KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 14

Ortaçağ Avrupa’sında kentleşme, şu üç ilke çerçevesinde şekillenmiştir.
• Yayılan ve ticarete dayanan kapitalist ekonominin gelişmesi ilkesi,
• Ulusal devlet ilkesi,
• Fiziki bilimlerin esaslarını ortaya koyan fikir sisteminin doğması ilkesi

Klasik Kentleşme
Tarım tekniklerinin gelişmesi, çalışma imkanları, ulaşım tekniklerinin gelişmesi, coğrafi sebepler, hukuki ve siyasi sebepler ve göç etme eğilimi klasik kentleşmenin sebepleridir.

Avrupa Kömür ve Çelik Birliği Anlaşması’nın 1950 yılında imzalanması da Avrupa’daki bütünleşme hareketinde ihmal edilmeyecek bir aşamadır. Bütün bu bütünleşme hareketlerinin sonucunda, 1955 yılında 6 Avrupa ülkesi dışişleri bakanları ekonomik alanda bir Avrupa Birliği kurmak fikrini ortaya atmışlardır. Bu fikir ileri sürülürken amaç olarak şu hususlar gözönüne alınmıştır:
• Ortak kuruluşları geliştirmek,
• Ulusal ekonomileri zaman içerisinde birleştirmek,
• Ortak bir piyasa oluşturmak,
• Sosyal politika alanındaki zaman içerisinde
uyumu sağlamak,
• Birleşmiş bir Avrupa’nın gelişmesini sağlamak

Serbest Bölgeler: Kuruldukları ülkenin egemenlik sınırları içerisinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan; ülkenin ticari, mali ve iktisadi düzenlemelerinin buralarda ya tamamen yada resmen uygulandığı yerlerdir.

Selçuklu sultanlarının özellikle yeni kurulan kentlerin gelişmelerini sağlamak için “mecburi iskan” yanında buralarda oturanlara tanıdıkları “vergi muafiyeti” ve “vakıf tesislerini” belirtmekte fayda vardır.

Ülkemizdeki kentleşmeyle ilgili olarak TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu (Devlet İstatistik Enstitüsü) iki farklı değerlendirme yapmaktadır:İkinci ölçüt ise, 10.000 nüfusun üzerindeki yerleşim alanlarını kent-kent şeklinde nitelemektedir.

Türkiye genelinde mevcut 43 OSB’nin 10’u Ege, 9’u İç Anadolu, 6’sı Marmara, 6’sı Karadeniz, 5’i Akdeniz, 4’ü Güneydoğu Anadolu ve 3’ü Doğu Anadolu Bölgelerinde faaliyet göstermektedir.

Kentçilik biliminin kamu yönetimiyle ilgisi, yerleşme alanlarındaki mülkiyet hakkının kullanılması dolayısıyladır. Yerleşme alanlarında merkezi otorite ve mahalli otoritelerin getirmiş oldukları sınırlamalar ve kamu yararı açısından yaptıkları düzenlemeler bu iki disiplinin yakın ilişkisine sebep olmaktadır.

Coğrafya genellikle iki ana konuyla ilgilenir. Birincisi fizik coğrafyadır (dünyanın fiziki yapısını ve çevreyi inceler); ikincisi beşeri coğrafyadır (İnsanların dünya üzerindeki yaşayış ve davranışlarını inceler). Beşeri coğrafyanın, sosyal coğrafya ve iktisadi coğrafya olmak üzere bölümleri vardır.

Kentler, siyasi, fiziki ve fonksiyonel açılardan incelenebilirler. Siyasi açıdan kentler, belirli idari sınırlar içerisinde görev yapan yönetimlere sahip birimlerdir. Fiziki açıdan kentler, değişik amaçlar için kullanılan çok sayıdaki binalar ile ulaşımı sağlayan yollardan oluşur. Fonksiyonel açıdan kentler ise, ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldıkları yerleşme alanlarıdır.

Kentleşmenin statik anlamı kentin gelişmesinin belirli bir derecesini belirtir.

Bölge Planlama Dairesi de 10.000 kişilik yerleşme alanını kent olarak kabul eder; ancak kentlerin nüfusları açısından sıralanmasında değişik nüfus miktarlarını kabul eder.

Tarım kentleri, genellikle çevrelerindeki daha küçük yerleşme alanlarında üretilen ve üreticilerin ihtiyaçlarından fazla olan mahsullerin getirilip yarı mamul hale getirildiği tesisleri de bünyesinde bulunduran kentlerdir.

Kentleri, kentleşmenin kronolojik evreleri açısından beş gruba ayırdıklarını görürüz. Bunlar sırasıyla:
• Tarih öncesi (Prehistorya) devir kentleri
• Klasik devir kentleri
• Roma kentleri
• Orta Çağ başındaki kentler
• Modern kentler

Kentlerin biyolojik varlıklar gibi bir gelişme gösterdiğini düşünen araştırmacılarda kendi açılarından şu gruplandırmayı yaparlar.
Eopolis: Kent topluluğu öncesi köy topluluğunun çeşitli üretim şekillerine dayanarak oluşması,
Polis: Belirli bir sanayi kolunun hâkim olduğu
ve yine kamu hizmetlerini çevreye götürmek açısından belirli örgütlerin bulunduğu yerleşme alanları,
Metropolis: Bazı küçük kentlerin ve diğer yerleşme
alanlarının birleşmesiyle ortaya çıkan büyük kentler,
Megalopolis: Metropolis şeklinde gelişen büyük
kentin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyoekonomik ve kültürel etkilerini ülke sınırları dışına
kadar götürebilen kentlerdir.
Tyrannopolis: Kentin ekonomik ve ticari hayatında gerileme başlamış olmakla birlikte büyümeye
devam etmekte olduğu dönemdir. Kentin sosyokültürel fonksiyonlarında da gerileme başlamıştır.
Nekropolis: Kent, her bakımdan çöküş içerisindedir ve harabe haline gelmiştir.

Sanayileşmeyle başlayan kentleşmenin karakteristik özelliğini, sıralar halinde ve tek bir bina görünümünü veren dikdörtgen şeklindeki blok yapılar meydana getirir.

Türkiye’de kentleşme hızı, kentler arasında çok farklılıklar göstermektedir. Türkiye, kalkınmakta olan bir ülkedir. Bu nedenle kentleşme özellikleri de gelişmiş ülkelerden
farklıdır. Türkiye’nin sanayileşmesi ve teknolojik yenilikleri geç alması, bu farklılığın en büyük sebebidir. Bunun sonucudur ki, ülkemizin kentleşme düzeyi, gelişmiş ülkelere oranla oldukça düşüktür.

Disiplinlerarası özelliğe sahip, kent ve kentleşme ile ilgili konuları araştıran ve analiz eden bilim dalıdır. Doğru cevap B'dir.

Kentler; fonksiyonları, barındırdıkları nüfus, fiziki sınırları yerleşme alanları ve geçirdikleri kronolojik evreler açısından sınıflandırırlar. Doğru cevap E'dir.

Gerçekten günümüzde gelişen inşaat teknolojisi dolayısıyla çok katlı binaların yapılması sonucunda kentler “dikey” olarak gelişme göstermektedirler. Doğru cevap C'dir.