KLASİK MANTIK

İkilemlerin geçersizliğini ortaya koymak için öncüllerden en az birinin yanlış olduğunu göstermek yeterlidir

Koşul önermesi, belirli bir şeyin olması hâlinde bir başka şeyin olacağını veya olması gerektiğini ifade eder. Günlük yaşamımızda bir şey olunca bir başka şeyin olduğunu gözleriz. Bu durumda suyu kaynattığımızda suyun buharlaştığını gözlemleyebiliriz.

Verilen önermede bileşenlerden en az birinin doğru olduğu görülmektedir. Ancak diğer bileşenin de doğru olabileceği iddiasını da içermektedir. Bu durumda örnek Tikel evetlemeye girmektedir. Tikel evetleme ekleminin Türkçedeki tipik karşılığı “veya”dır. Elbisenin rengi ya kırmızıdır ya da mavi. İkisinin birden doğru olması olanaklı olmadığı için tikel evetleme olarak yorumlanabilir.

Örnekte yapılan çıkarım Modus Ponens çıkarım kalıbına uygundur. Bu çıkarımda öncüllerden biri koşul önermesidir. Örnekte verilen ilk cümle koşul önermesini oluşturmaktadır. Diğer öncül de koşul önermesinin önbileşenini evetler, yani yeter koşulun yerine geldiğini iddia eder. Çoklu zeka kuramının okullarda kullanılıyor olması yeter koşulu yerine getirdiğini göstermektedir.  Koşul önermesinin artbileşeni sonuç olarak çıkarılır. Artbileşen öğrencilerin başarılı olacaklarıdır.

Örnekteki öncüllerden biri koşul önermesidir. Diğer öncül, koşul önermesinin artbileşenini değiller ve koşul önermesinin önbileşeninin değillemesi sonuç olarak çıkmıştır. Yani örnek Modus tollens çıkarım kalıbına örnektir.

İkinci öncül koşul önermesinin artbileşenini evetlediği, sonuç olarak da önbileşenin evetlenmesinin çıktığı yanıltmaca artbileşenin evetlenmesi yanıltmacasıdır.

Örnekte öncüllerden biri tikel evetleme önermesidir. Diğer öncül ise tikel evetleme önermesinin bileşenlerinden birinin yanlış olduğunu iddia eden önermedir. Yani bileşenlerden birini elenmiş ve tikel evetleme önermesinin diğer bileşenin doğru olduğu sonucu çıkarılmıştır. Bu durum örneğin ayrık tasım olduğunu göstermektedir.

Örnekteki önerme iki alternatiften birinin seçilmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu durum ikilemlerde yer almaktadır.

Koşul önermelerinin artbileşenlerinin farklı olduğu, önbileşenlerinin aynı ya da farklı olabildiği önermeler yıkıcı ikilemlerde yer almaktadır.

Örnekte ikinci öncül koşul önermesinin önbileşenini değillemektedir, sonuç olarak da artbilşenin değillemesi çıkmıştır. Bu durum önbileşeni değilleme yanıltmacasına örnek olduğunu göstermektedir.

Örnek ikilemlerin farklı biçimlerde ifade edilebileceğini göstermektedir. “Korkuyorsan gitme” ifadesi “Ne kork ne de git” biçiminde ifade edilebilmektedir.

Lodos çıkarsa deniz dalgalanır

veya

Modus Ponens

Modus Tollens

Koşullu tasım

Ayrık tasım

Alternatif tasım

İkilem

Koşullu tasım