KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ

Gramsci’ye göre, hegemonya, eğitim, kilise, politik partiler, sendikalar vb. rızanın kaynağını oluşturan özel kurumlar”a özerklik alanı tanıyan, dayanıklı ve bağımsız bir sivil topluma dayanmaktadır.

a

Lukacs

Lukacs

Devrim sürecinin son hedefi, sınıf mücadelesinin öteki yüzü ya da sonuç ürünü olan sınıfların ortadan kaldırılmasıdır.

Sosyoloji disiplininden oldukça derin bir biçimde etkilenen ve sosyolojiyle Marksizmi birbirine oldukça yakınlaştıran Batı Marksizmi, ilk teorik tezlerini Sovyet Marksizmine meydan okuyan eleştirileriyle ortaya koymuştur.

Kültür ve ideoloji Batı Marksizmi'nin Marksizm için anahtar kavramlar olarak gördüğü sorunlardan biri değildir.

Ekonomizm (Ekonomik Determinizm); toplumsal yapıyı altyapı-üst yapı olarak ikiye ayırmıştır. Altyapı ekonomi iken üstyapı ekonomi dışında kalan herşeydir (din, hukuk, siyaset, medya, tüm toplumsal ilişkiler).

Gramsci

Batı Marksizminde, Marksizmin teorik, felsefi ve kültürel boyutlarına daha fazla odaklanma sözkonusu olmuştur. Dolayısıyla kültürel alandan çok siyaset ve ekonomiye yönelme ifadesi yanlıştır.

Lukacs’ın 1923’te yayınladığı Tarih ve Sınıf Bilinci adlı eseri Hegelci Marksizmin başyapıtı sayılmaktadır.

Lukacs, genel olarak, Hegelci anlamda bir Marksizm değerlendirmesi ve Hegel üzerinden Marksizmin yeniden geliştirilmesi çabası içindedir. Hegelci Marksizmin en bilinen isimlerinden birisi olan Lukacs, Marksizmi toplumsal yasaları keşfeden bir bilimsel doktrin olmasından ziyade, insani özgürleşmeyi hedef alan bir praksis felsefesi olarak kurgulamak istemiştir.

Lukacs kapitalizmi açıklamak üzere, pek çok kavramsal çerçeveye başvurmuştur: şeyleşme, yabancılaşma, metalaşma, fetişizm, nesnelleşme, rasyonalleşme, nicelikselleşme, hesaplanabilirlik ilkesi vb. Lukacs kendi sistemi için önemi tartışılmaz birtakım kilit kavramları (rasyonelleşme, nicelikselleşme, hesaplanabilirlik ilkesi) Weber sosyolojisinden doğrudan devralmışyıt.

Şeyleşme tüm sınıfların içinde yaşadığı bir olgu olmasına rağmen, işçi sınıfı toplumsallığı bütünlük içerisinde görebilen ve analiz edebilen yegane sınıf olduğu için şeyleşmeden kurtulabilecek tek sınıftır.

Gramsci, Ortodoks Marksizmin ekonomiye verdiği önceliği sınırlandırması, determinist Marksizmin altyapı-üstyapı ilişkilerine yeni bir yorum getirmesi, sivil toplumun önemini vurgulaması sınıf mücadelelerinde hegemonya, ideoloji ve kültürü öncelikli alanlar olarak belirlemesi ve aydınların sınıf bilincini oluşturma konusundaki rollerini detaylı bir şekilde açıklaması nedeniyle döneminin en özgün Marksist düşünürü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gramsci’nin Marksist anlayışı, Geleneksel Marksistlerden olan Engels, Plekhanov ve Kautsky’den ziyade, Machiavelli, Labriola, Sorel ve İtalyan Hegelci Beneditto Croce’deki anti-pozitivist öğelerden etkilenmiştir.

Organik aydın kategorisi yalnızca ideolog ve felsefecileri değil, bunların yanısıra siyasal eylemcileri, sanayi teknisyenlerini, siyasal iktisatçıları, hukuk uzmanlarını ve daha başkalarını da kapsar. Geleneksel aydınlar (rahipler, idealist felsefeciler, Oxford’lu akademisyenler vd.) Gramsci’ye göre, bir önceki tarih döneminden arta kalmışlardır.

Gramsci’ye göre hegemonyanın kurulması ve işleyebilmesi için, maddi güçler, kurumlar ve ideolojiler arasında uyum sağlanması gerekir. Gramsci bu durumu “tarihsel blok” olarak adlandırır.

Marksizm

Engels, Lenin, Troçki, Luxenburg geleneksel Marksizmin temsilcileridir. Lukacs ise Batı Avrupa Marksizminin temsilcisidir.