KLASİK MANTIK - Deneme Sınavı - 3

Bir önermeyi döndürme, onun niteliğini bozmadan yüklemini özne, öznesini yüklem yapmaktır.

Bir önermenin olumlu ve olumsuzluğuna ve doğruluk değerine dokunmadan yüklemini özne, öznesini yüklem yapmaktır. Tümel olumsuzun düz döndürmesi tümel olumsuz olur. Soruda verilen “Hiçbir hayvan akıllı değildir.” önermesi tümel olumsuz olduğundan düz döndürmesi “Hiçbir akıllı hayvan değildir.” şeklinde ifade edilen tümel olumsuz olur.

Yüklenen ile yüklenilenin birbirine yaklaştığı durumda önermeye olumlu önerme denir.

Yüklenen ile yüklenilenin birbirinden uzaklaştığı durumda önermeye olumsuz önerme denir.

Yüklenen ile yüklenilen arasındaki bağ kaldırıldığında iki tarafta birer terim kaldığı önerme tipine basit önerme adı verilir

Birden fazla yargıyı gerektiren önermeye bileşik önerme denir.

Ön bileşen ile art bileşenin birbirinin seçeneği olduğu durumda olan önermelere ayrık koşullu önermeler adı verilir.

Birbirine kabul yada inkar bağlacı ile bağlanan ve birçok özne veya yüklemden yapılan önermelere bağlantılı önerme adı verilir.

Yüklemin yanlız bir konuya ait olduğu belirtilen önermelere özgülü önerme denir.

Konunun bir kısmının dışarda tutularak konunun bütünü hakkında hüküm vermek suretiyle yapılan önermelere çıkarmalı önerme denir.

Yüklemin belirttiği özelliğin belirli bir zamana özgü olduğu önermelere sınırlandırıcı önerme adı verilir.

Konu ile yüklem arasındaki ilişkinin bir kayıtla kayıtlandığı önerme tipine kipsel önerme deniir.

Önermeler aslında doğruluk değeri taşıyan sözler olduğu için C şıkkı yani önermelerin belirsiz anlamlar taşıyan ifadeler olduğuna dair ifade yanlıştır. Diğer şıklar önermenin değişik açılardan tanımlarını içermektedir.

Önerme türleri olumlu, olumsuz, yalın, mümkün, zorunlu, basit, bileşik, bileşikliği gizli, bileşikliği açık, koşullu, bağlantılı, nedenli, ekli, özgülü, çıkarmalı, karşılaştırmalı, sınırlandırıcı önermelerdir. Yani sabit önerme diye bir önerme çeşidi yoktur.

Tikel olumlu önermede özne olan terim bir sınıfın bir kısmını içine alır. “Bazı insanlar doktordur.” önermesi gibi. Bu durumda B şıkkındaki bazı taşlar değerlidir ifadesi tikel olumlu önermeye örnek teşkil etmektedir.

Ortaçağ Batı Mantıkçıları, Aristoteles’ten esinlenerek dört çeşit kiplik kabul etmişlerdir; zorunlu, olumsal, mümkün, imkânsız. A, B, D ve E, şıkkındaki örnekler bunlara uygunken C şıkkındaki örnek alakasızdır. Aynı zamanda zaten her kedinin yırtıcı olması gerekmez.

IV’te verilen ifade doğru değildir zira tikel olumsuzun düz döndürmesi olmaz. V’te verilen bilgi yanlıştır zira I’de de verildiği gibi tikel olumlunun düz döndürmesi tikel olumlu olur.

Yüklemin belirttiği özelliğin belli bir zamanla sınırlandırıldığı önermeler sınırlandırıcı önermelerdir. Bir şey şöyle olmaya başladı veya böyle olmayı bıraktı denildiğinde iki yargı verilmiş olur. C şıkkındaki önermede son iki yıldır ifadesi bundan önce durumun öyle olmadığını belirttiğinden zamanla sınırlandırmaktadır.

Dört tür önermeler arasında karşı olma ve döndürme olmak üzere iki biçimde ilişki kurulabilir.