KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Yeni kuruluşların çevrekentleri tercih etmelerinin çeşitli sebepleri vardır: •Kuruluşların binalarının yapılacağı alanların, kent içerisindeki gibi olmayışı. •Genellikle, üretimin fazlalaşması ve üretimde etkinliğin sağlanması, kuruluş binalarının çok katlı olması yerine tek kat ve yaygın olmasına bağlıdır. Aynı zamanda çok katlı binaların yapım maliyeti de yüksektir. Dolayısıyla tek katlı ve yaygın büyük binaların yapımı ancak çevrekentlerde mümkündür. •Üretilen malların dağıtım işi daha kolaylıkla sağlanır. •Üretim için gerekli olan enerjinin sağlanması çevrekentlerde daha kolaydır. •Kent dışı yerleşme alanlarında daha kolaylıkla sağlanabilen işgücünün barınma ihtiyacı da kolaylıkla çözümlenir. •İşverenler, çevrekentlerde daha vasıflı eleman bulacaklarına inanırlar

Yatakhane çevrekentleri, çeşitli şekiller gösterirler. Bunları genellikle üç tip içerisinde sınıflandırabiliriz

Sanayi kuruluşları yanında genellikle işyerlerinde çalışanların da barındıkları çevrekentlerdir.Orta gelirlilerin yaşadıkları ve plansız bir şekilde gelişen çevrekentler bir süre sonra sanayi-yatakhane çevrekenti haline dönüşürler.

Çevrekentlerin (banliyölerin) ortaya çıkması, Ondokuzuncu yüzyılda kentlerde yaşayanların yavaş yavaş kent merkezinden, kent sınırlarına doğru yerleşme alanlarını değiştirmesiyle hız kazanmıştır.

Kent merkezinde yaşamak, çevrekentlerde yaşamaya oranla daha maliyetli değildir. Tam tersine çevrekentlerde yaşamak daha maliyetlidir..

Gecekondular, plansız şekilde genellikle hazine arazisi üzerine izinsiz yapılan binaların toplandıkları bölgelerdir.

Çevrekentlere yerleşmeyi etkileyen ekonomik sebepler şunlardır: • Kişilerin gelir düzeyi, • Vergi oranının düşük olması, • Konut satış fiyatının ve kiralarının düşük olması, • Ulaşımın kolaylaşması ve hızlanması, • Çalışma şekillerinin değişmesi. Çocuk sayısındaki artış bunlardan biri değildir.

Çevrekentlere yerleşmeye sebep olan sosyal ve demografik etkenler şunlardır: • Çocuk sayısındaki artış dolayısıyla genişleyen ailenin daha büyük bir eve olan ihtiyacı, • Okul çağına gelen çocuklarına yeni açılan çevrekent okullarında daha iyi okuma imkânı bulma düşüncesi, • Çevrekentlerde, kent merkezinden farklı alışkanlıkların bulunması. A şıkkkı bunlardan biridir.

Dilim teorisi gereğince, ucuz konut alanlarının tam zıt yönünde ve ana ulaşım yolları üzerinde, orta ve üst gelir düzeyinin yaşadığı çevrekentler gelişme göstermiştir.

Çok merkezli gelişme teorisine göre çevrekentler 'de bulunan alanlar şunlardır: 1. Merkezi iş ve ticaret alanı, 2. Basit el sanatlarının yapıldığı alan, 3. Düşük gelirlilerin yaşadıkları alan, 4. Orta gelirlilerin yaşadıkları alan, 5. Yüksek gelirlilerin yaşadıkları alan, 6. Ağır sanayi alanı, 7. Kentin dış sınırlarındaki iş ve ticaret alanı, 8. Sanayi çevrekentleri. Spor ve eğlence alanı bunlardan biri değildir.

Kuruluş amaçları açısından çevrekentler dörde ayrılır. 1. Sanayi ve ticaret çevrekentleri, 2. Yatakhane (residential-dermitory) çevrekentleri, 3. Sanayi-yatakhane çevrekentleri, 4. Eğitim çevrekentleri.

Londra’da on dokuzuncu yüzyılda bölük pörçük ve rastgele bir şekilde gelişen West Ham Çevrekenti, sanayi-yatakhane çevrekentlerinin bir örneğidir.On dokuz ve yirminci
yüzyılda gelişen Londra’nın Camberwell ve Paddington çevrekentleri de bu tür çevrekentlere  örnek olarak gösterilebilir.

Çevre kentin tanımında hareket noktası olarak çeşitli özellikler esas alınmaktadır. Bazı yazarlar, çevre kentleri tanımlarken sadece kuruldukları yerden hareket ederek, “esas kentin veya yönetim sınırının dış tarafına bitişik bulunan ve tamamı bir arada bütün meydana getiren yerleşme alanları, çevre kenttir” demektedirler.

Çevre kentlerin geniş anlamlı bir tanımını yapmadan önce, bunların kent merkezleriyle olan farklılıklarına kısaca değinmekte yarar vardır: -Kent merkezi, genellikle çevre kentlerde yaşayanlara oranla daha düşük gelir düzeyini oluşturanların çoğunluğunu ve az oranda da üst gelir düzeyini oluşturanları barındırır. Bununla beraber, çevre kentlerde de düşük gelir düzeyinde kimselerin yaşadığını görmek mümkündür. -Çevre kentler, kent merkezine oranla, genellikle yeni binalardan oluşur. -Çevre kentlerde yaşayanların çoğunluğunu, kendi evlerinde oturanlar meydana getirir. -Genellikle hem ev sahipleri hem de kiracılar için, çevre kentlerde yaşamak, kent merkezinde yaşamaya oranla daha maliyetlidir. -Kent merkezi, çevre kentlere oranla nüfus bakımından daha yoğundur. Ancak kent merkezinin işyeri olarak kullanılan bölgelerinde nüfus yoğunluğu azalabilir. -Kent merkezi ile çevre kentler arasındaki diğer bir fark, kent merkezinin, genellikle yaşlı kimselerin yaşamayı arzu ettikleri yerler olmasıdır. -Kent merkezindeki mahalli otorite, çevre kent otoritesine oranla bütçesinin daha fazlasını kamu hizmetlerini yürütmek için ayırır.

Çevre kentin hemen hemen bütün özelliklerini kapsayan tanım, Kurtz Eicher tarafı ndan yapılmıştır. Buna göre çevre kentlerin özellikleri şunlardır: -İlke olarak kent sınırlarına bitişik olan ve çiftçilik ve tarım yapma amacını taşı mayan özel yerleşme alanı bulunmalıdır. -Buralarda yaşayanlar genellikle kent merkezindeki bir işte çalışan orta gelirlilerdir. -Bu alan kente ister bitişik olsun ister olmasın belediye hizmetlerinden yararlanabilmelidir. -Nüfus artışına, çevre kent olarak kabul edilen kuşak üzerinde rastlanabilir ve buranın nüfus yoğunluk oranı, kent ile kentin dış sınırının nüfus yoğunluk oranı arasında yer alır.

Çevrekentlere yerleşmeye sebep olan sosyal ve
demografik etkenler sırasıyla şunlardır:
• Çocuk sayısındaki artış dolayısıyla genişleyen
ailenin daha büyük bir eve olan ihtiyacı,
• Okul çağına gelen çocuklarına yeni açılan
çevrekent okullarında daha iyi okuma
imkânı bulma düşüncesi,
• Çevrekentlerde, kent merkezinden farklı
alışkanlıkların bulunması.

Çok merkezli gelişme teorisine göre çevrekentler; tek bir merkez yerine birçok merkez tarafından kentleşmenin olacağını ve çevre kentlerin de buna göre dağılma göstereceğini kabul eder. Sorunlu alanların planlanabilir ve yönetilebilir olması için; oluşan çoklu kentsel gelişimler arasında fiziksel ve işlevsel bir organizasyonun kurulması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu organizasyonun çok merkezli kentsel gelişme formu ile sağlanabileceği tartışılmaktadır.

Eğitim çevre kentleri, çeşitli düzeydeki eğitim biriminin bulunduğu yerleşim alanlarını kapsar. Ancak yüksek öğrenim veren eğitim birimlerinin daha çok eğitim çevre kentlerini oluşturdukları görülür. Bu yüksek öğrenim kurumları gerek eğitim faaliyetleri için gerekse öğretim elemanları ve öğrencileri için, çeşitli amaçlarla geniş alanlara ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaçlarını ise, ancak çevre kentlerdeki boş alanları değerlendirmek suretiyle giderirler

Sanayi ve ticaretin önemli bir bölümü kentlerde faaliyet göstermekle beraber, çevre kentlerde, yeni kurulacak olan fabrikalar ve işyerleri için tercih edilen yerleşme alanları olmaktadır. Yeni kuruluşların çevre kentleri tercih etmelerinin çeşitli sebepleri vardır: Kuruluşların binalarının yapılacağı alanların, kent içerisindeki gibi olmayışı. Genellikle, üretimin fazlalaşması ve üretimde etkinliğin sağlanması, kuruluş binalarının çok katlı olması yerine tek kat ve yaygın olmasına bağlıdır. Aynı zamanda çok katlı binaların yapım maliyeti de yüksektir. Dolayısıyla tek katlı ve yaygın büyük binaların yapımı ancak çevre kentlerde mümkündür. Üretilen malların dağıtım işi daha kolaylıkla sağlanır. Üretim için gerekli olan enerjinin sağlanması çevre kentlerde daha kolaydır. Kent dışı yerleşme alanlarında daha kolaylıkla sağlanabilen işgücünün barınma ihtiyacı da kolaylıkla çözümlenir.

Mahalli otoritelerin vergi kaynaklarının değişmesi: Çevre kentlerde yaşayanlar çeşitli araçlarla her gün kent merkezine gelip giderken, kentlerdeki mahalli otoritelerce sağlanması gereken hizmetlere ihtiyaç duyarlar. Bu tür hizmetler mahalli otoritenin bütçesine “ek gider” anlamına gelecek harcama niteliğindedir.