KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ

Weber’in yorumlayıcı sosyolojik yaklaşımı, toplumsal eylem analizi, ideal tip yaklaşımı, rasyonelleşme ve bürokrasi teorisi, toplumsal sınıf, din ve kapitalizm analizi sosyolojik teorinin gelişimine özellikle önemli katkılar sağlamıştır.

Weber’e göre, ideal tipler birleştirici ve bütünleştirici özelliklerin aksine, bireyselleştirici ve özgülleştirici özellikleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Örneğin, “ekonomik düzen”, “siyasal rejim”, “aile”, “sendika”, “dernek”, “ordu”, “devlet” gibi ilişki ve kurumların ideal tipleri oluşturulurken insanların öznel bilinçlerinde bunları nasıl tasarladıkları, nasıl algıladıklarından başlanacak ve oluşturulacak ideal tipte bireyselleştirici ve özgülleştirici özellikler önem kazanacaktır. • Toplumsal eylemlerin anlamlarından yola çıkılarak akılcı yöntemlerle oluşturulmaktadır. • Bireylerin toplumsal eylemlerinden çok kolektifliklere karşılık gelir. • Değer yargılarından arınmıştır. • Belirli bir toplumsal olgunun tüm tipik özelliklerini kapsamaktadır. • Toplumsal olgunun özelliklerini özgül bir biçimde içermektedir. • Hiçbir zaman somut gerçekliğin karşılığı değildir. • Kavramsal saflığına gerçek yaşam içinde rastlanmamaktadır. • Soyut zihinsel bir kurgu olarak belirli bir toplumsal olgunun saptanması, anlaşılması ve açıklanması için amaç değil, sadece bir araçtır. • Hem somut durumlardaki benzerlikler hem de sapmaların belirlenmesini sağlayan çözümleyici bir kurgudur. • Karşılaştırmalı çalışma için önemli bir araçtır.

Weber ve Marx’ın çalışmaları ile karşılaştırıldığında; Marx temelde bir kapitalizm teorisi sunarken Weber’in çalışmalarında esas olarak bir rasyonelleşme/akılcılaşma teorisi sunduğu savunulur. Weber’in yorumlayıcı sosyolojik yaklaşımı, toplumsal eylem analizi, ideal tip yaklaşımı, rasyonelleşme ve bürokrasi teorisi, toplumsal sınıf, din ve kapitalizm analizi sosyolojik teorinin gelişimine özellikle önemli katkılar sağlamıştır. Weber için sosyolojinin konusu toplumsal eylemlerdir.

Cevap: Rasyonelleşme süreci genel olarak “toplumsal aktörlerin kişisel-olmayan ilişkiler bağlamında çevrelerindeki dünya üzerinde daha fazla denetim kurmak için bilgiye giderek daha çok başvurmaları” şeklinde tanımlanabilir.

Örgütsel Özellikler 1. Resmi yetki alanları, örgütsel etkinliklerin istikrarlı bir şekilde kurallarla sınırlandırılan ve sürekli olarak yerine getirilen resmi görevler olarak atanabilmesi için kurallar ile belirlenir. 2. Merkezi bir otorite altında tesis edilmiş bir otorite hiyerarşisi. 3. Resmi dairenin özel meskenden ayrılması ve örgütsel görevlerin dosyalarda saklanan yazılı belgeler temelinde icra edilmesi. 4. Daire yönetimi, uzman eğitimini istihdamın temeli farz eder. 5. Örgütsel etkinlikler tam zamanlı hale gelir. 6. Yönetim genel kurallara göre işler ve bu kuralların bilgisi “özel bir teknik uzmanlığa işaret eder”.

Cevap: Protestan ahlâkı anlayışı (belirli bir Protestan ahlâkı anlayışı) ile kapitalizmin anlayışı arasında önemli bir ilişki olduğunu analiz etmektedir. Kapitalizmin bir yaşam biçimi olarak kurulmasında Protestan ahlâkının, yani bireylerin toplumsal eylemlerine bu ahlâki motiflerin aracılık ettiğini vurgulamaktadır.