KENTSEL VE ÇEVRESEL KORUMA

Kültür turizmi: Kişilerin kültürel ihtiyaçlarını karşılamak, yeni bilgi ve deneyimler edinmek amacıyla ikamet ettikleri alanlardan, kültürel çekiciliklerin bulunduğu alanlara gerçekleştirdikleri hareketler olarak tanımlanmaktadır. Miras turizmi: Bir alanın, bir topluluğun ya da ulusun tarihini, kimliğini, doğal ve kültürel zenginliğini gösteren alanlara yapılan turizm çeşidi. Kültür varlığı: Tarih öncesi ve tarihî devirlere ait, bilim, din, kültür, ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihî devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde yer altında veya su altındaki taşınır ve taşınmaz varlıklardır. Tabiat varlığı: Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihî devirlere ait olup ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer üstünde yer altında ve su altında bulunan varlıklardır. Doğal miras (Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi, UNESCO-1972, m.2): Estetik veya bilimsel açıdan istisnai evrensel değeri olan, fiziksel ve biyolojik oluşumlardan veya bu tür oluşum topluluklarından müteşekkil doğal anıtlar. Endüstri mirası: Endüstri kültürünün tarihsel, teknolojik, sosyal, mimari veya bilimsel değerlere sahip kalıntılarıdır. Bunlar binalar, makineler, atölyeler, imalathaneler, fabrikalar, madenler ile işletme ve arıtma sahaları, ambarlar, depolar, enerji üretilen, iletilen ve kullanılan yerler, ulaştırma altyapısı, sanayi ile ilgili barınma alanları, öğretim gibi sosyal faaliyetler için kullanılan yerler vb. dir.

Kültür turizmi: Kişilerin kültürel ihtiyaçlarını karşılamak, yeni bilgi ve deneyimler edinmek amacıyla ikamet ettikleri alanlardan, kültürel çekiciliklerin bulunduğu alanlara gerçekleştirdikleri hareketler olarak tanımlanmaktadır. Miras turizmi: Bir alanın, bir topluluğun ya da ulusun tarihini, kimliğini, doğal ve kültürel zenginliğini gösteren alanlara yapılan turizm çeşidi. Kültür varlığı: Tarih öncesi ve tarihî devirlere ait, bilim, din, kültür, ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihî devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde yer altında veya su altındaki taşınır ve taşınmaz varlıklardır. Tabiat varlığı: Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihî devirlere ait olup ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer üstünde yer altında ve su altında bulunan varlıklardır. Doğal miras (Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi, UNESCO-1972, m.2): Estetik veya bilimsel açıdan istisnai evrensel değeri olan, fiziksel ve biyolojik oluşumlardan veya bu tür oluşum topluluklarından müteşekkil doğal anıtlar. Endüstri mirası: Endüstri kültürünün tarihsel, teknolojik, sosyal, mimari veya bilimsel değerlere sahip kalıntılarıdır. Bunlar binalar, makineler, atölyeler, imalathaneler, fabrikalar, madenler ile işletme ve arıtma sahaları, ambarlar, depolar, enerji üretilen, iletilen ve kullanılan yerler, ulaştırma altyapısı, sanayi ile ilgili barınma alanları, öğretim gibi sosyal faaliyetler için kullanılan yerler vb. dir.

Tarımsal ve Endüstriyel Çekicilikler: Çiftlikler ve tarım müzeleri, taş ocakları, maden ocakları, fabrikalar, bira fabrikaları, içki fabrikaları ve endüstri müzeleri. Ulaşım Çekicilikleri: Ulaşım müzeleri, işler durumdaki buharla çalışan demiryolu hatları, kanallar ve tersaneler, korunmuş gemiler, uçaklar ve havacılık gösterileri. Sosyo Kültürel Çekicilikler: Tarihî alanlar, kırsal ya da sanayi yaşamı müzeleri, kostüm müzeleri. Yapısal (Bina) Çekicilikler: Görkemli evler, dinî binalar (katedraller, kilise ve camiler, türbeler). Askeri Çekicilikler: Kaleler, savaş alanları, askerî tersaneler ve askerî müzeler. Manzara Çekicilikleri: Tarihî kasaba ve köyler, ulusal parklar, miras kıyı şeritleri ve deniz manzaraları. Sanatsal Çekicilikler: Galeriler, tiyatro ya da konser salonları ve gösterileri, sanat festivalleri.

Miras turizmi ile ilgili çekicilikler, birçok yazar tarafından farklı şekillerde ele alınarak tanımlanmıştır. Ancak miras turizmi çekiciliklerini en kapsamlı ele alan yazarlardan Printice miras turizmini, fonksiyona dayalı olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalar ülkelerin özelliklerine ve miras kaynaklarına bağlı olarak farklılaşabilir. Miras alanlarına olan talep ve miras turizmine olan ilgi artarken miras turizmini tercih eden ziyaretçilerin tipolojisi farklılaşmaktadır. Diğer turistlere oranla daha bilinçli, daha eğitimli ve yaş ortalaması daha yüksek kişilerdir. Bu ziyaretçilerde, öğrenme ve yeni yerler keşfetme arzusu daha fazla olup klasikleşmiş turistik çekim noktaları yerine yeni deneyimler kazanabilecekleri otantik atmosferlere yönelmektedirler.

1972 ylında UNESCO dünyanın en çok dikkati çeken doğal ve kültürel miras alanlarını korumak üzere Dünya Miras Konvansiyonu (World Heritage Convention) oluşturmuştur. Bu konvansiyonla ülkelerin dünya mirasını sit alanlarını belirlemek, korumak ve saklamak üzere bir birlik kurulmuştur. Bu kapsamda ulusal ve uluslararası ölçekte dünya mirası listesine alınan doğal coğrafi görünümler, turizm çekim kaynağı olarak büyük bir potansiyel sunmaktadır.

Rekreasyon ve turizm yoluyla yaşayanlara iyi vakit geçirme olanağı sağlayan coğrafi görünümlerin sürdürebilirliğini sağlayabilmek amacıyla birçok ülke farklı hiyerarşiler hâlinde korunan coğrafi görünümler belirlemektedirler. Bu bağlamda ABD korumalı alanlar arasında doğal rezervler, ulusal yaban alanları, parklar, ulusal tarihsel parklar ulusal rekreasyon alanları şeklinde bir gruplama yapmaktadır. İskoçya’da ise ulusal manzara alanları, ulusal miras alanları olarak korunması gereken doğal manzara önemi olan alanlar tanımlanmaktadır. İngiltere ve Galler’de Olağanüstü Doğal Güzellik Alanları (AONB) tanımlanmaktadır. Bu alanlar rekreasyon açısından yeterli genişlikte olmamasına rağmen doğal güzellikleri nedeniyle uluslararası açıdan korunması gereken alanlar olarak tanımlanmaktadır. AONB’ler turizm çekiciliğinin odak merkezi konumunda yer almaktadırlar.

Binalar ya da bina kalıntıları: Bulundukları dönemin sosyal, ekonomik ve mimari özelliklerini yansıtan, (büyük malikane, kilise, cami şato atölye fabrika vb). kendi başlarına tarihi ve estetik bir değer taşıyan bina ve bina kalıntıları: Bunlar tek tek olabilecekleri gibi grup hâlinde de olabilirler. •Tarihî olayların geçtiği yerler: Önemli şavaşlar, dinsel, siyasal, mitolojik olayların geçtiği yerler, savaş meydanları. Bu alanlar tarihi olayların geçtiği yerlere ilişkin hiçbir kalıntı bulunmasa bile tarihsel açıdan taşıdıkları önem nedeniyle sınıflandırmada önemlidir. •Arkeolojik sitler: Varoldukları zamandan günümüze kadar ulaşan, varoldukları dönemin sosyal ekonomik fiziksel ve kültürel özelliklerini yansıtan alanlar ve yerleşmeler (eski tarla sistemleri, dikilmiş taşlar, surlar, demiryolları, madenler, yerleşmeler vd.). •Çeşitli sitlerden toplanmış ve başka bir yerde her tür müzede bir araya toplanmış nesneler: Açık hava müzeleri, taşıt, sanayi müzeleri vb.

Tarihsel şehirlerde, fiziksel doku, turizmin hızlı büyümesi ile bozulmakta ve sokak dokusuna iyi uyum sağlayamayan sokak planları, şehir içi tıkanmalara neden olmaktadır. Tarihî şehirlerde koruma ve turizmin bir arada yürümesinine ilişkin stratejilerin belirlenmesinde; •Mevcut dokunun korunması, •Mevcut turizm olanaklarının kullanılabilmesi için geliştirme siyasetinden çok düzenlemenin benimsenmesi, •Ziyaretçi sayısına sınırlamalar getirilmesi, •Şehirsel açık                alanların korunması, •Yayalara ayrılmış yol ve zonların oluşturulması, gibi yaklaşımlar gündeme gelmektedir. Birçok Avrupa şehrinde birçok tarihsel bina ya da semt, yerel yasama organlarınca korunmaktadır. Bu tür uygulamalar çok pahalı olmakla birlikte turizmden elde edilen gelirlerin artışı bu uygulamaları desteklemektedir. Geleneksel biçim korunmakla birlikte binaların yeni turistik amaçlara uygun olarak değiştirilmeleri turizme doğrudan bir katkı olabilmektedir. Bu alanlara ilişkin yapılan uygulamaların en belirgin olumsuzlukları ise gayrimenkul fiyatlarındaki artışlar ile bu bölgelerde yaşayanların yerine yeni kullanıcıların gelmesi ve bölgenin kültürel zenginliği olan sosyal yapının süreç içinde değişmesidir.

Bunlar; •Turizme hizmet eden kentin tarihî kimliği ile bağlantılı (el sanatları, antikalar vb.) alışveriş alanları, •Turizme yönelik alternatif ve yöresel yeme içme alanları, •Eğlence ve rekreasyon alanları, •Kültürel ve sanatsal (müzeler, opera, sanat galerileri vb) aktivite alanları, •Alternatif konaklama alanları,

Bir alanın, bir topluluğun ya da ulusun tarihini, kimliğini, doğal ve kültürel zenginliğini gösteren alanlara yapılan turizm çeşidi miras turizmi olarak adlandırılmaktadır.

Miras turizmi ile ilgili çekiciliklerin fonksiyona dayalı olarak sınıflandırılması şu şekildedir:

1972 yılında UNESCO dünyanın en çok dikkati çeken doğal ve kültürel miras alanlarını korumak üzere Dünya Miras Konvansiyonu (World Heritage Convention) oluşturmuştur. Bu konvansiyonla ülkelerin dünya mirasını sit alanlarını belirlemek, korumak ve saklamak üzere bir birlik kurulmuştur.

Tarihsel kaynaklar, sunduğu potansiyellerle turizm açısından miras turizminin ana kaynağıdır. Tarihsel kaynakların, kaynağın fiziksel yapısına dayalı olarak yapılan sınıflandırması;

Miras turizmi: Bir alanın, bir topluluğun ya da ulusun tarihini, kimliğini, do­ğal ve kültürel zenginliğini gösteren alanlara yapılan turizm çeşidi.

Günümüzde miras ögeleri, miras turizminin bir parçası olup turizm açısın­dan doğal ve kültürel kaynaklı olarak tasnif edilmektedir. Miras turizmi, kültürel miras turizmi ve doğal miras turizmi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Kültürel miras içinde yer alan müzeler ve kültürel yapılar, tarihî kent dokuları, endüstriyel alanlar gibi kentsel miraslar kentsel turizmin çekicilikleridir.

Kültürel mirasın koruması ile ilgili Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO), Avrupa Konseyi, Ulusla­rarası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS), Europa Nostra, Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN), Kültür Varlıklarının Korunması ve Onarım Çalışmaları Uluslararası Merkezi (ICCROM) vb. pek çok uluslararası kurum bulunmaktadır.

Tarihsel şehirler içinde eski yapıların oranı ne kadar yüksek ise turizm açı­sından o alanın tarihsel yapısı o kadar güçlü ve coğrafi görünüm çekiciliği de o kadar fazladır.

Endüstri miras alanları yapılan envanter çalışmalarına bağlı olarak türlerine göre aşağıdaki şekilde gruplanmaktadır.