KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Bir megalopolis (bazen megapolis olarak da adlandırılır; ayrıca günümüzde megaregion diye de adlandırılabilir) tipik olarak, bir şekilde ayrılmış veya sürekli bir kentsel bölgeye karışabilen kabaca bitişik olan metropolitan alanların bir zinciri olarak tanımlanır.

Bazı yazarlar, kent plancısı Patrick Geddes’in yarattığı “Conurbation” terimini, Fransız coğrafyacı Jean Gottmann tarafından kullanılmaya başlanan “Megalopolis” terimi yerine kullanmaktadır.

Günümüz dünyasında gelişmekte olan megalopolisleriçin bir kaç örnek verecek olursak;
Güney Çin Kıyısı megaregionunun çekirdek bölümünü oluşturacak olan Pearl River Deltasında; Kuzey Java megaregionunun çekirdeğini oluşturan Birleşik Jakarta-Bandung metro alanı; ve bir Orta Çin Kıyısı megaregionunun bir parçası olan Yangtze Nehri Deltası çekirdeğini sayabiliriz. Kısaca Megalopolis çok büyük bir şehir veya birkaç büyük
yerleşim ve şehirlerden oluşan bir kentsel alandır.

County: Standart büyükşehir alanı idari birimi, merkezi bir kent veya kentlerden oluşan alanlardır.

Büyükşehir alanı olma özelliklerinin ayrıntıları şöyle belirlenmiştir:
County’de
• Tarım dışı alanlarda çalışan 10.000 işçinin bulunması veya
• Tarım dışı alanlarda çalışan işçilerin % 10’unun standart büyükşehir alanında çalışması veya
• Merkezi kente bitişik olan ve nüfus yoğunluğu her mil kare başına 150 kişinin yaşadığı daha küçük yerleşme alanlarında (County) nüfusunun yarısının yaşaması.

SMLA’in bütün nüfusunun en az 70.000 veya daha fazla olması esas alınmıştır.

Kentleşme sonucu ortaya çıkan büyükşehir alanlarının doğuşunu ve gelişmesini etkileyen faktörler benzerlik gösterirler. Bu faktörler aşağıdaki gibidir:

Hukuki Faktörler
Büyükşehir alanlarının gelişmelerinde, hukuki faktörler de rol oynayabilir. Hükümetlerin belirli bir bölgeyi, muhtemel gelişmesini göz önüne almak suretiyle büyükşehir alanı kabul ederek, kanuni ve idari işlemlerle gerekli düzenlemelerde bulunması ve bu bölgedeki ilerlemeyi özendirmesiyle de sözü geçen alanlar kurulurlar.

Planlama, genellikle dört evrede gerçekleşen bir yapıya sahiptir.

Planlama, genellikle dört evrede gerçekleşen bir
yapıya sahiptir. Bunlar:
• Araştırma: Planlanacak konunun mevcut
durumu nedir?
• Amaç belirlenmesi: Planlama ile ulaşmak
istenen noktalar nelerdir?
• Planın hazırlanması: Planlanan amaçlara
nasıl ulaşabiliriz?
• Uygulama: planı gerçekleştirmek için ne
gibi araç ve kaynaklar kullanılmalıdır.

“Bölgeleme sınırlandırmaları” diyebileceğimiz kısıtlamaların, ilgili oldukları alanları şöyle sıralayabiliriz:
• Binanın; yüksekliği, kat adedi, büyüklüğü ve eklentileri;
• Binanın ve eklentilerinin yapılacağı arazi parçasının en fazla miktarı;
• Bahçe, arsa ve diğer alanların miktarı; 
• Cadde ve diğer binalarla arada bırakılacak mesafenin miktarı;
• Yapılan binanın kullanılış ve amacı dolayısıyla belirli alanlarda yapılması.

Planlamanın evrelerini bu şekilde bir ayırıma tabi tutunca, ilk üç evre büyükşehir alan planlaması açısından “nazım plan” veya “kapsamlı plan (Comprehensive plan)” olarak kabul edilebilir. Buna karşılık son evre ise, planın uygulanması evresi olduğu için, büyükşehir alan planını gerçekleştirecek araçların belirlenmesi gerekir. İşte bu araçların başlıcaları: Bölgeleme (zoning), parselleme düzenlemeleri (subdivision regulations) ve ana gelişme programları (capital improvement program) dır.

Kısaca büyükşehir alan planlamasının amaç belirleme evresinde şu noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:
• İdari ve siyasi örgütlenme yapısı;
• Sanayinin yerleşme alanları;
• Kentleşme eğilimine göre yeni yerleşme alanlarının seçilmesi;
• Bölgenin kültür, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde uygun kent
merkezlerinin belirlenmesi;
• Kent alanlarına başka yerleşim alanlarından göç eden insan gücünün kentteki iş türlerine göre eğitilmesi;
• Büyükşehir alanları arasında mali kaynak açısından eşitlik sağlanması;
• Belirli temel kamu hizmetlerinin yürütülmesi;
• Büyükşehir alanına göçler ve nüfus ile ilgili konularda önlemler alınması;
• Yapılan diğer planlar ile büyükşehir alan planı arasında koordinasyon sağlanması.

Büyükşehir alan planlaması ile genellikle kentlerin fiziki çevrelerinin planlanması ve belirli bir bölgedeki faaliyetlerde koordinasyon sağlanması anlaşılır.

Planlama, genellikle dört evrede gerçekleşen bir yapıya sahiptir. Bunlar:
• Araştırma: Planlanacak konunun mevcut durumu nedir?
• Amaç belirlenmesi: Planlama ile ulaşmak istenen noktalar nelerdir?
• Planın hazırlanması: Planlanan amaçlara nasıl ulaşabiliriz?
• Uygulama: planı gerçekleştirmek için ne gibi araç ve kaynaklar kullanılmalıdır?

Genellikle dört veya beş yıllık süreleri kapsamak üzere yapılan bu planlar, uygulamada hedeflere ulaşmayı kolaylaştırmak açısından birer yıllık programlara bölünürler. Büyükşehir alanlarının ekonomik yapıları için hazırlanan dört veya beşer yıllık planlara karşılık, aynı bölgelerin arazi kaynakları ve kentlerin alt yapı hizmetleri için daha uzun süreli planlar yapıldığını görmekteyiz. Ayrıca, büyükşehir alanlarının nüfusları ile ilgili planlar yirmi ile otuz yıllık bir devreyi kapsamasına karşın, su, konut, ulaşım ve diğer toplum ihtiyaçları için hazırlananlar ise, on ile yirmi yıllık bir devreyi kapsamaktadır.

Büyükşehir Alan Planlaması ve Bölgelemesinin, Mahalli Otoritenin Belediye Başkanı veya Kent Yöneticisi Gibi Üst Kademe Yöneticisine Karşı Sorumlu Olan
Bir Kimsenin Yürüteceği Danışma Hizmeti Şeklinde Örgütlenmesi

Büyükşehir alan planlamasını yapan, planlama uzmanları bu ikinci örgütlenme türünde, kentin yürütme başkanı durumunda olan belediye başkanı veya kent yöneticisine karşı sorumlu durumdadırlar. Planlama uzmanları grubu başkanı, belediye başkanı veya kent yöneticisi tarafından atanır.

Büyükşehir alanı planlaması da diğer planlama işlemleri gibi, çeşitli evrelere bölünebilir. Bu evreler sırasıyla: Bilgi toplama evresi, amaç belirlenmesi evresi, planın formüle edilmesi evresi, planın uygulanması evresi ve planın değerlendirilmesi evresi olmak üzere beş ayrı evredir.

Bazı yazarlar, kent plancısı Patrick Geddes’in yarattığı “Conurbation” terimini, Fransız coğrafyacı Jean Gottmann tarafından kullanılmaya başlanan “Megalopolis” terimi yerine kullanmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosu’nun tarifine göre, Standart Büyükşehir Alanının elli bin kişilik nüfusa sahip olan en az bir “merkezi kent”i kapsaması gerekmektedir.