KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 15

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında, metropolitan alanlarla ilgili görüşler “Büyük kent bölgeleri” başlığı altında yer almıştır. Burada beliren görüş, metropolitan alanların, ekonomik faaliyetlerin ve nüfusun yoğun olduğu ve bunun sonucunda ortaya çıkan sosyal, ekonomik ve fiziksel sorunların bölge planlamasının “bir başka yönü” olduğu şeklindedir. Bu bilgiler ışığında doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Bu Proje, İstanbul büyükşehir bölgesinin (metropolitan alanının) ekonomik ve sosyal sorunlarına çözüm yolu bulmak, yeni gelişme merkezleri belirleyerek aşırı kentleşme ve merkezleşmenin yükünü azaltmak amacını taşır.
Metropolitan alan olarak, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Doğu Marmara Bölgesi adı altında İstanbul ve çevresi ele alınmıştır. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planıyla ilgili olarak hazırlanan yıllık programlarda da konunun ele alınışı şu şekildedir: 1964 yılı programındaki Orta Anadolu Bölge Projesi, Ankara ve Çevresinin metropolitan alan olarak sorunlarına çözüm getirmeye çalışmıştır. 1967 yılı programı ise, Ege bölgesi Kalkınma Projesi adı altına, İzmir metropolitan alanıyla ilgili öneriler getirmiştir. Buna göre E seçeneğinde verilen ifade doğru değildir.

“Bölgesel gelişme, Kentleşme ve Yerleşme” bölümünde yer alan ve kentleşme ile ilgili görüş ve öneriler şunlardır:
• Kentleşme desteklenecek ve kentleşmeden ekonomiyi itici bir güç ve bir gelişme aracı
olarak yararlanılacaktır”.
• Büyük kentler, büyüklükleri ölçüsünde kentleşmenin ekonomik ve sosyal gelişme katkısını arttıran bir güç kazanmaktadırlar. Büyük kentlerde ortaya çıkan ortam, daha küçük kentlere dağılmış bulunan daha büyük nüfusun yaratamadığı özellikler taşımakta ve bu özellikler ekonomik ve sosyal gelişmeyi hızlandıran bir nitelikte olmaktadır. Bu anlayışla büyük kentlerin büyümesi önlenmeye çalışılmayacak, gelişmeleri desteklenecektir”.
• Sorumluluk ve örgütlenme yönünden farklı büyüklükteki kentler arasındaki ayrılıklar düşünülmemiştir. Milyonluk bir kent belediyesiyle birkaç bin kişilik bir belediye aynı görevlerle yüklü olmakta ve aynı şekilde örgütlenmektedir”

Buna göre B seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Hedefleri ve Stratejisinde “Kademeli ve Fonksiyonel Kentleşme” ilkesi benimsenmiştir. Kademeli kentleşmeyle, çeşitli büyüklükteki kent grupları arasında karşılıklı ekonomik ilişki ve koordinasyon sağlanması amaçlanmıştır. Fonksiyonel kentleşme ise, kentleşen nüfusa yeni iş imkanları bulunabildiği ölçüde kentleşmedir. Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Kentleşmenin mekan da dengeli dağılımını sağlamak amacıyla ekonomik potansiyele sahip orta büyüklükteki kentlere ekonomik faaliyetlerin yönetilmesi desteklenecek, bunun temini için; mali ve fiziki teşvik tedbirleri nüfusu 50.000-500.000 arasında bulunan kentlere yöneltilerek buraların ekonomik faaliyetler açısından canlandırılmaları sağlanacaktır. Büyükşehirlerde ise, caydırıcı önlemler yoluyla ekonomik faaliyetlerin mümkün olduğu kadar küçük illere yayılmaları temin edilecektir. Buna göre doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Yedinci Beş yıllık Kalkınma Planı 1996-2000 Yıllarını kapsamaktadır. Kalkınma Planları sırasıyla: 

» Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018)

» Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)

» Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005)

» Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000)

» Altıncı Beş Yılllık Kalkınma Planı (1990-1994)

» Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989)

» Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983)

» Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977)

» İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972)

» Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967)

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Görevleri: 

• Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, beldenin ve belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
• Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi hazırlamak ve uygulamak, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini belirlemek, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
• Büyükşehir belediye meclisi ve encümenine başkanlık etmek, bu organların kararlarını
uygulamak.
• Bu Kanunla büyükşehir belediyesine verilen görev ve hizmetlerin etkin ve verimli bir şekilde uygulanabilmesi için gerekli önlemleri almak.
• Büyükşehir belediyesinin ve bağlı kuruluşları ile işletmelerinin etkin ve verimli yönetilmesini sağlamak, büyükşehir belediyesi ve bağlı kuruluşları ile işletmelerinin bütçe tasarılarını, bütçe üzerindeki değişiklik önerilerini ve bütçe kesin hesap cetvellerini hazırlamak.
• Büyükşehir belediyesinin hak ve menfaatlerini izlemek, alacak ve gelirlerinin tahsilini
sağlamak.
• Yetkili organların kararını almak şartıyla, büyükşehir belediyesi adına sözleşme yapmak, karşılıksız bağışları kabul etmek ve gerekli tasarruflarda bulunmak.
• Mahkemelerde davacı veya davalı sıfatıyla ve resmî mercilerde büyükşehir belediyesini temsil etmek, belediye ve bağlı kuruluş avukatlarına veya özel avukatlara temsil ettirmek.

• Belediye personelini atamak, belediye ve bağlı kuruluşlarını denetlemek.
• Gerektiğinde bizzat nikâh kıymak.
• Diğer kanunların belediye başkanlarına verdiği görev ve yetkilerden büyükşehir belediyesi görevlerine ilişkin olan hizmetleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak.
• Gerektiğinde görev ve yetkilerinden bir veya birkaçını ilçe veya ilk kademe belediye başkanına devretmek.
• Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere özürlü merkezleri oluşturmak şeklindedir.

Buna göre E seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Büyükşehir belediyesinin gelirleri şunlardır:
• Genel bütçe vergi gelirleri tahsilât toplamı üzerinden ilçe ve ilk kademe belediyelerine verilen paylardan Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek oranlar içinde ayrılarak İller Bankası tarafından gönderilecek pay.
• Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilât toplamı
üzerinden Maliye Bakanlığı tarafından hesaplanıp, ertesi ayın sonuna kadar ilgili büyükşehir belediyesine yatırılacak % 5 pay.
• 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda yer alan oran ve esaslara göre büyükşehir belediyesince tahsil olunacak at yarışları dahil müşterek bahislerden elde edilen Eğlence Vergisinin % 20’si müşterek bahislere konu olan yarışların yapıldığı yerin belediyesine, % 30’u nüfuslarına göre dağıtılmak üzere diğer ilçe ve ilk kademe belediyelerine ayrıldıktan sonra kalan % 50’si.
• Büyükşehir belediyesine bırakılan sosyal ve kültürel tesisler, spor, eğlence ve dinlenme yerleri ile yeşil sahalar içinde tahsil edilecek her türlü belediye vergi, resim ve harçları.
• 7. maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde belirtilen alanlar ile bu alanlara cephesi bulunan binalar üzerindeki her türlü ilân ve reklamların vergileri ile asma, tahsis ve bakım ücretleri.
• 7. maddenin (f ) bendine göre tespit edilen park yerlerinin işletilmesinden elde edilen gelirin ilçe ve ilk kademe belediyelerine, nüfuslarına göre dağıtılacak %50’sinden sonra kalacak %50’si.
• Hizmetlerin büyükşehir belediyesi tarafından yapılması şartıyla 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda belirtilen oran ve esaslara göre alınacak yol, su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payları.
• Kira, faiz ve ceza gelirleri.
• Kamu idare ve müesseselerinin yardımları.
• Bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirler.
• Büyükşehir belediyesi iktisadî teşebbüslerinin safi hasılâtından büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenecek oranda alınan hisseler.
• Büyükşehir belediyesinin taşınır ve taşınmaz mal gelirleri.
• Yapılacak hizmetler karşılığı alınacak ücretler.
• Şartlı ve şartsız bağışlar.
• Diğer gelirler.

Buna göre D seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Büyükşehir belediye meclisi, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin bütçelerini kabul ederken;
a. Bütçe metnindeki kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırı madde ve ibareleri çıkarmaya veya değiştirmeye,
b. Belediyenin tahsile yetkili olmadığı gelirleri çıkarmaya, kanunî sınırlar üzerinde veya altında belirlenmiş olan vergi ve harçların oran ve miktarlarını kanunda öngörülen sınırlarına çekmeye,
c. Kesinleşmiş belediye borçları için bütçeye konulması gerekip de konulmamış ödeneği eklemeye,
d. Ortak yatırım programına alınan yatırımlar için gerekli ödeneği eklemeye, Yetkilidir.

Buna göre C seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Çevrekent esas kentin veya yönetim sınırının dış tarafına bitişik bulunan ve tamamı bir arada
bütün meydana getiren yerleşme alanları, çevrekent olarak tanımlanmaktadır.

Çevrekentlerin (banliyölerin) ortaya çıkması,
Ondokuzuncu yüzyılda kentlerde yaşayanların yavaş
yavaş kent merkezinden, kent sınırlarına doğru
yerleşme alanlarını değiştirmesiyle hız kazanmıştır.

Çevrekentlere yerleşmeyi etkileyen ekonomik
sebepler şunlardır:
• Kişilerin gelir düzeyi,
• Vergi oranının düşük olması,
• Konut satış fiyatının ve kiralarının düşük
olması,
• Ulaşımın kolaylaşması ve hızlanması,
• Çalışma şekillerinin değişmesi

Çevrekentler, kent merkezine oranla, genellikle yeni binalardan oluşur.

Çevrekentlere yerleşmeye sebep olan sosyal ve
demografik etkenler sırasıyla şunlardır:
• Çocuk sayısındaki artış dolayısıyla genişleyen
ailenin daha büyük bir eve olan ihtiyacı,
• Okul çağına gelen çocuklarına yeni açı-
lan çevrekent okullarında daha iyi okuma
imkânı bulma düşüncesi,
• Çevrekentlerde, kent merkezinden farklı
alışkanlıkların bulunması

Göre Çevrekentler Kentlerin gelişmelerini açıklamak üzere Burgess tarafından ortaya atılan “Ortak Merkezli Çemberler Teorisine Göre Çevrekentler” genellikle kentin yerleşme durumunu belirten çemberlerin en dışındakinde bulunur.

Çevrekentleri, kuruluşlarında güdülen amaçları açısından çeşitlerine ayırmadaki ölçü, buralarda
hangi faaliyetin egemen olduğu esasına dayanır. Bu ölçüye göre, kimi çevrekentler sadece “sanayi
ve ticaret çevrekentleri”, kimileri “yatakhane (residential-dermitory) çevrekentleri”, kimileri “sanayi-yatakhane çevrekentleri”, kimileri de “eğitim çevrekentleri” özelliğini taşırlar.

Megalopolis: 
Metropolis şeklinde gelişen büyük kentin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyo-ekonomik ve kültürel etkilerini ülke sınırları dışına kadar götürebilen kentlerdir.

Planlanmış çevrekentler Fiziki Gelişme Açısından Çevrekentler sınıfına girmektedir.

Çevrekentleşme mahalli, ekonomik ve kültürel açılardan çeşitli sonuçlar doğurmaktadır. Çevrekentleşmenin doğuracağı sonuçları, mahalli idare, ekonomik ve kültürel açılardan incelenmektedir.

Çevrekentlerin geniş anlamlı bir tanımını yapmadan
önce, bunların kent merkezleriyle olan
farklılıklarına kısaca değinmekte yarar vardır:
• Kent merkezi, genellikle çevrekentlerde yaşayanlara
oranla daha düşük gelir düzeyini
oluşturanların çoğunluğunu ve az oranda
da üst gelir düzeyini oluşturanları barındırır.
Bununla beraber, çevrekentlerde de
düşük gelir düzeyinde kimselerin yaşadığını
görmek mümkündür.
• Çevrekentler, kent merkezine oranla, genellikle
yeni binalardan oluşur.
• Çevrekentlerde yaşayanların çoğunluğunu,
kendi evlerinde oturanlar meydana getirir.
• Genellikle hem ev sahipleri hem de kiracılar
için, çevrekentlerde yaşamak, kent merkezinde
yaşamaya oranla daha maliyetlidir.
• Kent merkezi, çevrekentlere oranla nüfus
bakımından daha yoğundur. Ancak kent
merkezinin işyeri olarak kullanılan bölgelerinde
nüfus yoğunluğu azalabilir.
• Kent merkezi ile çevrekentler arasındaki diğer
bir fark da, kent merkezinin, genellikle
yaşlı kimselerin yaşamayı arzu ettikleri yerler
olmasıdır.
• Kent merkezindeki mahalli otorite, çevrekent
otoritesine oranla bütçesinin daha
fazlasını kamu hizmetlerini yürütmek için
ayırır.