Kentleşmenin Etkileri ve Kent Planlaması

• Kalabalıklaşma Maliyeti
• Kira ve Arsa Fiyatlarındaki Artış
• Gecekondulaşma
• Maliyetlerin Artışı

Daha Fazla Yaşam Alanı Sağlaması, Enerji Etkinliğinin Yükselmesi. Toplu Taşımacılık,  Etkili Katı Atık Yönetim Sistemleri, Daha İyi Sosyal Olanaklar

Kentleşmenin kalabalıklaşma maliyetlerinden biriside kira fiyatlarındaki aşırı artıştır. Yoğun nüfusun sebep olduğu konut krizi kira
fiyatlarını arttırmanın yanında, arsa spekülasyonuna da sebebiyet vermektedir. Arsa spekülatörlerinin haksız kazançları yeterince vergilendirilememekte, sonuçta gelir dağılımı da olumsuz yönde etkilenmektedir.

Kentleşmenin çevre üzerindeki tahribatı genellikle üç şekilde meydana gelmektedir. Doğal Yaşam Alanlarının Yerleşim Alanlarına Dönüşmesi, Aşırı Doğal Kaynak Çıkarımı ve Tüketimi, Atıkların Dünya Tabakaları Üzerindeki Etkisi.

Kentleşme çevre üzerindeki fiziksel bozulmalar yanında insan psikolojisini de olumsuz yönde etkileyerek verimliliğin düşmesine neden olmaktadır. Örneğin kentlerde yaşanan yoğun trafik insanların zamanlarının çoğunu yollarda geçirmelerine neden olmaktadır. İnsan psikolojisini olumsuz yönde etkileyerek verimliliğin düşmesine neden olan bir diğer etmen stres’tir. Stres insanlar üzerinde olumsuz etki yaparak çalışma isteklerini kırmakta dolayısı ile verimliliklerinin düşmesine neden olmaktadır.

Gelecekte gerçekleştirilecek faaliyetlerle ilgili çeşitli alternatiflerin belirlenmesi ve bu alternatifler arasında seçim yapılmasını
gerektiren bir kararlar sistemidir.

Klasik kentçilik görüşü bu planlamayı, bilgi toplama; planı hazırlama ve uygulama şeklinde üç evreli olarak kabul eder. Özellikle planlama faaliyeti sonucunda ortaya çıkan “nazım plan”statik olarak mevcut durumu tesbit ettiği gibi, sadece fiziki planlama ile uğraşır ve sosyo-ekonomik sorunları ihmal eder.

Kentin fiziki gelişmesini önemli ölçüde etkileyen faktörleri dikkat alarak gelecekte ulaşılacak olan boyutlarla ilgili hedefleri tespit eden planlama faaliyetidir.

Düzenli olarak birbirlerini etkileyen ve birbirlerine bağımlı birimlerden oluşan grubun meydana getirdiği uyumlu bir
bütündür.

• Kentçilik, fiziki plan çizimi haricinde iktisadi, sosyal, kültürel ve siyasi değişkenlerin etkisindedir.
• Kent planlaması fonksiyonu, kentlerin uzun dönemler içerisindeki gelişmesi yerine kısa dönemli konuların programlanmasını da kapsayacak şekle dönüşmektedirler.
• Gelişmekte olan ülkelerde, kentlerle ilgili gelişmeler, merkezi otorite tarafından yapılan yatırımlar ve verilen kararlara dayandığı için sistem -alt sistem yaklaşımı en uygun çözüm şeklidir.
• Sistem yaklaşımındaki sistem analizinin, diğer bir deyimle kentçilikle ilgili politika belirleme sorunlarında, yeni çözümleme tekniklerinin geliştirilmesi kent planlamasına sistem kavramını dahil etmiştir.

Sistem yaklaşımının kent planlamasına uygulanması ülkelerin gelişmişlik durumuna göre farklı sonuçlar doğurabilir. Bunu belirleyecek başlıca faktörler, gelişmekte olan ülkelerdeki mahalli idarelerin, merkezi idareye olan ihtiyaçları yanında planlama uzmanlarının sayılarıdır.

Kent planlaması, başlıca üç evreye ayrılır. Bilgi toplama; planın formüle edilmesi; planın uygulanması ve değerlendirilmesi

Kent planlamasının ikinci evresini, bilgi toplama evresine dayanılarak planın şekillendirilmesi ve kesinlik kazanması oluşturur. Ancak planın formüle edilmesi evresindeki teknik ve mühendislik çalışmayı gerektiren “çizim”, konumuz dışındadır.
Dolayısıyla burada plan kavramıyla daha çok kentin gelecekteki ihtiyaçlar çerçevesinde alacağı fiziki, sosyal ve ekonomik yapıyı gösteren bir hukuki belge anlatılmak istenmektedir. Bu açıdan planın içeriği ve bağlayıcılığı vasfını kazanması konuları
bu evrede önemli olmaktadır. Planın içeriği;
• Çeşitli amaçlar için ayrılan imar bölgelerini,
• Birinci, ikinci, üçüncü derecede ulaştırma
sistemlerini, kamuya ait bina ve alanları,
• Alt yapı tesislerini,
• Sosyal ve kültürel ihtiyaçların karşılanacağı
yerleri, göstermelidir.
Hazırlanmış olan planların kesinleşmesi için
genellikle “tasdik” edilmeleri gerekir.

Kent planlamasının uygulanmasında önemli olan nokta mahalli otoritelerin sahip oldukları yetkilerdir. Genel nitelikteki ruhsat verme, zabıta ve kamulaştırma yetkileri yanında; imar kontrolü ve inşaatların denetlenmesi gibi kent planlamasının fonksiyonu gereği olan özel yetkiler vasıtasıyla, kent planları, uygulama sırasında hedeflere ulaştırılmaya çalışılır. Diğer taraftan, mahalli otoritelerin kent planlarının uygulaması sırasında belirlenen hedeflere ulaşabilmesi için çeşitli açılardan -mali, personel, malzeme ve tesis gibi-yeterli kaynaklara sahip olmaları gereklidir. Kent planlarının, uygulama evresinde üzerinde durulması gereken bir özelliği de “hukuki niteliklerdir”. Bazı ülkelerde kent planlarının “yönetmelik” olduğu kabul edilmektedir.

1842 yılında Moltke, kentle ilgili imar kararlarında bulunduğu İstanbul’un ilk imar planını tamamlamıştır.Moltke’ye göre, bu plana ve ona ilişkin ilmühaberin en önemli etkisinin Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk imar mevzuatı olan 1848 tarihli “Ebniye Nizamnamesine” öncülük etmesidir. Daha sonra bu Nizamname 1882 tarihli “Ebniye Kanunu” tarafından yürürlükten kaldırılmıştır. Ebniye Kanunu, Osmanlı İmparatorluğunun ilk imar kanunu olup, belediyelerin imar faaliyetleriyle ilgili düzenlemelere yer verdiği gibi imara yeni açılacak arazilerin sahiplerinin mükellefiyetlerini de belirtmekteydi.

Osmanlı İmparatorluğunda, özellikle İstanbul’un imarı işiyle uğraşmak için “Şehremaneti”, “İntizam-ı
Şehir Komisyonu”, “Islahat-ı Turuk Komisyonu”gibi çeşitli komisyonlar kurulmuştur.

İmar planlarının hazırlanmasını zorunlu kılan herhangi bir kanuni hükmün bulunmadığı bu dönem kent planlamasında, “plansız dönem 1923-1928” olarak kabul edilir. Kent imar planlaması açısından, plansız dönem olarak kabul edilmesine rağmen; yine bu dönemlerde imar faaliyetlerini de yönlendirecek örgütlenmeler yapılmıştır. Bu cümleden olarak, 16 Şubat 1924 tarih ve 417 Sayılı Kanun’la “Ankara Şehremaneti”, İstanbul’da daha önce kurulmuş bulunan Şehramanete benzer bir yapıda kurulmuştur.

İmar Kanununun amacını açıklayan 1. maddesindeki “Bu Kanun yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaları,
plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun oluşumunu sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.” Hükmünden planlamanın yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun oluşumun amaçlandığı söylenebilir.

Türkiye planlama yönünden sekiz bölgeye ayrılmıştır.
Bu bölgeler şunlardır:
• Marmara Bölgesi
• Ege bölgesi
• Orta Anadolu Bölgesi
• Antalya Bölgesi
• Çukurova Bölgesi
• Batı Karadeniz Bölgesi
• Doğu Karadeniz Bölgesi
• Doğu Anadolu Bölgesi

İmar Planı; Yöre halkının sağlığını korumak,sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını, iyi yaşama düzenini ve çalışma şartlarını sağlamak amacıyla, ülke, bölge ve kent verilerine göre oturma çalışma, dinlenme ve ulaşım gibi hizmetler arasında mevcut ve sağlanabilecek olanaklar ölçüsünde en iyi çözüm yollarını bulmak için, varsa kadastro durumunda işlenmiş nazım plan ve uygulama planı olarak düzenleyip onaylanmış planlara denir.

Kanunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı) bazı hallerde imar planlamasıyla ilgili yetkiler tanınmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı), gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ile ilgili imar planı ve değişikliklerinin, genel yaşamı etkileyen afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanunun uygulaması amacıyla yapılması gereken planların ve değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropolitan imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, havaalanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re’sen onaylamaya yetkilidir.