KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Disiplinlerarası özelliğe sahip, kent ve kentleşme ile ilgili konuları araştıran ve analiz eden bilim dalıdır.

Kentler, siyasi, fiziki ve fonksiyonel açılardan incelenebilirler. Siyasi açıdan kentler, belirli idari sınırlar içerisinde görev yapan yönetimlere sahip birimlerdir. Fiziki açıdan kentler, değişik amaçlar için kullanılan çok sayıdaki binalar ile ulaşımı sağlayan yollardan oluşur. Fonksiyonel açıdan kentler ise, ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldıkları yerleşme alanlarıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sanayileşmenin başlaması kentlerin fiziki açıdan birbirleriyle olan ayrılıklarını ortadan kaldırmaya başlamıştır. Özellikle çağımızda kentler, kendilerini çevreleyen daha küçük yerleşme birimleriyle ve hatta birbirleriyle fiziki sınırlar açısından birleşmeye başlamışlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Eski adı Kalkınma Bakanlığı olan ve (son kararnameyle Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na bağlanan) 20.000 kişinin yaşadığı yerleri kent olarak kabul etmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Eski adı Kalkınma Maddesinde : “Nüfusu iki binden aşağı olan yerleşme birimlerine (köy), nüfusu ikibin ile yirmibin arasında olanlara (kasaba-ilçe) ve yirmibinden çok nüfusu olanlara (kent-il) denir. Nüfusu iki binden aşağı olsa dahi belediye örgütü mevcut olan nahiye, kaza ve vilayet merkezleri kasaba kabul edilir.” Doğru cevap C seçeneğidir.

Günümüzde gelişen inşaat teknolojisi dolayısıyla çok katlı binaların yapılması sonucunda kentler “dikey” olarak gelişme göstermektedirler. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kentlerin bir başka gruplandırma şekli yerleşme alan şekliyle ilgilidir. Bu gruplandırma ölçüsünde, kentlerin kuruldukları alan şekillerinin benzerlik veya farklılıkları ile fiziki sınırların en ve boyları esas alınmaktadır. Bu ölçüye göre kentler şu gruplara ayrılır :

Doğru cevap B seçeneğidir.

Kentleri, kentleşmenin kronolojik evreleri açısından beş gruba ayırdıklarını görürüz. Bunlar sırasıyla:

Doğru cevap D seçeneğidir.

Ortaçağ Avrupa’sında kentleşme, şu üç ilke çerçevesinde şekillenmiştir :

Doğru cevap E seçeneğidir.

Kentçilik biliminin kamu yönetimiyle ilgisi, yerleşme alanlarındaki mülkiyet hakkının kullanılması dolayısıyladır. Yerleşme alanlarında merkezi otorite ve mahalli otoritelerin getirmiş oldukları sınırlamalar ve kamu yararı açısından yaptıkları dü- zenlemeler bu iki disiplinin yakın ilişkisine sebep olmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Kentler, siyasi, fiziki ve fonksiyonel açılardan incelenebilirler. Siyasi açıdan kentler, belirli idari sınırlar içerisinde görev yapan yönetimlere sahip birimlerdir. Fiziki açıdan kentler, değişik amaçlar için kullanılan çok sayıdaki binalar ile ulaşımı sağlayan yollardan oluşur. Fonksiyonel açıdan kentler ise, ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldıkları yerleşme alanlarıdır. Kentleri çeşitli yönleriyle tanımlamaya çalışan bu ifadeler, geçerliklerini sanayileşmenin başlangıcına kadar korumuşlardır. Ancak, sanayileşmenin başlaması kentlerin fiziki açıdan birbirleriyle olan ayrılıklarını ortadan kaldırmaya başlamıştır. Özellikle çağımızda kentler, kendilerini çevreleyen daha küçük yerleşme birimleriyle ve hatta birbirleriyle fiziki sınırlar açısından birleşmeye başlamışlardır. Doğru cevap B'dir.

Kentlerin biyolojik varlıklar gibi bir gelişme gösterdiğini düşünen araştırmacılar kentleri, eopolis, polis, metropolis, megalopolis, tyrannopolis ve nekropolis olarak sınıflandırırlar. Bunlardan polis, belirli bir sanayi kolunun hakim olduğu ve yine kamu hizmetlerini çevreye götürmek üzere belirli örgütlerin bulunduğu yerleşim alanları olarak stanımlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Kentlerin bir başka gruplandırma şekli yerleşme alan şekliyle ilgilidir. Bu gruplandırma ölçüsünde, kentlerin kuruldukları alan şekillerinin benzerlik veya farklılıkları ile fiziki sınırların en ve boyları esas alınmaktadır.

• Dairevi şekle sahip kentler
• Şerit şekline sahip kentler
• Parçalı şekle sahip kentler
• Çok merkezli şekle sahip kentler

Doğru cevap E'dir.

Ortaçağ Avrupa'sında kentleşme, şu üç ilke çerçevesinde şekillenmiştir.

• Yayılan ve ticarete dayanan kapitalist ekonominin gelişmesi ilkesi,
• Ulusal devlet ilkesi,
• Fiziki bilimlerin esaslarını ortaya koyan fikir sisteminin doğması ilkesi.

Bu üç ilke içerisinde en önemli olanı ulusal devlet kavramıdır. Çünkü, böylece farklı mekânlarda bulunan yerleşme alanları (Site-Polis) tek tek sahip oldukları siyasi iktidarı, toplumun siyasi örgütlenme şekli olan devlete devretmekteydiler. Bütün devlet bürokrasisi az sayıdaki kentlerde, hatta bir tek kentte toplanmak suretiyle yerleşme alanları ekonomik, sosyal ve kültürel fonksiyonlar kazanmaktaydı. Doğru cevap D'dir.

Avrupa'da, gelişmiş ülkeler arasındaki kentleşme oranı en yüksek ülke İngiltere'dir. İngiltere'de, 1901 yılında kentlerde yaşayanların genel nüfusa oranı % 77 iken, bu oran 1951 de % 81'e ulaşmıştır. 1950 yılındaki kentleşme oranı ise Almanya'da % 71,0, İtalya'da % 42,0, Hollanda'da % 55,8 ve Fransa'da % 52 dir. Doğru cevap D'dir.

Kentleşmeyi başlangıçta önemli ölçüde etkilemiş bulunan ulaşım ve taşımacılık teknikleri günümüzde "toplu taşımacılık" şekline dönüşerek, bu etkisini sürdürmektedir. Özellikle Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra bir sanayi şeklini alan otomobil üretimi şahısların yerleşme alanları arasındaki hareketlerini hızlandırırken, çeşitli "yan sanayilerin" kurulmasına da sebep olmuştur. Özellikle, kentlerde yeni birtakım iş alanlarının -servis istasyonları, tamir servisleri, yedek parça satış yerleri- açılmasının sebebi olan bu gelişme, kentleşmeyi de aynı oranda artırmıştır. Doğru cevap A'dır.

Osmanlı İmparatorluğu büyük bir başkente sahipti ve Anadolu'nun kentli nüfusunun % 40'ı burada yaşıyordu. 17-18. yüzyılda Anadolu'da kentlerde yaşayan nüfusun toplam nüfusa oranı % 8 ila 9 civarında iken, 19. yüzyılda bu oran % 25'e yükselmiştir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye, kalkınmakta olan bir ülkedir. Bu nedenle kentleşme özellikleri de gelişmiş ülkelerden farklıdır. Türkiye'nin sanayileşmesi ve teknolojik yenilikleri geç alması, bu farklılığın en büyük sebebidir. Bunun sonucudur ki, ülkemizin kentleşme düzeyi, gelişmiş ülkelere oranla oldukça düşüktür. Doğru cevap B'dir.

442 sayılı Köy Kanunu’nun 1. maddesinde; “Nüfusu iki binden aşağı olan yerleşme birimlerine (köy), nüfusu ikibin ile yirmibin arasında olanlara (kasaba-ilçe) ve yirmibinden çok nüfusu olanlara (kent-il) denir. Nüfusu iki binden aşağı olsa dahi belediye örgütü mevcut olan nahiye, kaza ve vilayet merkezleri kasaba kabul edilir.” hükmünü getirmek suretiyle hangi idari birimlerin “kent” olarak kabul edileceğini belirlemiştir. Bu kriteri kullanan ülkeler, Türkiye yanında Japonya, İngiltere, Tunus, Çekoslavakya, Kanada ve Yunanistan’dır.

Kent tanımı yapıldıktan sonra, kentlerin sınıflandırılmaları üzerinde de kısaca durmakta fayda vardır. Kentler, fonksiyonları, barındırdıkları nüfusları, fiziki sınırları, morfolojik yapıları ve geçirdikleri kronolojik safhalar açısından sınıflandırılırlar.