KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

Lukacs, genel olarak, Hegelci anlamda bir Marksizm değerlendirmesi ve Hegel üzerinden Marksizmin yeniden geliştirilmesi çabası içindedir. Hegelci Marksizmin en bilinen isimlerinden birisi olan Lukacs, Marksizmi toplumsal yasaları keşfeden bir bilimsel doktrin olmasından ziyade, insani özgürleşmeyi hedef alan bir praksis felsefesi olarak kurgulamak istemiştir.

Lukacs kapitalizmi açıklamak üzere, pek çok kavramsal çerçeveye başvurmuştur: şeyleşme, yabancılaşma, metalaşma, fetişizm, nesnelleşme, rasyonalleşme, nicelikselleşme, hesaplanabilirlik ilkesi vb. Lukacs kendi sistemi için önemi tartışılmaz birtakım kilit kavramları (rasyonelleşme, nicelikselleşme, hesaplanabilirlik ilkesi) Weber sosyolojisinden doğrudan devralmışyıt.

Şeyleşme tüm sınıfların içinde yaşadığı bir olgu olmasına rağmen, işçi sınıfı toplumsallığı bütünlük içerisinde görebilen ve analiz edebilen yegane sınıf olduğu için şeyleşmeden kurtulabilecek tek sınıftır.

Gramsci, Ortodoks Marksizmin ekonomiye verdiği önceliği sınırlandırması, determinist Marksizmin altyapı-üstyapı ilişkilerine yeni bir yorum getirmesi, sivil toplumun önemini vurgulaması sınıf mücadelelerinde hegemonya, ideoloji ve kültürü öncelikli alanlar olarak belirlemesi ve aydınların sınıf bilincini oluşturma konusundaki rollerini detaylı bir şekilde açıklaması nedeniyle döneminin en özgün Marksist düşünürü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gramsci’nin Marksist anlayışı, Geleneksel Marksistlerden olan Engels, Plekhanov ve Kautsky’den ziyade, Machiavelli, Labriola, Sorel ve İtalyan Hegelci Beneditto Croce’deki anti-pozitivist öğelerden etkilenmiştir.

Organik aydın kategorisi yalnızca ideolog ve felsefecileri değil, bunların yanısıra siyasal eylemcileri, sanayi teknisyenlerini, siyasal iktisatçıları, hukuk uzmanlarını ve daha başkalarını da kapsar. Geleneksel aydınlar (rahipler, idealist felsefeciler, Oxford’lu akademisyenler vd.) Gramsci’ye göre, bir önceki tarih döneminden arta kalmışlardır.

Gramsci’ye göre hegemonyanın kurulması ve işleyebilmesi için, maddi güçler, kurumlar ve ideolojiler arasında uyum sağlanması gerekir. Gramsci bu durumu “tarihsel blok” olarak adlandırır.

Marksizm

Engels, Lenin, Troçki, Luxenburg geleneksel Marksizmin temsilcileridir. Lukacs ise Batı Avrupa Marksizminin temsilcisidir.

Marx, Plekhanov, Kautsky, Bernstein geleneksel Marksizmin temsilcileridir. Gramsci ise Batı Avrupa Marksizminin temsilcisidir.

Seçkinler

Pareto tarihsel değişmeyi ileriye yönelik olarak değil, sonsuz tekrara dayalı döngüsel bir değişlme olarak görür, dolayısıyla Pareto ilerlemeci ve evrimci bir tarih anlayışına sahip değildir.

Pareto, toplumu daha çok mantıksal olmayan davranışlardan oluşan bir sistem olarak görür.

Pareto sosyolojisi tortular, türemler, ekonomik çıkarlar, insanlar arasındaki eşitsizlikten kaynaklanan toplumsal heterojenlik ve de (seçkinler dolaşımı kuramını da içeren) toplumsal hareketlilik olmak üzere beş temel konudan oluşur.

Pareto insan davranışlarının temelinde mantıksal olmayan iki temel unsurdan söz eder: (1) tortu/ kalıntı adını verdiği ve değişmez dediği eğilimler ile (2) türem/türev adını verdiği, insanların davranışlarını haklı kılmak için her durumda buldukları ve değişken dediği nedenler.

Pareto'ya göre insanlar daha çok mantıksal olmayan şekilde davranma eğilimine sahiptirler.

Parsons’un Marx’ın çalışmalarını birkaç sayfada geçiştirip marjinal bir öneme sahip olan Pareto’nun çalışmalarına ise Durkheim ve Weber ile birlikte yüzlerce sayfa ayırdığı özellikle vurgulanır. Parsons’un özellikle Pareto’nun toplumu dengede olan bir sistem olarak kavramasından etkilendiği ve Pareto’nun bu görüşünün Parsons’un teorisinin gelişiminde önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir.

Pareto, Aydınlanma düşünürlerinin çoğu fikirlerine, sosyolojinin ilk dönem gelişiminde etkili olan ilerleme kuramlarına, pozitivizme, evrimciliğe, sosyal Darvinizme, hümanist felsefeye ve Marksizme topyekün eleştirel yaklaşmış, kitle demokrasisi fikriyle alay etmiş, çalışmalarında bu yaklaşımlardan oldukça farklı nitelikte düşünce ve görüşlere yer vermiştir.

Uyuşma (veya bileşim) içgüdüsü

Pareto, mantıklı davranışları usavurmaya göndermeyle, mantıksal olmayan davranışları ise duygulara, değerlere, inançlara ve benzerine göndermeyle tanımlar.