KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

1920’lerde Orta ve Bat› Avrupa’da ortaya ç›kan felsefi ve politik bir Marksizm, Rus Devrim’inin kazanımlarını yasalar biçiminde sistemleştiren Sovyet Marksizmi’ne meydan okumaktaydı.’’Bat› Marksizmi’’ olarak adlandırılan bu akım, Marksizmin katı ekonomi politik ve devlet üzerindeki vurgusunu kültür, felsefe ve sanat üzerine kaydırdı.

Sovyet Devrimi Marksizmi, Stalin’in zamanında resmi ve donmuş bir öğretiye ve katı Bürokratik işçi devletlerine dönüştürmüştü. Marksizm tüm Sovyet yurttaşları için zorunlu bir düşünüş biçimi resmi devlet ve parti doktrini haline geldi. Bu koşullarda, katı bilimsel bir doktrine ve baskıcı bir devlet formuna dönüştürülen Sovyet Devrimini eleştiren Batı Marksistleri, Marksizmin eleşltirel özünü tekrar açığa kavuşturmak gerektiğine inanmıştır.

Batı Marksizminin kuramsal olarak öne çıkan özellikleri kitabınızın 187. sayfasında listelenmiştir. İnsanlığın kurtuluşunun salt ekonomik yasaların uygulanmasına bağlı olduğunun savunulması bunlardan biri değildir.

Sovyet Devrimi Marksizmi, Stalin’in zamanında resmi ve donmuş bir öğretiye ve katı Bürokratik işçi devletlerine dönüştürmüştü. Bu koşullarda, katı bilimsel bir doktrine ve baskıcı bir devlet formuna dönüştürülen Sovyet Devrimini eleştiren Batı Marksistleri, Marksizmin eleştirel özünü tekrar açığa kavuşturmak gerektiğine inanmıştır.

Batı Marksizminin kuramsal olarak öne çıkan ortak özelliklerini kitabınızın 187 sayfasında sıralanmıştır. Bu özelliklerden biri Batı Avrupa Marksizminin, Marksizmin teorik, felsefi ve kültürel boyutlarına odaklanmış olduğudur.

Lukacs’a göre işçi sınıfı kendisinin farkına vardığı anda tarihin yapıcısı özne hem de bu tarih yapımından etkilenen nesne (özdeş özne-nesne) konumuna gelerek bütünlüğü içinde burjuva sistemini kavrayacak ve dönüştürecektir. Lukacs’a göre proletarya tarihin hem öznesi hem de nesnesidir. Çünkü proletarya içinde yaşadığı kapitalist toplumdaki ilişkileri bütünselliği içinde kavradığında, aynı anda tarihin hem öznesi hem de nesnesi olabilecek tek sınıftır. İşçi sınıfının toplumsal bütünle ilişkisinin gerekli bilincine sahip olup, kendi tarihsel, durumuna uygun ve akılcı tepki geliştirmesini ise “atfedilen bilinç” olarak ifade etmektedir. Buna göre, işçi sınıfının psikolojik bilinçten atfedilen bilince geçmesi beklenmektedir.

Georg Lukacs’ın 1923’te yayınladığı Tarih ve Sınıf Bilinci adlı eseri Hegelci Marksizmin başyapıtı sayılmaktadır.

Organik Aydın tplumsal yaşama etkin bir biçimde katılan ve bu yaşamda zaten var olan siyasal akımların kuramsal gelişimine yardım eden, örgütleyen, inşa eden ve “daima ikna eden” bir kimsedir. Organik aydın, felsefe ile halk arasında bağlantı veya köprü kurar; birincisinde uzmandır, ama etkin bir şekilde ikincisiyle birleşir.

Geleneksel Marsist ekolün önde gelen en önemli temsilcilerinden birisi Lenin'dir.

Batı Marksizmi adına söyleyebileceğimiz en önemli figürlerden biri ve bu anlamda temel oluşturan figür Gramsci'dir.

Gramsci, Marksizm içinde altyapı-üstyapı arasında determinist bir şekilde tanımlanmış bir ilişki yerine, sınıf mücadelesini ön plana çıkarmaktadır. Ayrıca sınıf mücadelesini salt ekonomik bir mücadele olarak değil, ideolojik, politik ve kültürel bir mücadele olarak tanımlamıştır. Gramsci tarihi de ekonomik yasaların yön verdiği bir gelişme olarak değil, toplumsal insan varlıklarının bilinçli “praksis”leriyle açıklamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Organik aydınlar, oluşmakta olan bir toplumsal sınıfın ürünleridir ve rolleri söz konusu sınıfa kültürel, siyasal ve ekonomik alanlarda homojen bir özbilinç kazandırmaktır. Organik aydın toplumsal yaşama etkin bir biçimde katılan ve bu yaşamda zaten varolan siyasal akımların kuramsal gelişimine yardım eden, örgütleyen, inşa eden ve “daima ikna eden” bir kimsedir, felsefe ile halk arasında bağlantı veya köprü kurar. Onun hedefi, ortak bilinçten, heterojenlik gösteren bireysel iradelerin ortak bir dünya anlayışı temelinde bir araya gelip, sıkıca birleşeceği bir “kültürel-toplumsal” birlik yaratmaktır. Bağımsız olduklarına inanan aydınlar geleneksel aydınlardır. Cevap D seçeneğidir.

20. yüzyılda Batı Marksizminin gelişimiyle birlikte bu temel ilkelerden uzaklaşılmış ve çeşitli Marksist akımlar bu ilkeleri esnetme arayışına girmişlerdir. Marksizmin perspektifleri, sınıf savaşımı veya devrim gibi radikal girişimler yerine gitgide daha çok iktidar mücadelesine ve sivil toplumun kültürel ve siyasal olarak geliştirilmesine odaklanmıştır.

Batı Marksizmi veya Avrupa Marksizmi terimi Marksist terminolojiye Sovyet Devrimi’ni izleyen günlerde yani 1920’lerin başında girmiştir.

Batı Marksizminin önde gelen teorisyenleri Lukács, Korsch ve Gramsci’dir. Bu düşünürler, ‘kültür, sınıf bilinci, ideoloji ve hegemonya kategorilerine özel dikkat göstererek Marx’ı ve Marksizmi yeniden yorumladılar.

Lukacs’ın 1923’te yayınladığı Tarih ve Sınıf Bilinci adlı eseri Hegelci Marksizmin başyapıtı sayılmaktadır.

Lukacs, şeyleşme kavramını insani ilişkilerin, insanın denetiminden çıkması durumunu tanımlamak için kullanmıştır.

Weber’in yorumlayıcı sosyolojik yaklaşımı, toplumsal eylem analizi, ideal tip yaklaşımı, rasyonelleşme ve bürokrasi teorisi, toplumsal sınıf, din ve kapitalizm analizi sosyolojik teorinin gelişimine özellikle önemli katkılar sağlamıştır.

Weber’e göre, ideal tipler birleştirici ve bütünleştirici özelliklerin aksine, bireyselleştirici ve özgülleştirici özellikleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Örneğin, “ekonomik düzen”, “siyasal rejim”, “aile”, “sendika”, “dernek”, “ordu”, “devlet” gibi ilişki ve kurumların ideal tipleri oluşturulurken insanların öznel bilinçlerinde bunları nasıl tasarladıkları, nasıl algıladıklarından başlanacak ve oluşturulacak ideal tipte bireyselleştirici ve özgülleştirici özellikler önem kazanacaktır. • Toplumsal eylemlerin anlamlarından yola çıkılarak akılcı yöntemlerle oluşturulmaktadır. • Bireylerin toplumsal eylemlerinden çok kolektifliklere karşılık gelir. • Değer yargılarından arınmıştır. • Belirli bir toplumsal olgunun tüm tipik özelliklerini kapsamaktadır. • Toplumsal olgunun özelliklerini özgül bir biçimde içermektedir. • Hiçbir zaman somut gerçekliğin karşılığı değildir. • Kavramsal saflığına gerçek yaşam içinde rastlanmamaktadır. • Soyut zihinsel bir kurgu olarak belirli bir toplumsal olgunun saptanması, anlaşılması ve açıklanması için amaç değil, sadece bir araçtır. • Hem somut durumlardaki benzerlikler hem de sapmaların belirlenmesini sağlayan çözümleyici bir kurgudur. • Karşılaştırmalı çalışma için önemli bir araçtır.

Sosyolojinin doğuşunda etkili olan gelişmelerden biri de İngiltere'de insan ve hayvan gücünden makine gücüne geçilen sanayi(endüstri)devrimidir.