Konut Politikaları

Milattan önce on bir bin yıllarına gelindiğinde özellikle Ya­kındoğu ve Anadolu’da sabit yerleşmeler kurulma­ya başlanmıştır.  

Eğer bir mimar, bir adama ev yapıp, yapıtını sağlam yapmazsa ve yaptığı ev çöküp, evin sahibinin ölü­müne sebep olursa, o mimar öldürülecektir. Ham­murabi Kanunları – 3  

Özellikle düşük gelir gruplarının konut sa­hibi olması, kendilerine kredi verecek kay­nakların çeşitli riskler sebebiyle istedikleri “güçlü teminat” ve sadece kısa vadeli borç vermeye razı olmaları yüzünden zorlaşmak­tadır. Diğer taraftan gelir grubu içerisindeki devamlı nüfus artışı konut sorununu da gi­derek karmaşık hale sokmaktadır.  

1930 Tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu konu­tun sağlık şartlarına uygunluğu yönüyle ilgili hü­kümler getirmiştir. 

1961 Anayasası 49. maddesin­de, “Devlet, yoksul veya dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut ihtiyaçlarını karşılayıcı ted­birler alır” hükmünü getirmiştir.  

1982 Anayasasında, konut konusunun, önemi dolayısıyla başlı başına bir maddede düzenlenmiş­tir. Anayasamızın 57. maddesi özellikle devletin konut yapımını destekleyici ve planlayıcı rolünü belirtmektedir. Konut yapımında, modern kent­leşme ve çevre şartlarının göz önünde tutulması ve toplu konut teşebbüslerinin desteklenmesi yeni Anayasamızda kabul edilen esaslar arasındadır. 

Sosyal konut politikası; gelir seviyesine, konut standardına ve devletin korunmasını gerektiren be­lirli bir sosyal gruba öncelik tanıyan, kent, bölge ve kalkınma planları içerisinde yer alan ilke ve önlem­ler bütünüdür. 

Sosyal Konutlar, toplumun yaşama şartlarına, sosyal yapı­sına, örf ve adetlerine uygun, düşük ma­liyeti ve brüt inşaat alanı yüz metrekareyi geçmeyen konutlardır.  

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planını, konut ko­nusunda getirdiği tedbirlerden bir kısmı da konut dışı yerleşme alanları ve özellikle köylerdeki konut yapılmasıyla ilgilidir. Bu konuda düşünülen tedbi­rin bir cümleyle ifadesi “kendi evini yapana yardım sistemidir.”  

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda eksik uygulanan önlem­lerin başında  konut konusunda yapılması gereken araştırmalar, gecekondu alanlarındaki önleme, ıslah ve tasfiye politikası ve gecekondu alanlarıyla konutlarında “kendi evini yapana yardım” metodu gelmektedir.  

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planının “konut” ile ilgili bölümü incelendiğinde konunun ilkeler, durum, ihtiyaç, talepler ve uygulanacak politikalar başlıkları altında toplandığı görülür. 

Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, özellikle ge­cekondu önleme ve tasfiye çalışmalarında bir araç olarak “nüve konut “ kavramını getirmiştir. Be­lirtilen tarife göre nüve konut, başlangıçta 30 m2 lik bir oda ve müştemilatını (eklerini) kapsayan ve zamanla tip projenin belirlendiği diğer odaların ek­lenmesine açık olarak inşa edilen konut parçasıdır.  

Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, konut ihtiyacının, nüfus artışından ailelerin küçülme eği­liminden ve konut yenilenmesinden doğacağını ka­bul etmektedir.  

Konut konusundaki en büyük darboğazlardan bir tane­si finansman açısından ortaya çıktığı için alınan tedbirlerin çoğu, mali kaynak bulunamaması açı­sından olmuştur. Nitekim bu konudaki sorunla­ra çözüm bulmak için 1984 yılında Toplu Konut Fonu kurulmuştur.  

Denetimsiz yapı miktarının bilinmemesinin, gelecekte ortaya çıkacak doğal afet sonuçlarının tahminini zorlaştırdığı bir gerçektir.  

Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında “konut” ile ilgili bölüm; İnşaat, Mühendislik-Mimarlık, Teknik Müşavirlik ve Müteahhitlik Hizmetleri başlığı altında yer almaktadır.

Konut kooperatiflerinin çeşitli faydaları vardır. Bu faydalardan birincisi, sosyal açıdandır.Ger­çektende konut kooperatifleri, dar gelirli kimsele­ri, ödeme güçlerine uygun düşecek şekilde konut sahibi yapar. Bu da devletin ve mahalli idarelerin konut konusundaki sorumluluklarını belirli bir ölçüde azaltır. İkinci bir fayda olarak komşuluk anlayışına daya­nan birliklere ait olmak duygusunu geliştirirler. En son bir sosyal fayda da, kentlerde iyileş­tirilmesi düşünülen konut alanlarının yeniden inşa edilmesine kendisini gösterir. Konut kooperatifleri, üyelerini zorunlu tasarrufa teş­vik eder ve konut piyasasında “toplu talep” yaratır.  

Bankalar belirli miktar peşin ödeme yapmış olan kooperatiflere kredi vermektedir.Konut kredisi veren diğer kurumlar, Sosyal Gü­venlik Kurumu ile Ordu Yardımlaşma Kurumu’dur. Özellikle memurların konut sorununu çözmek üzere maaşlarından kesilen MEYAK kesin­tilerinden oluşan fondan, memur kooperatiflerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı) aracılığıyla da kredi verilmekteydi. Belediyelerin de konut kooperatiflerini destek­leyici ve amaçlarına ulaşmalarını kolaylaştırıcı uygulamaları vardır.  

Ülkemizde konut kooperatiflerinin teftiş ve de­netimi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Bayındırlık ve İskân Ba­kanlığı) ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ya­pılabilmektedir. 

• Ferdi ve toplu konut kredisi vermek,
• Köy mimarisinin geliştirilmesine, gecekon­du alanlarının dönüşümüne, tarihi doku ve yöresel mimarinin korunup yenilenmesine yönelik projelere kredi vermek,
• Toplu konut alanlarına arsa temin etmek,
• Değişik alanlarda yatırım ve işletme kredisi vermek,
• İş ve istihdam yaratmak üzere esnaf ve sanatkârlar ile küçük sanayi işletmelerine kredi yoluyla desteklenmesini sağlamak,