KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

Weber ve Marx’ın çalışmaları ile karşılaştırıldığında; Marx temelde bir kapitalizm teorisi sunarken Weber’in çalışmalarında esas olarak bir rasyonelleşme/akılcılaşma teorisi sunduğu savunulur. Weber’in yorumlayıcı sosyolojik yaklaşımı, toplumsal eylem analizi, ideal tip yaklaşımı, rasyonelleşme ve bürokrasi teorisi, toplumsal sınıf, din ve kapitalizm analizi sosyolojik teorinin gelişimine özellikle önemli katkılar sağlamıştır. Weber için sosyolojinin konusu toplumsal eylemlerdir.

Cevap: Rasyonelleşme süreci genel olarak “toplumsal aktörlerin kişisel-olmayan ilişkiler bağlamında çevrelerindeki dünya üzerinde daha fazla denetim kurmak için bilgiye giderek daha çok başvurmaları” şeklinde tanımlanabilir.

Örgütsel Özellikler 1. Resmi yetki alanları, örgütsel etkinliklerin istikrarlı bir şekilde kurallarla sınırlandırılan ve sürekli olarak yerine getirilen resmi görevler olarak atanabilmesi için kurallar ile belirlenir. 2. Merkezi bir otorite altında tesis edilmiş bir otorite hiyerarşisi. 3. Resmi dairenin özel meskenden ayrılması ve örgütsel görevlerin dosyalarda saklanan yazılı belgeler temelinde icra edilmesi. 4. Daire yönetimi, uzman eğitimini istihdamın temeli farz eder. 5. Örgütsel etkinlikler tam zamanlı hale gelir. 6. Yönetim genel kurallara göre işler ve bu kuralların bilgisi “özel bir teknik uzmanlığa işaret eder”.

Cevap: Protestan ahlâkı anlayışı (belirli bir Protestan ahlâkı anlayışı) ile kapitalizmin anlayışı arasında önemli bir ilişki olduğunu analiz etmektedir. Kapitalizmin bir yaşam biçimi olarak kurulmasında Protestan ahlâkının, yani bireylerin toplumsal eylemlerine bu ahlâki motiflerin aracılık ettiğini vurgulamaktadır.

Cevap: Weber’e göre ekonomik kaynaklar üzerinde mülkiyet hakkına sahip olup olmama sınıfların temel ayrım noktasıdır. Diğer bir deyişle, “mülkiyet” ve “mülksüzlük” bütün sınıf konumlarının temel kategorisidir. Sınıfı oluşturan temel faktör ise “ekonomik çıkardır”.

“sınıf” temelli tabakalaşma üretim ve mülkiyet ilişkilerine dayanır.

Tönnies, teorik sosyolojiyi beş alana ayırmaktadır. Bunlar; Cemaat/Cemiyet Kavramsallaştırması, İlişkiler ya da toplumsal varlıklar teorisi, Toplumsal normlar, Toplumsal değerler, İnsan çabası sistemleridir. Anlaşılacağı gibi B şıkkında yer alan kişisel değerler Tönnies'e göre teorik sosyolojinin alanları arasında değildir.

Cemaat ve cemiyet tipi toplumsallıkların özelliklerine bakıldığında, C şıkkında yer alan "İnançlar ve din yerine kamuoyu ve öğreticiler egemendir." özelliğinin Cemiyet tipi toplumsallıkların özelliği olduğu görülecektir.

Cemaat ve cemiyet tipi toplumsallıkların özelliklerine bakıldığında, D şıkkında yer alan "Dayanışma organik bir dayanışmadır." özelliğinin cemaate ait bir özellik olduğu, cemiyette ise "Dayanışma mekanik bir dayanışmadır" özelliğinin hakim olduğu anlaşılacaktır.

Simmel’in çalışmaları kültür sosyolojisine de önemli katkılar sağlamış, özellikle “Paranın Felsefesi” adlı çalışması Batı Marksizminin ilk ve en önemli düşünürlerinden George Lukács’ı ve Frankfurt Okulu’nun şeyleşme ve kültür üzerine olan çalışmalarını derinden etkilemiştir.

Dışsallaştırma, İçselleştirme, Kurumsallaştırma, Çıkar-biçimlendirme toplumlaşmanın dört alt sürecini oluşturur. Fakat B şıkkında yer alan Kavramsallaştırma toplumun alt süreçlerinde yer almaz.

Mübadele, Çatışma, Fahişelik, Tahakküm ve Sosyallik Simmel'in beş ideal tipte incelediği toplumsal etkileşim biçimlerindendir. Fakat C şıkkında yer alan Anlaşma Simmel tarafından bu ideal tipler arasına alınmamıştır.

Simmel'in incelediği beş toplumsal tip; yabancı, yoksul, cimri ile savurgan, maceracı ve soylu'dur. Dolayısıyla Yerli bu tipler arasında yer almaz.

Paranın Felsefesi başlıklı bölüm okunduğunda, E şıkkında verilen maddelerin vurgulandığı görülecektir.

Azınlığın çoğunluğu yönetmesi anlamında kullanılan ‘elit’ terimini ilk dile getiren kişi olarak, ayrıca toplumsal sistemler kuramının gelişimini de etkileyen düşünür Vilfredo Pareto'dur. Cevap "A"

Pareto’ya göre insan davranışlarının temelinde Tortu/kalıntı ve Türem/türev olmak üzere mantıksal olmayan iki temel unsur vardır.

Pareto’ya göre mantıksal-deneysel bilim anlayışının birinci özelliği tek amacının gerçeklik olmasıdır. Pareto burada mantıksal olmayan davranışları inceleyen bir sosyolog olarak amacının yarar değil gerçeğe ulaşmak olduğunu ve de yarar ile gerçek arasında bir çakışma olduğunu gösteren hiçbir kanıtın olmadığını vurgular. Bir başka ifadeyle, Pareto’nun mantıksal-deneysel bilim anlayışının temel özelliği yararı değil, gerçeği amaçlamasıdır ve ona göre gerçek her zaman yararlı olmadığı gibi yararlı olan bir şey de her zaman gerçek olmayabilir. Cevap "C"

Pareto kalıntıları altı temel kategori altında değerlendirir: a)Uyuşma (veya bileşim) içgüdüsü b)Kümelerin (veya grupların) sürekliliği c)Duyguları dışa dönük davranışlarla açıklama gereksinimi d) Toplumculukla ilişkili kalıntılar e) Bireyin ve bağımlılıklarının bütünlüğü f) Cinsel kalıntılar Cevap: "D"

Seçkinler teorisinde Pareto’nun ismi, genellikle aynı dönemde yaşamış olan bir diğer İtalyan siyaset bilimci ve sosyolog Gaetano Mosca ile birlikte anılır. Bunun nedeni ise, Pareto ve Mosca’nın, ayrı çalışmış olmakla birlikte birbirine oldukça benzer iki elit teori sunmuş olmalarından kaynaklanır. Cevap: "E"

Pareto sosyolojisinde siyasal seçkinler, halkı yönetme şekillerine göre iki temel gruba ayrılır: 1- Aslanlar 2- Tilkiler Pareto askeri diktatörlükleri örnek olarak verdiği aslanları kararlı, dobra ve acımasız bir yönetici seçkin grup olarak tanımlar. Avrupa demokrasilerini örnek olarak verdiği tilkileri ise kurnaz, yönlendirici/manipülatif ve diplomatik bir yönetici seçkin grup olarak tanımlar. Cevap: "A"