Kimyasal ve Biyolojik Etmenlerin Risk Değerlendirmeleri

Biyolojik etmenlerin hücre membranına bağlanmasıdır.

Biyolojik etmenler ile kontamine olmuş havanın solunmasıdır.

Hastalığın meydana gelmeden önlenmesi ya da hastalıktan korunma olarak tanımlanır.

Maruz kalınan kimyasal etmenlerin, fiziksel etmenlerin ve biyolojik etmenlerin sağlığa veya çevreye karşı olası kötü etkilerini değerlendirmek için kullanılan süreçtir.

Tehlike, bir nesne, kimyasal, bulaşıcı bir ajan veya durum gibi özünde tehlikeli olan bir şeydir.

Risk, bir tehlikeye maruz kaldığında yaralanma veya kayıp olasılığıdır.

İdeal olarak, değerlendirmeyi multidisipliner bir ekibin yapması gerekmekle birlikte, laboratuvar personeli, denetçiler, sağlık ve güvenlik uzmanları, kurum personeli, bilim adamları, mikrobiyologlar, moleküler biyologlar, kimyagerler ve veterinerler değerlendirmeyi gerçekleştirebilirler.

Risk değerlendirmesi; taşınma, yenileme veya yeni tesis durumu; yeni bulaşıcı ajan veya reaktif kullanımı; yeni donanım, teknik veya prosedür parçası ortaya çıkması ve yeni bilimsel bilgiler mevcut olması gibi değişiklikler meydana geldiğinde yapılmalıdır.

Risk değerlendirme süreci (a) bilgi toplama ve potansiyel tehlikeyi belirleme, (b) riski değerlendirme ve öncelikleri sıralama, (c) riski azaltmak i̇çin hangi ek güvenlik önlemlerinin gerekli olduğunu belirleme, (d) kontrolleri uygulama ve (e) kontrollerin etkinliğini gözden geçirme, değerlendirme ve ayarlama olmak üzere beş adımdan oluşur.

İşyerlerinde maruz kalınabilecek, biyolojik etmenlerin oluşturacağı olası enfeksiyonlar, kan ve diğer vücut sıvıları, insan vücudu, hayvan karkasları ve çiğ et, dışkı ve idrar gibi insan veya hayvan atıkları, öksürük ve hapşırma gibi solunum deşarjları ve cilt teması gibi kaynaklarla ortaya çıkar.

Biyolojik etmenlere potansiyel olarak maruz kalabilecek işyerlerinden bazıları; gıda üretim tesisleri, tarım, hayvanlarla ve/veya hayvansal kökenli ürünlerle temasın olduğu faaliyetler, izolasyon ve ölüm sonrası üniteler dahil sağlık hizmetleri, atık bertaraf tesisleri ve kanalizasyon arıtma tesisleridir.

Kontamine olmak, steril olan bir ortama herhangi bir yolla mikroorganizmaların bulaşmasıdır.

Enfeksiyon iletim zincirinin ilk bağlantısı biyolojik ajanın rezervuarıdır. Rezervuardaki biyolojik ajan çıkış portalından ayrılarak erişilebilr hale gelir ve inhalasyon, yutma veya emilim gibi bulaşma yöntemleriyle giriş portalından konakçıya yerleşir. Potansiyel ev sahibi de bu zincirin son bağlantısıdır.

Denetim hiyerarşisinde bertaraf etme, yer değiştirme, mühendislik kontrolleri, idari kontroller ve kişisel koruyucu donanım şeklinde en etkiliden ez etkiliye doğru bir sıra izlenir. Bertaraf etme, tehlikeyi fiziksel olarak ortadan kaldırmak; yer değiştirme tehlikenin yerini değiştirmek; mühendislik kontrolleri, insanları tehlikeden izole etmek; idari kontroller, insanların çalışma şekillerini değiştirmek; kişisel koruyucu donanım ise, çalışanları kişisel koruyucu donanımlarla korumak anlamına gelir.

Kimyasal risk değerlendirmesinin amacı, bir kimyasalın potansiyel bir olumsuz sağlık veya çevresel etkisinin doğası, büyüklüğü ve olasılığını tam olarak anlamaktır.

Kimyasal risk; çevresel bir ortamda (örneğin toprak, su, hava), yiyecek veya bir ürün içinde bulunan bir kimyasalın miktarı, kişinin ortamdaki kirletici ile temas (maruz kalma) miktarı ve kimyasalın toksisitesi şeklinde üç faktöre bağlıdır.

Kimyasal risk değerlendirmesi; tehlikenin tanımlanması, tehlikenin karakterizasyonu/doz-cevap i̇lişkisinin değerlendirilmesi, maruziyet değerlendirmesi ve risk karakterizasyonu basamaklarından oluşmaktadır.

Kimyasal risk değerlendirme türleri, basit değerlendirme, genel değerlendirme ve ayrıntılı değerlendirme olmak üzere üç gruba ayrılır.

İşyerlerinde en çok karşılaşılan kimyasal iş kazalarının nedenleri; ekipman arızası, yetersiz güvenlik incelemesi/analizi, operatör hatası ve uyarıların göz ardı edilmesidir.

Kimyasal risk yönetimi, kimyasal tehditlerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve kontrol edilmesi sürecidir.

Kantitatif risk analizinin temel eşitliği; “Risk = Tehlikeli Bir Olayın Meydana Gelme İhtimali * Tehlikenin Etkisi” şeklinde formüle edilir.

Kalitatif risk değerlendirme yöntemleri; (a) Hata Ağacı Yöntemi, (b) Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi, (c) Hata Türü ve Etkileri Analizi (d) Kontrol Listesi ve (e) Olursa Ne Olur? yöntemidir.

Kantitatif risk değerlendirme yöntemleri; (a) 3x3 Matris Yöntemi, (b) Fine-Kinney Yöntemi, (c) Olay Ağacı Analizi ve (d) John-Ridley Yöntemidir.