KİMYA VE BİYOLOJİ SEKTÖRLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun sınıflandırmasına göre kimyasal etmenler aşağıdaki gruplara ayrılır:

LC50 değeri “Ölümcül Konsantrasyon” anlamına gelir. Gözlem süresi boyunca test hayvanlarının % 50’sini öldüren havadaki kimyasal konsantrasyonlarıdır.

Ünite içerisinde Şekil 1.1’de  kimyasal risk etmenlerinin sınıflandırılması yapılmış olup, şekilde tüm sınıflar toplu olarak verilmiştir.

Organik tozların en önemli özellikleri şu şekilde özetlenir:

Ayrıca astıma ve dermatit gibi cilt hastalıklarına sebep olurlar

Doğru cevap Kurşun olmalıdır. Ünite içerisinde Tablo 1.3. Tehlikeli Endüstriyel Tozların Temel Sınıflandırması’sı altında, metaller ve metal bileşiklerinin sınıflandırılması ve neden olduğu reaksiyonlar açıklanmıştır.

Tozlar, biyolojik etkilerine göre de sınıflandırılır. Bu kapsamda ortaya çıkan toz kategorileri ünite içinde  Şekil 1.3’de Tozların Biyolojik Etkilerine Göre Sınıflandırması olarak verilmiştir. Fibrojenik ve toksik etkileri olmayan bazı tozlar vücutta birikebilir. Solunan ve çöken parçacıklar ya nefes alma işlemiyle ve solunum sisteminin kendi kendini temizlemesi yoluyla vücuttan atılırlar veya akciğerde büyük patolojik etkiler yapmadan daimi bir birikim meydana getirirler. Bu tip tozlar inört olarak değerlendirilir. Örneğin, mermer, alçı taşı, kireç taşı tozları ve tütün tozu bu grupta yer alırlar.

Ketonlar grubunda yer alan çözücülerin parlayıcı özellikleri bilinmektedir. Bu sınıftaki maddelerin sistemik zehirliliği yüksek değildir. Ketonlarla çalışan kişiler aşırı düzeyde maruziyet sonucu periferik sinir sisteminde olumsuz etkiler görülebilir. Pratikte, çözücü olarak sıklıkla aseton ve metil etil keton kullanılmaktadırlar. Onların parlama noktaları sırasıyla -18°C ve -6°C’dir. Bazı ketonların Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri Tablo 1.4’de verilmiştir.

Grup 2 biyolojik etmenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkiyi gösterenler. Bordetella pertussis, Actynomyces pyogenes, Tetanos, Influenza ve Herpes simplex virüsleri örnektir.

Asellüler: Hücrelerden oluşmaz veya hücrelere bölünmez. Veya hücresel materyal içerebilen ancak tam hücreler içermeyen aselüler bir aşı gibi, sağlam hücrelerden yoksun anlamındadır.

Biyolojik etmenlerin tiplerine göre Sınıflandırıldığında tüm canlılar; asellüler, tek hücreli ve çok hücreli büyük ana gruba bölünür. Şekil 1.15’ de bu sınıflara ait örnekler verilmiştir.

İyonize radyasyon Geiger sayacı yardımıyla ölçülür. Normal yaşam şartları çerçevesinde bulunulan ortam ve şartlara bağlı olarak bir kişinin yıl boyunca aldığı radyasyon miktarı yaklaşık 2.4-2.8 mSv (milisievert) kadardır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ölümcül radyasyon zehirlenmesine yol açacak limit değer 1.0 Sv (1000 mSv) kabul edilir.

Sağlık için en zararlı olan tozlar parçacıkların büyüklüğü 0.5-5 mikron.

Organik tozların en önemli özellikleri şu şekilde özetlenir:

Talk etkisi sonucunda Difuz fibrozis, Nodular fibrozis, ve Kanser oluşabilir.

Berilyum, radyoaktif tozlar grubundandır.

Toz bileşiminde bulu­nan maddelerin biri veya birkaçı toksik ise, maddenin cinsine, tozdaki yüzdesine, havadaki tozun yoğun­luğuna, solunan tozun miktarına göre zehirlenmelere neden olabilirler. Örnek olarak toksik maddelere ağır metal (Pb, Cd, Mn) tozlarını gösterebiliriz. Kadmiyum en çok böbrekleri etkiler, mangan ise santral sinir sisteminde intoksikasyona sebep olur. Kurşun içeren tozlar kan sistemi, sinir sistemi, boşaltım sistemi ve sindirim sistemi üzerinde toksik etkiler gösterebilir.

Halojenli hidrokarbonlar merkezi sinir sistemini etkileyerek bilinç kaybı biçiminde akut etki yapmaktadırlar.

Hidrojen siyanür (HCN), renksiz, acı badem kokusuna sahip olan gazdır. Siyanür, sıcak kuru havada son derece uçucu bir maddedir.

Fosgen kimyasal silahlar içerisinde kullanarak, yüksek dozlarda masif akciğer ödemine neden olur ve birkaç saat içerisinde ölüme yol açar.

Bazı ilaçlar kimyasal maddeler gebe kadınlar tarafından alındıklarında plasentadan fötal dolaşıma geçerek fötusta malformasyonlara neden olurlar. Bebekte oluşan kalıcı bir şekil ya da işlev bozukluğuna teratojenezis denir. Bu grubun içinde bulunan ilaç ve kimyasallar arasında talidomid, dietilstilbestrol (DES), alkol, folikasit, levotiroksin, liotironin, liotriks, piridoksin, tiamin, penisilinler, eritromisin, retinoidler, isotretinoin, lokal anestezik ilaçlar, asetilkolinesteraz inhibitörleri, tetrasiklinler, streptomisin örnek olarak gösterilir.

Grup 2 biyolojik etmenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkiyi gösterenler. Bordetella pertussis, Actynomyces pyogenes, Tetanos, Influenza ve Herpes simplex virüsleri.