KLASİK MANTIK - Deneme Sınavı - 7

Bireyler grubunu ifade edip de grupta gerçekleşen kavramlar, kollektif kavramlardır; ordu, sendika gibi. Yine bireyler grubunu ifade edip de bireyde gerçekleşen kavramlara da distribütif kavramlar denir; asker, işçi gibi. Takım, bir grubu ifade eder. Bireylerinden birine "Bu takımdır." diyemeyiz. Hentbolcu terimi de bir grubu ifade eder. Bu grubun herhangi bir bireyine "Bu hentbolcudur." diyebiliriz; hentbolcu teriminin gerçekleşmesi, o grubun bireyinde olur. Doğru cevap D'dir.

İçlem ve kaplam birbirleri ile ters orantılıdır. Biri artarsa diğeri azalır. Genelden özele gidildikçe içlem, özelden genele gidildikçe kaplam artar. Bu sorunun şıklarındaki en özel olan şey "Sivas kangalı" olduğu için onun içlemi en fazladır. Doğru cevap C'dir.

Tümel bir kavramın zihin dışındaki bireyleri dikkate alınırsa buna gerçeklik denir. Her kavramın neliği vardır ama her kavramın gerçekliği yoktur. Mesela mitolojik varlıkları anlatan kavramların nelikleri vardır; fakat, onların zihin dışında karşılığı olan bireyler bulunmadığından gerçekliği yoktur. Seçenekler arasında da zihin dışında karşılığı olan tek şey virüstür. Doğru cevap B'dir.

İki kavramdan her biri, diğerinin bazı bireylerini içine alırsa aralarında eksik girişimlik vardır. Uçan her şey kuş değildir (örneğin yarasalar), kuş olan her şey de uçmaz (örneğin deve kuşları). Doğru cevap A'dır.

Beş tümel şunlardır: Cins, tür, ayrım, özgülük, ilinti. Doğru cevap E'dir.

Özgülük, yalnız bir türe ait olan nitelik; ilinti ise birçok türde ortaklaşa bulunan niteliktir. Alışveriş yapmak sadece insanlara ait olan bir niteliktir. Doğru cevap D'dir.

Adsal tanım zihin dışında varlığı olmayanın tanımıdır. Yani neliği olan ama gerçekliği olmayan bir kavramın tanımıdır. Örümcek adam hayal ürünü olduğu için adsal tanımı vardır. Doğru cevap C'dir.

Bazı şeylerin tanımı yapılamaz ancak betimlemesi yapılabilir. Mesela duyguların tanımı yapılamaz. Örneğin aşk, nefret, kin, renk, neşe gibi duyguların tanımı yapılamaz. Bu gibi duygular ancak kişisel deneyimlerimizle tanınabilir. Bu yüzden ancak betimlenebilirler. Karenin tanımı yapılabilir. Doğru cevap A'dır.

Kavram bir şeyin, objenin zihindeki tasarımıdır. Buna fikir, düşünce de diyebiliriz.

Kavram bir şeyin, objenin zihindeki tasarımıdır. Buna fikir, düşünce de diyebiliriz. Kavram, dil ile ifade edilirse terim adını alır. Yani, kavramların sözle ifade edilmesi terimdir. Mantıkta terim, kendi başına bir anlam ifade eden en küçük birimdir. Kavram, nasıl ki bir objeye işaret ederse; terim de bir kavrama işaret eder. Kavramlar genel olduğundan, tek bir varlığın zihindeki tasarımı olan hayalden farklıdır. Kavram genel, hayal ise özeldir. Kavramın genel olması demek objenin şu veya bu niteliğini taşımaması demektir.

Kavram Çeşitleri;

*Tek Tek Ele Alınışlarına Göre 

Tümel, Tekil ve Tikel Kavramlar 
Somut ve Soyut Kavramlar
Kollektif ve Distribütif Kavramlar
Olumlu ve Olumsuz Kavramlar

* Birbirleriyle İlişkilerine Göre

 Özlük ve İlintilik Kavramlar

Bireyler grubunu ifade edip de grupta gerçekleşen kavramlar, kollektif kavramlardır; Yine bireyler grubunu ifade edip de bireyde gerçekleşen kavramlara da distribütif kavramlar denir.

Tümel bir kavramın yalnız zihindeki bireyleri dikkate alınırsa buna, nelik denir.
Her kavramın bir neliği vardır. Nelik, bir kavramın ne olduğunu gösterir.

Tam Girişimlik: Kavramlardan yalnız biri, diğerinin tüm bireylerini içine alıyorsa aralarında tam girişimlik vardır. Örnek olarak;

Bazı hayvanlar kuştur.
Bütün kuşlar hayvandır.

Beş tümel şunlardır: Cins, tür, ayırım, özgülük, ilinti.

Adsal tanım zihin dışında varlığı olmayanın tanımıdır. Yani neliği olan ama gerçekliği olmayan bir kavramın tanımıdır. Düşünsel varlıklar için yapılan tanımdır.

Tanım Koşulları
• Tanım tam olmalıdır. Tanımı yapılanın bütün bireyleri tanımın içine girmeli, dâhil olmayanlar dışarıda bırakılmalıdır. Yani tanımda tanımlanması gereken bir başka birey kalmamalıdır.
• Bir şeyi kendisinden daha açık olmayan başka bir şeyle tanımlamamalıdır.
• Tanımda kısır döngü olmamalıdır. Yani, bir şeyin bilinmesi kendisine bağlı olan bir şeyle tanımlanmamalıdır.
• Tanım, tanımlanan bir özne ile tanımlayan bir yüklemden oluşan çelişkisiz bir önerme olmalıdır.
• Tanım, ne çok geniş, ne çok dar olmalıdır.

Tanım, bir kavramın içlemini belirlemek üzere yapılıyordu. Bölme de bir kavramın kaplamını belirlemek için yapılır. Yani kaplamı belli kurallara göre parçalara ayırma işlemidir. Tanım ve bölme böylece birbirini bütünler.

Özlük ve İlintilik Kavramlar ayrımı kavramların birbirleriyle olan ilişkilerine göre bir ayrımdır. Diğer seçeneklerdeki ayrımlar, kavramların tek tek ele alınışlarına göre yapılmıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Eğer kavram, bir sınıfın tümüne işaret ediyorsa tümel kavramdır; şehir, insan,
ağaç gibi. Eğer kavram, tek bir bireye işaret ediyorsa tekil kavramdır; İstanbul,
Emine gibi. Kavram, bir önermede özne olarak kullanıldığı zaman tikel olur; bazı
şehirler, bazı insanlar gibi. Kedi kavramı sınıfının tümüne işaret ettiği için tümel bir kavramdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.