlik özelliğine en güzel örnek, bir bina hakkında alınan yıkım kararı ve daha sonra idare tarafından yıkım işleminin gerçekleştirilmesidir. Yıkım kararı, icrai bir idari işlemdir ve hukuki alemde sonuçlarını doğurur. Bu işlemin sonuçlarını maddi alemde göstermesi ise yıkım faaliyetinin idare gerçekleştirilmesi ile olur. Bu da idari işlemin resen icra edilmesine bir örnektir.

İdarenin bizzat Anayasa tarafından esasları belirlenmemiş bazı düzenleyici işlemler de yapabileceği kabul edilir. Karar, kararname, tebliğ, genelge, yönerge, sirküler, tamim ve tarife gibi çeşitli adlarla anılan bu düzenleyici işlemler, idarenin düzenleme yetkisine dayanarak yaptığı yönetmelik benzeri tasarruflardır ve adsız düzenleyici işlem olarak kabul edilirler.  Yönetmelik ise Anayasa'da düzenlenmiş düzenleyici işlemlerdendir.

Faaliyetin ertelenmesi veya yasaklanması şeklinde yapılan kolluk işlemlerine  2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu’ndan da yer verilmiştir.  2822 sayılı Kanun’un 31. maddesinde; yangın, su baskını, toprak kayması, çığ düşmesi veya depremlerin sebebiyet verdiği ve genel hayatı felç eden felaketlerin meydana geldiği yerlerde, Cumhurbaşkanı’na, anılan hallerin devamı süresince gerekli görülen işyerlerinde ve iş kollarında grev ve lokavtı yasaklayabilme yetkisi verilmiştir.

İdari işlemin tek yanlı olma ve hukuka uygunluk karinesinden yararlanma özelliklerinin bir neticesi, idari işlemlerin icrai olmasıdır. İdarenin bir idari işlemi yapmak için iradesini açıklaması ile, idari işlemin hukuksal alanda hukuki sonuçlar doğurabilmesine, idari işlemin icrai olması denilmektedir