KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 6

Merkez köyler bir “politika” olarak, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın köy kalkınması bölümünün “hedefleri” arasında benimsenmiştir.

Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında Merkez Köy Projelerinin uygulanması prensip olarak benimsenmiştir.

1987 yılında Köy Kanununda değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklik ile köy yerleşme planlarının, günün ihtiyaçlarına göre düzenlenmesine çalışılmaktadır.

1970 Yılı Programında merkez köyler uygulaması “tedbir” olarak kabul edilmiştir.

Hukukî açıdan gecekondunun tarifini 775 sayılı Gecekondu Kanunu yapmıştır. Buna göre gecekondu: İmar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalmaksızın kendisine ait olmayan arazi veya arsalar üzerinde sahibinin rızası alınmaksızın izinsiz yapılardır (md.2).

Gecekondu, dünyadaki herhangi bir devlet sınırları içinde daha çok yoksullar tarafından yaşanılan, bozuk ya da eksik malzemelerle sık sık kapatılmış, ya da tamamlanmamış bir altyapı ortamına sahip, konut birimlerinden oluşan oldukça kalabalık bir kentsel yerleşim alanlarıdır.

Türkiye’de gecekonduların ortaya çıkışı 1945 yıllarına kadar uzanır.

Gecekondularla ilgili sorunlar ekonomik, sosyal, kentbilim ve kültürle ilgili sorunlardır.

Genellikle gelişmekte olan ülkelerin karakteristik özelliklerinden bir tanesi “saha” ve “işgücü hacmi” arasında bir dengesizliğin varlığıdır.

Esas kentin veya yönetim sınırının dış tarafına bitişik bulunan ve tamamı bir arada bütün meydana getiren yerleşme alanları, çevrekent olarak tanımlanmaktadır.

Kent yenilenmesine gidilirken, şehirle ilgili vergi tabanının ayarlanması belki ekonomik sorunlara bir ölçüde çözüm olabilir.

Sözlük anlamı “izinsiz olarak hemen bir gecede yapılıveren yapı” şeklinde olan gecekondu, diğer taraftan hukuki ve sosyolojik yönlerden de tanımlanmaya çalışılmıştır.

Gecekondu, köylerden kentlere göçün ve ülkelerin sosyo-ekonomik gelişme düzeyinin dolaysız bir sonucudur.

Kent dışı yerleşme alanlarından, kentlere göç ederek buralardaki hizmet sektöründe küçük bir ücret karşılığında çalışan düşük gelirli kimseler, kendilerine güven verecek her şeye ve ilişkiye büyük önem verirler.

Caydırıcı önlemler: Bu önlemler, daha çok gecekonduların yapılmasının önlenmesiyle ilgilidir.

Kentler çevresinde oluşan gecekondular, yetersiz alt yapı ve standarttan yoksun inşaat tekniğiyle yapılan konut kuşakları olarak
karşımıza çıkmaktadır. Bu gecekondu kuşakları her yıl ortalama %5- %6 oranında artış göstererek çoğalmaktadırlar.

1930 Tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu konutun sağlık şartlarına uygunluğu yönüyle ilgili hükümler getirmiştir.

5218 Sayılı kanun, Ankara belediyesine; “Konut sıkıntısı çeken vatandaşlara, bazı kayıt ve şartlarla ucuz arsa satmak ve konut inşaatını hızlandırmak” gibi bir görev vermiştir. Ankara belediyesine verilen bu görev daha sonra 1948 yılında çıkartılan 5228
Sayılı Kanunla diğer belediyelere de verilmiştir.

Anayasalarımızın da konut konusuyla ilgili hükümler yer almıştır. 1961 Anayasası 49. maddesinde, “Devlet, yoksul veya dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut ihtiyaçlarını karşılayıcı tedbirler alır” hükmünü getirmiştir.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında, konut konusundaki “sorunlar” şu şekilde belirtilmiştir.
• Konutlarla ilgili olarak yapılan inceleme ve araştırmaların yetersizliği,
• Konutlarla ilgili standartların olmayışı,
• Arsa, kira, yapım ve barındırma politikasının yetersiz kalması,
• Lüks konut yapımına yönelen yatırımların önlenemeyiş sebepleri, konut ihtiyaçlarının hiçbir zaman karşılanamaması sonucunu
doğuracaktır. Bu sonuç, kentlerdeki gecekondu sayısını arttıracak, aile gelirlerinin önemli bir kısmı kira gideri olacaktır.