KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Arsa Ofisi Kanununun Amacı
• Konut inşasına veya sanayi ve turizm tesisleri kurmaya elverişli bulunan yerlerde arazi ve arsalar almak, arsa stoku yapmak;
• Satın alınan arazi ve arsalar gerekli görülenlerin amaca uygun bir şekilde kullanılabilmesi için gerekli harita, imar planı, yol, su, kanalizasyon, elektrik, havagazı gibi kamu hizmet ve tesislerini yapmak suretiyle bu yerleri inşaata hazır bir duruma getirmek;
• Arsaların aşırı fiyat artışlarını önlemek üzere, belli nitelikte konut yapacaklarla, sanayi ve turizm tesisleri kuracaklara, arsa tanzim satışları yapmak, kiralamak veya irtifak hakkı tanımak;
• Hazinenin ve belediyelerin mülkiyetinde bulunan arazi ve arsalardan toplu konut yapmaya veya sanayi ve turizm tesisleri kurmaya yararlı yerleri önceden tespit ederek bu idarelerden devir almak ve gerekenlerin haritasını, imar planını ve kamu tesisleri yapmak suretiyle inşaata elverişli arsalar haline getirmek;
• Satılmak, kiralanmak veya irtifak hakkı tanımak suretiyle üçüncü şahıslara verilecek arsalar üzerinde; satış, kira veya irtifak hakkı tesisi şartlarına uygun konut veya tesisler yapılmasını sağlamak;
• Belediye, özel idare ve vakıf teşkilatı tarafından satışa çıkarılacak arazi ve arsaların önceden satış şartlarını öğrenerek toplu konut yapımına, sanayi ve turizm tesisleri kurmaya elverişli olduğu tesbit edileceklerin satış ihalelerine katılmak; gibi hususlardır. Cevap E'dir.

1982 Anayasasında, konut konusunun, önemi dolayısıyla başlı başına bir maddede düzenlenmiştir. Anayasamızın 57. maddesi özellikle devletin konut yapımını destekleyici ve planlayıcı rolünü belirtmektedir. Konut yapımında, modern kentleşme ve çevre şartlarının göz önünde tutulması ve toplu konut teşebbüslerinin desteklenmesi yeni Anayasamızda kabul edilen esaslar arasındadır. Cevap A'dır.

Sosyal konut politikası; gelir seviyesine, konut standardına ve devletin korunmasını gerektiren belirli bir sosyal gruba öncelik tanıyan, kent, bölge ve kalkınma planları içerisinde yer alan ilke ve önlemler bütünüdür. Bu politika içerisinde yer alan sosyal konutun tanımı da şu şekilde yapılmaktadır: “Toplumun yaşama şartlarına, sosyal yapısına, örf ve adetlerine uygun, düşük maliyeti ve brüt inşaat alanı yüz metrekareyi geçmeyen konutlardır”. Doğru cevap C'dir.

I. Beş Yıllık Kalkınma Planında Konut
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında konut konusundaki “ana ilkeler” şu şekilde belirlenmiştir.
• Konutlarla ilgili olarak yatırımlara yapılan harcamaları, toplam yatırımın %20’sinden daha fazla artırmadan tedbirler alarak, aynı yatırım miktarıyla daha çok konut yapılmasını sağlamak,
• Lüks konut yapımı yerine, daha çok sayıda kimsenin barınmasını sağlayacak konut şeklinin gerçekleşmesini sağlamak,
• Düşük kiralı konut yapımını gerçekleştirerek dar gelirlileri belirli ölçülerde rahatlatmak,
• Gecekonduda yaşayanlara konut temin etmeden oturdukları yeri yıkmamak; ayrıca gecekonduların altyapı ve arsa sorunlarını halletmek.
• Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında, konut konusundaki “sorunlar” şu şekilde belirtilmiştir.
• Konutlarla ilgili olarak yapılan inceleme ve araştırmaların yetersizliği,
• Konutlarla ilgili standartların olmayışı,
• Arsa, kira, yapım ve barındırma politikasının yetersiz kalması,
• Lüks konut yapımına yönelen yatırımların önlenemeyiş sebepleri, konut ihtiyaçlarının hiçbir zaman karşılanamaması sonucunu doğuracaktır. Bu sonuç, kentlerdeki gecekondu sayısını arttıracak, aile gelirlerinin önemli bir kısmı kira gideri olacaktır. Doğru cevap D'dir.

Kalkınma Planı; Ülkenin kalkınmasını sağlamak için, kamu için emredici, özel kesim için özendirici ve yol gösterici olan belgedir. Doğru cevap D'dir.

II. Beş Yıllık Kalkınma Planı, konutlarla ilgili “ilkeler” olarak şu noktaları tesbit etmiştir:

• Kent nüfusunun hızlı artışı dikkate alınarak, kıt kaynaklar öncelikle gelişen kentler için kullanılacaktır.

• Devlet, konut yapımında ve finansmanında düzenleyici bir rol oynayacaktır. Kendi evini yapana karşı da destekleyici rol oynayacaktır.

• Gecekondu sorunu, konut sektörünün bütünü içerisinde ele alınarak ve kendi evini yapma “gücünden” yararlanılarak çözülecektir.

• Konut mahiyetine etkisi dolayısıyla kentlerin gelişme alanlarındaki arsalar üzerindeki kamu kontrolü artırılacaktır.

VI. Beş Yıllık Kalkınma Planında Konut
1961 yılından itibaren nüfus miktarındaki hızlı artış yanında kentlere göçünde etkisiyle konut konusu, sosyal politikalar açısından önem kazanmıştır. Bunun etkisiyle hükümetlerin, konut açığını kapatmak ve mevcutları da özellikle kullanılan inşaat malzemesi ve tekniği açısından iyileştirmek için çeşitli tedbirler aldığını görmekteyiz. Konut konusundaki en büyük darboğazlardan bir tanesi finansman açısından ortaya çıktığı için alınan tedbirlerin çoğu, mali kaynak bulunamaması açısından olmuştur. Nitekim bu konudaki sorunlara çözüm bulmak için 1984 yılında Toplu Konut Fonu kurulmuştur. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planında konutla ilgili hedef politikalar şu şekilde belirlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Konut açığının kapatılması için düşünülen tedbir ve politikalar sırasıyla şunlardır:
• Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri başta olmak üzere, Kalkınmada Öncelikli Yörelerde geliştirilecek projeler ile konut üretimini artırmak,
• Türkiye genelinde hızlı şehirleşmenin ve artan nüfusun sebep olduğu konut açığının karşılanması için “konut üretimi” ve “sahipliği”ni kamuya yük getirmeyecek şekilde teşvik etmek,
• Şehirleşme, arsa, konut ve altyapı ile ilgili bütün uygulamaları, bir bütünlük içerisine merkezi idare ile mahalli idareler arasında kurulacak koordinasyon sonucunda gerçekleştirmek,
• Gecekondu mevzuatını güncelleştirmek,
• Konut üretim teknolojisini geliştirici tedbirler almak,
• Deprem kuşağı üzerinde yer alan ülkemizde doğal afet zararlarını azaltıcı tedbirleri uygulamaya koymak,
• Konut Bilgi Bankası kurularak periyodik konut sayımını yapmak,
• Hızlı şehirleşmenin getirdiği sorunları çözmek için 1580 sayılı Belediye Kanunu ile 3194 sayılı İmar Kanununu yeniden düzenlemek,
• Büyük şehirlerdeki gecekonduların “yasal konut” haline getirilmeleri amacıyla şehir yenilenmesine imkân tanıyan ve kendi kendisini finanse eden düzenlemelerin yapılmasını sağlamak amacıyla 775 sayılı Gecekondu Kanununda değişiklikler yapmak,
• İmar planlarının yapılması, şehirlerin nazım imar planı ile mevzii imar planları arasında bütünlük sağlanması ve ıslah imar planı uygulamasına son verilmesi amacıyla gerekli düzenlemeleri yapmak. Doğru cevap E'dir.

Ülkemizde sağlıksız kentleşmenin yaratacağı olumsuz etkileri gidermek ve artan konut ihtiyacını karşılamak üzere düşünülen önlemlerden bir tanesi de Toplu Konut uygulamasıdır. Toplu konut uygulaması hukuki açıdan önce 2487 sayılı Toplu Konut Kanunu ile düzenlenmiştir. 1984 yılında yapılan değişiklikle 2.3.1984 tarih ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu yürürlüğe girmiştir.
Kanun amacı ilgili düzenlemede şu şekilde sıralanmıştır:
• Konut ihtiyacını karşılamak,
• Konut inşaatını yapanların tabi olacağı usul ve esasların düzenlenmek,
• Türkiye şartlarına uygun malzeme, inşaat teknikleri ile araç ve gereçlerini geliştirmek,
• Konut alanında devletin yapacağı desteklemeleri hüküm altına almaktır. Doğru cevap C'dir.

Konut, fizikî yönüyle tanımlanacak olursa sadece barınılacak bir yer anlamını taşır. Ancak böyle bir tanım eksik yapılmış bir tanımdır. Dolayısıyla sadece barınma yönüyle değil ama “Çevre”, “Hayat Standardı”, “Konuta götürülen kamu hizmetleri”, “Toplum çıkarı” gibi diğer yönlerden de bu tanım tamamlanmalıdır. Doğru cevap E'dir.

5218 Sayılı kanun, Ankara belediyesine; “Konut sıkıntısı çeken vatandaşlara, bazı kayıt ve şartlarla ucuz arsa satmak ve konut inşaatını hızlandırmak” gibi bir görev vermiştir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal konutun tanımı da şu şekilde yapılmaktadır: “Toplumun yaşama şartlarına, sosyal yapısına, örf ve adetlerine uygun, düşük maliyeti ve brüt inşaat alanı yüz metrekareyi geçmeyen konutlardır.” Doğru cevap C'dir.

Sosyal konut politikasında belirli bir sosyal gruba da öncelik tanınabilir. Memurlar, işçiler, yaşlılar, emekliler, çok çocuklu aileler gibi çeşitli sosyal gruplar konut politikası uygulamasında öncelik hakkına sahip olabilirler. Doğru cevap E'dir.

Gecekondu sorununun, konut sektörünün bütünü içerisinde ele alınarak ve kendi evini yapma “gücünden” yararlanılarak çözülmesi II. Beş Yıllık Kalkınma Planı'nda konut ile ilgili noktalardan biridir. Diğer maddeler I. Beş Yıllık kalkınma Planı'nda konut hakkındaki ana ilkeler arasındadır. Doğru cevap E'dir.

Konut kooperatiflerinin bir başka yönden faydası da ekonomik açıdan ortaya çıkar. Gerçekten de konut kooperatifleri, üyelerini zorunlu tasarrufa teşvik ettiği gibi konut piyasasında “toplu talep” yaratır. Doğru cevap C'dir.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda eksik uygulanan önlemlerin başında konut konusunda yapılması gereken araştırmalar, gecekondu alanlarındaki önleme, ıslah ve tasfiye politikası ve gecekondu alanlarıyla konutlarında “kendi evini yapana yardım” metodu gelmektedir. Doğru cevap E'dir.

Konut yapımında kullanılan malzemenin standartlarının belirlenmesi ve bunların kalite kontrolü sağlanması II. Beş Yıllık Kalkınma Planı'nda yer alır. Doğru cevap B'dir.

Nüve konut, başlangıçta 30 m2 lik bir oda ve müştemilatını (eklerini) kapsayan ve zamanla tip projenin belirlendiği diğer odaların eklenmesine açık olarak inşa edilen konut parçasıdır. Doğru cevap D'dir.

Konut ve şehirleşmeye ait, coğrafi bilgi sistemlerine dayalı veri tabanı oluşturmak, sekizinci planın öngörü, ilke ve politikaları arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Arsa Ofisi Kanununun Amaçları:Satılmak, kiralanmak veya irtifak hakkı tanımak suretiyle üçüncü şahıslara verilecek arsalar üzerinde; satış, kira veya irtifak hakkı tesisi şartlarına uygun konut veya tesisler yapılmasını sağlamak,Belediye, özel idare ve vakıf teşkilatı tarafından satışa çıkarılacak arazi ve arsaların önceden satış şartlarını öğrenerek toplu konut yapımına, sanayi ve turizm tesisleri kurmaya elverişli olduğu tesbit edileceklerin satış ihalelerine katılmak,Satın alınan arazi ve arsalar gerekli görülenlerin amaca uygun bir şekilde kullanılabilmesi için gerekli harita, imar planı, yol, su,kanalizasyon, elektrik, havagazı gibi kamuhizmet ve tesislerini yapmak suretiyle bu yerleri inşaata hazır bir duruma getirmek,Konut inşasına veya sanayi ve turizm tesisleri kurmaya elverişli bulunan yerlerde arazive arsalar almak, arsa stoku yapmak.