KENTSEL VE ÇEVRESEL KORUMA - Deneme Sınavı - 5

Tüm kültürler ‘öz’ ve ‘yabancı’ ya da ‘iç’ ve ‘dış’ olmak üzere iki kaynaktan beslenmektedirler. Özkaynak, yabancı kaynağa oranla daha sınırlı ve yoksundur ve yabancı kaynak öz kültürün dışında kalan bütün kültürleri içermektedir. Ayrıca, kültür bir anlamda bir kuvvet kaynağı olduğu için tüm ekonomik ve politik savaşların kültürel düzeyde yapılması ya da başka bir deyişle tüm kültürel çatışmaların mutlaka politik, ekonomik, toplumsal ve bunların yansıdığı pek çok boyutunun da olması bu nedenledir. Doğru cevap B'dir.

Ortak bellek özünde akılda kalan imgeler olup kente kimliğini veren bu imge­lerdir. Kentleri canlı tutan unsurlardan biri bu izlerin niceliksel olarak fazla olmasıdır. diğeri ise ekonomik, toplumsal, örgütsel yapıların yarattığı dinamizmdir. Kentlerin birbirlerine benzeme gayreti kentlerin kimliklerini yitirmelerine, yerel dina­miklerini göz ardı etmelerine ve bir müddet sonra birbirlerine benzemenin sonu­cu bölgesel düzeyde ekonomik fayda sağlamamalarına neden olmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Kentsel özgün kimliğin küresel etkilerle yitirilmesine ya da bölgesel gelişme dinamikleri bağlamında, birbirine benzer kentlerin oluşmalarına örnek olarak Kayalık Kapadokya Bölgesi olarak adlandırılan Nevşehir ilinin Avanos, Ürgüp, Göreme ilçe sınırlarından oluşan alt bölgesi gösterilebilir. Doğru cevap A’dır.

“Medeniyet” kavramı ilk kez 18.yüzyıl­da Fransız düşünürler tarafından “barbarlık” karşıtı bir kavram olarak geliştiril­miştir. Bu kabul uzun dönemler özellikle Batılılar tarafından ulaşılması gereken bir ideal olarak benimsetilmeye, standart ölçütlerle tanımlanmaya çalışılmıştır. Doğru cevap B’dir

Medeniyet ve kültür genellikle aynı kavramlar olarak kullanılıp, belirli bir top­lumda birbirlerini izleyen kuşakların birinci derecede önem verdikleri değerler, normlar, kuramlar ve düşünce biçimlerini içermektedir. Doğru cevap E’dir.

Kayalık Kapadokya sınırları içinde 112 arkeolojik, 11 kentsel, 19 doğal sit alanı, bu alanların yanı sıra sınırları üst üste çakışan 3 doğal ve tarihî, 6 arkeolojik ve doğal, 1 tarihî, kentsel ve arkeo­lojik, 1 kentsel ve doğal, 1 tarihî, kentsel ve doğal sit alanı olmak üzere toplam 155 adet sit alanı bulunmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Kültürlerin kesişme noktaları bütün bilimsel çalışmaların odağı olmuştur ve bu kesişme noktaları da genellikle kentlerdir. Doğru cevap A’dır.

Dünyada kent kimliğini oluşturan korunması gerekli olan doku ve yapıları ko­rumanın önemi ile kent planlamanın gelişiminin, amaçlarının tartışılması aynı döneme rastlamaktadır. Ayrıca, Avrupa’da II. Dünya Savaşı sonrasında yakılıp yıkılan kentlerin yeni­den düzenlenmesi, yeniden inşa edilmesi sırasında koruma anıtsal yapı ölçeğin­de ağırlık kazansa da kentsel ölçekte ele alınmıştır. Doğru cevap B’dir.

1986 yılında Türkiye’de kentsel sit alanı olarak belirlenen 105 kentsel sit alanı­nın 26’sının koruma amaçlı imar planının onaylanmış olması ve bu sayının 1990 yılında 36’ya çıkmıştır. Doğru cevap C’dir.

Tarih boyunca en önemli medeniyetler su kenarında kurulmuş ve suya bağlı yerleşmişlerdir. Doğru cevap E’dir

Kentsel kimlik toplumun tüm doğal ve yapay çevre içinde biriktirdiği “bellektir”.

Dünya üzerinde önde gelen medeniyetlerin zaman içinde biriktirdikleri bu değerlerin kültürel çeşitliliğin oluşumunda temel bir etken olduğu bilinmektedir. Doğru cevap B’dir.

Medeniyetler açısından ‘kimlik’ kavramının ayırıcı aynı zamanda en nesnel ölçütleri ‘dil’ ve özellikle ‘inanç’ unsurlarıdır. Bu nedenle insanlık tarihindeki temel medeniyetler büyük ölçüde dünyanın büyük dinleri ile tanımlanmış olup (tek tanrılı dinler öncesi içinde aynı genellemeyi yapmak mümkündür. özellikle Hristiyanlık ve İslamiyet gibi büyük dinler tarihsel süreç içinde çok çeşitli ırklardan halkları bir araya getirmişlerdir. Doğru cevap A’dır.

Kentsel kimlik olgusu 1980’li yıllardan itibaren ortaya çıkan ve giderek hızlanan küreselleşmeyle daha fazla tartışılan bir konu hâline gelmiştir. Küreselleşme bir yandan söz konusu kentsel kimliklerin birbirine benzemesine, kentlerin birbirlerinden etkilenmesi sonucu aynılaşmalarına neden olurken, kentlerin birbirlerine göre farklılıklarının göstergesi olan bu ayrışmalar sonucu kentsel kimliği öne çıkarmanın gerekliliği de önem kazanmıştır. Tüm seçenekler doğru olduğundan Doğru cevap B’dir.

Karabük bir sanayi kentidir. Demir çelik sanayinin Karabük’le kurulması Cumhuriyet Dönemi politikası olup bu sanayinin yer seçimi kriterlerini destekleyen Zonguldak Limanı ve maden ocakları ile başka bir maden alanı olan Sivas ile demiryolu bağlantısı Karabük’ün sanayi kenti olarak gelişmesini sağlamıştır. Bu potansiyelleri destekleyen planlama kararları ile kent sanayi kenti olarak gelişim göstermiştir. Kentin tarihsel süreç içindeki gelişimi, potansiyelleri kısaca kentsel kimliği özümsendiğinde gelecek kuşaklara aktarılması gerekenler arasında demir çelik fabrikası ve onun simgesi olan bacalar, ilk işçilerin yaşadıkları lojmanlar gibi özgün kentsel doku örnekleri, fabrikanın ilk ürününün ortaya çıkmasındaki süreci anlatan işlem platformu gibi bu döneme ait teknoloji, bu kente özgü, korunması gerekli kültürel miras olarak kabul edilir. Karabük öncelikle korunması gerekli kentsel alanın mutlaka bir kent dokusunun parçası, mutlaka 19.yüzyılın yapısı olması ya da mutlaka estetik değerlere sahip ileri turizm potansiyeli olan hakim anlayışında bir örnek olmaması nedeniyle önemlidir. Doğru cevap D’dir.

Kentsel özgün kimliğin küresel etkilerle yitirilmesine ya da bölgesel gelişme dinamikleri bağlamında, birbirine benzer kentlerin oluşmalarına örnek olarak Kayalık Kapadokya Bölgesi olarak adlandırılan Nevşehir ilinin Avanos, Ürgüp, Göreme ilçe sınırlarından oluşan alt bölgesi gösterilebilir. Coğrafi, jeolojik, doğal, ekonomik yapıları ile il bütünü içinde temelde benzer potansiyellere sahip olan bu yerleşmeler 1990’lı yıların sonuna kadar birbirleri ile yarışarak il ve alt bölge ölçeğinde var olmaya çalışmışlardır. Bu yaklaşım doğrultusunda Avanos; Kızılırmak kıyısındaki konumu, ırmağa dayalı başta çanak-çömlek atölyeleri olmak üzere ekonomik faaliyetleri, Göreme; peri bacaları, kiliseler, manastırları, açık hava müzeleri, Ürgüp; fizik-mekân dokusu, demografik yapısı, bölgesel kapsamda ulaşılabilirlik düzeyi ile özgün kentsel kimliklerini ortaya çıkaran planlamalar yaparak gelişmeye başlamıştır. Bu yaklaşım eksik olan yönlerine rağmen hem bölgesel gelişmeyi hem de yerleşmelerin yerel kimliklerini öne çıkarmaları açısından önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Osmanlı kentlerinin tamamında ve yine İstanbul Tarihi Yarımada’da izlenebilen kentsel dokuda, mekânsal ve kültürel eklemlenmelerin kent merkezinden dışarıya doğru uzanan yollar üzerinde oluştuğu bilinmektedir. Daha somut olarak Osmanlı Devleti kentlerinde yapılaşma, ilk oluşum hamam, medrese, cami inşası ve sonra bunların etrafındaki konut alanlarının gelişmesi şeklindedir. Bu yeninin eskiyi yok etmeden merkezden dışa doğru uzanan yollar üzerinde farklı kültürlerin yer alması hem çok merkezli bir kentsel dokunun oluşmasına hem de eski ve yeninin bir arada yan yana konumlanmasına, yaşamasına olanak vermiştir. I. madde Kentsel dokuda, mekânsal ve kültürel eklemlenmelerin kent merkezinden dışarıya doğru uzanan yollar üzerinde oluştuğu bilinmektedir olacağından yanlıştır. Diğer açıklamalar doğru olduğundan (II,III,IV)   Doğru cevap C’dir.

Özellikle Avrupa’da II. Dünya Savaşı sonrasında yakılıp yıkılan kentlerin yeniden düzenlenmesi, yeniden inşa edilmesi sırasında koruma (anıtsal yapı ölçeğinde ağırlık kazansa da) kentsel ölçekte ele alınmıştır.

Ülkemizde ise Osmanlı Devleti zamanında tek yapı ölçeğinde koruma adına birkaç önemli girişimde bulunulsa da Cumhuriyet Dönemi’nde doğal ve kültürel varlıkları korumak için yasal düzenlemeler yapılsa da yapılan yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi, uygulamaların yapılması her zaman sorunlu olmuştur. Kültür Varlıklarının korunması konusunda uluslararası anlaşmaların en önemlilerinden olan UNESCO sözleşmesinin 1982 yılında, Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi4nin 1989 yılında imzalanmış olması bu konudaki geç kalındığını göstermektedir. Doğru cevap B’dir.

Kentsel ve çevresel korumayı başarmak ancak kapsamlı kültürel politikalar oluşturmak ve bu politikanın uygulanabilirliğini sağlamakla mümkündür. Bu politikaların oluşturulması için gerekli olan maddi, teknik, bilimsel alt yapıların oluşturulması kolay bir süreç olmayıp, oldukça yoğun ve uzun bir süreçtir.

Çünkü kentsel ve çevresel korumanın karşısında “koruma”yı güçleştiren hatta engelleyen hızlı nüfus artışı, göç hareketleri, ulusal ve uluslararası sermaye yatırımları gibi karşıt faktörler bulunmaktadır. Tüm maddeler doğru verildiğinden Doğru cevap E’dir.

Kentsel kimliği oluşturan kültürel değerleri kaybetmeden, sürdürülebilirliklerini sağlamak ve küresel etkileşimin böylesi kentlerin tanınırlığını, ekonomik kalkınmalarını ülke bölge, ölçeğinde güçlendirmek bütüncül planlama ile mümkündür Bu kapsamda;

belirlenmesi, bu kazanımların kamuoyu ile sürekli olarak paylaşılması gibi politikalar ile kentsel ve çevresel korumayı gerçekleştirmek mümkündür. I,II,II,IV ve V doğru verildiği için Doğru cevap C’dir.

Koruma çalışmaları için yasal, yönetsel düzenlemeler yapmak, çeşitli uluslararası anlaşmalara imza atmak hukuksal açıdan gereklilik olsa da görülmektedir ki yeterli olamamaktadır. Çünkü “kentsel koruma” nın yasa koyucular, politikacılar tarafından fazlaca dile getirilmeyen bir başka boyutu olan “kültür” korumanın en önemli temel bileşenidir. “Koruma”, “kültür” arasında kuvvetli bir ilişki, içiçelik söz konusudur ve bu birlikteliğin iyi kurulması aynı zamanda kentlerin sürdürülebilirliğini de sağlamaktadır.

Kentsel ve çevresel korumanın kültürel boyutu farklı bakış açıları ile ele alınabilir çünkü konu “kültür” olduğunda kültür kavramını etkileyen dinamikler çeşitlilik göstermektedir. Bu kapsamda korumanın kültürel boyutu “korumada kültürel bilinç”, “kültürel politikalar” veya “kültürel politikaların korumaya etkisi gibi bakış açıları ile irdelenebilir. Koruma-kullanma, koruma-yaşatma gibi kavramsal yaklaşımların pratikte gerçekleştirilememesinin öncelikle politik ve ekonomik olmak üzere pek çok nedeni bulunmaktadır Tüm maddeler doğru verildiğinden Doğru cevap C’dir.