KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Hukukî açıdan gecekondunun tarifini 775 sayılı Gecekondu Kanunu yapmıştır.

Kanundaki bu tanımını unsurlarına ayıracak olursak şu nitelikleri taşıyan binalar gecekondu kabul edilecektir.
• Bina; imar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın yapılmış olacaktır,
• Bina; mülkiyeti kendisine ait olmayan arazi ve arsalar üzerinde yapılmış olacaktır.
• Bina; mülkiyeti başkasına ait olan arazi ve arsalar üzerinde sahibinin rızası alınmadan ve izinsiz yapılmış olacaktır.

Türkiye’de gecekonduların ortaya çıkışı 1945 yıllarına kadar uzanır.

Kentlerin demografik açıdan yoğunluk kazanmasının başlıca sebeplerinden birisi, kent dışı yerleşme alanlarından şehirlere yönelen göçtür. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde konut arzında görülen açık, kentlere göçmüş olanları gecekondu yapmaya zorlamaktadır. Kent topraklarının mülkiyet yapısına ek olarak kamu kuruluşlarının ve mahalli idarelerin tasarrufları altında büyük konut projelerini uygulayacak arsaların olmaması, dar gelirli kimseleri konut açısından istenilmeyen yönlere sevk etmektedir. Türkiye’de gecekonduların ortaya çıkışı 1945 yıllarına kadar uzanır. Bu tarihlerde başlayan gecekondu yapımı ve buralardaki yaşayış geçici olarak nitelenmiştir. Ancak zaman içerisinde bunların kalıcı oldukları büyük ölçüde kendisini hissettirmiştir. Genellikle gecekondular kentlerin, tarım dışı üretimin yapıldığı ve buralarda çalışan vasıflı işgücünün barındığı yerlerdir. Fakat çalışma düzeni içerisinde uzmanlaşmanın ve iş bölümünün artması giderek iş alanlarında üretim, dağıtım ve yönetimin
farklı mekanları kaplamasına sebep olmuştur. Bu da şehirlerdeki yerleşme alanı talebini nitelik ve nicelik yönünden farklılaştırmıştır.Diğer taraftan, kentlerde imar planlarına göre inşa edilen konutların maliyeti, de yukarıda belirtilen sebepler dolayısıyla devamlı şekilde artış göstermiştir.

Yapılan konutların ucuzluğu şu noktalarda ortaya çıkmaktadır:
• Konut inşaatında insan gücüne ödenen ücretin hiç olmaması veya çok az olması,
• İnşaatta ucuz ve düşük kaliteli malzeme kullanılması,
• Üzerinde inşaat yapılacak arsa için hiç para ödememek veya az bir para ödemek.

Kentçilik sorunları ise; daha çok gecekondunun yapıldığı arazinin mülkiyeti, plansız gelişim, çarpık yapılaşma ve kamu hizmetlerinden yararlanma durumuyla ilgili sorunlardır.

• İmar ve ıslah önlemleri: Alınacak önlemlerle yaşama şartları açısından düzeltilebilecek gecekondular bu grubu oluşturur. 
• Tasfiye önlemleri: Alınacak önlemlerle yaşama şartları açısından düzeltilmesi mümkün olmayan gecekondular veya gecekondu bölgeleri için düşünülen önlemlerdir. 
• Caydırıcı önlemler: Bu önlemler, daha çok gecekonduların yapılmasının önlenmesiyle ilgilidir.

Kentleşmeye etkisi şüphesiz olan tarım sektörü ve köy yerleşme alanları ile kentler arasındaki ekonomik, sosyal ve demografik dengeyi devam ettirebilmek için düşünülecek önlemler sırasıyla şunlardır:
• Toprak ve tarım reformu,
• Kooperatifleşme,
• Merkez köylerdir.

Kısaca çeşitli yönlerden değinmeye çalıştığımız merkez köyler bir “politika” olarak, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın köy kalkınması bölümünün “hedefleri” arasında benimsenmiştir. 1970 Yılı Programında merkez köyler uygulaması “tedbir” olarak kabul edilmiştir.

Kent yenileme programının ekonomik açıdan önemli yönleri şu noktalarda toplanabilir:
• Kent yenilemesiyle ilgili olarak fiziki düzenleme içerisinde ne gibi tesisler yapılacak ve yenilenecek; bunlar nerelere yerleştirilecek,
• Kent yenilemesinin “maliyeti” ne olacaktır. Kent yenilemesine bir başka yaklaşım da şu noktalardan olabilir:
• Kent yenileme planıyla diğer toplum kalkınma planları ve bölge planları arasında nasıl bir ilişki vardır?
• Kent yenileme programı, toplumun ekonomik refahını nasıl etkileyecektir?

Kanundaki tanıma göre bazı nitelikleri taşıyan binalar gecekondu olarak kabul edilmektedir. Bunlar: Bina; imar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın yapılmış olacaktır, Bina; mülkiyeti kendisine ait olmayan arazi ve arsalar üzerinde yapılmış olacaktır. Bina; mülkiyeti başkasına ait olan arazi ve arsalar üzerinde sahibinin rızası alınmadan ve izinsiz yapılmış olacaktır. Doğru yanıt A'dır.

Bir gecekondu ailesinin temel özelliği köy ailesiyle kent ailesi arasında bir geçiş aşamasında olmasıdır. Konut ve beslenme açısından köy özelliklerini sürdürmesine rağmen, giyim kuşam ve sağlık gibi açılardan kentin etkisinde kalmıştır. Ailenin en fazla etkilendiği nokta da iş - güç biçimi açısındandır. Köy ailesinin başlıca işi tarım ve çiftçilik olduğu halde; gecekondu ailesinin iş çeşitleri artmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Türkiye’de gecekonduların ortaya çıkışı 1945 yıllarına kadar uzanır. Doğru yanıt D'dir.

Genellikle gecekondular kentlerin, tarım dışı üretimin yapıldığı ve buralarda çalışan vasıflı işgücünün barındığı yerlerdir. Doğru yanıt B'dir.

Kültür sorunları, şehir dışı yerleşme alanlarındaki kente göç eden ve gecekonduya yerleşen kimselerin kent kültürüne uyum sağlama çabalarından doğan sorunlardır. Doğru yanıt E'dir.

Günümüzde, tarım politikasıyla kentbilimin uğraştıkları ortak alanlardan bir tanesi toprak erozyonu ve toprak kirlenmesidir. Bu da, köy gibi yerleşme alanlarında yaşayanların kentlere göç etmelerini önlemek konusunda sadece kentbilim politikalarının yeterli olmayacağını tarım politikasıyla belirli bir ilişki içerisinde bulunması gerçeğini ortaya koymaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Toprak ve tarım reformları uygulama sonuçlarının özellikle kent dağılımına etki etmesi, kent ile köy arasında bu açıdan ortaya çıkabilecek dengesizliği giderebilmesi beklenmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın köy kalkınması bölümünün “hedefleri” arasında benimsenmiştir. 1970 Yılı Programında merkez köyler uygulaması “tedbir” olarak kabul edilmiştir. Buna göre:Dağınık bir özellik gösteren köy yerleşme düzenini belirli ölçüde ve olumlu yönde etkilemek için tarım kooperatifleri, sağlık ocakları, ana çocuk sağlığı merkezleri, ortaokul ve bölge okulları, köy sanat ve meslek kursları, selektör evi, P.T.T. şube ve ajansı ve benzeri tesisler 1971 program yılından itibaren gelişme potansiyelinin sahibi merkezi nitelikteki köylerde toplanacak ve gezici nitelikte görev yapan kamu görevlilerinin hizmetlerini bu köylerde yapmaları sağlanacaktır. Doğru yanıt A'dır.

Esas kentin veya yönetim sınırının dış tarafına bitişik bulunan ve tamamı bir arada bütün meydana getiren yerleşme alanları, çevrekent olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

19. Yüzyılda Paris’in yeniden inşa edilmesiyle kente yeni bir fonksiyon kazandırılmıştır. Doğru yanıt E'dir.