KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ

Birleşmiş Milletler, 2015 yılında, yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için evrensel bir eylem çağrısı yapmıştır. Bu eylem çağrısı,
17 adet “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi” ya da diğer adıyla “Küresel Hedef”ten oluşmaktadır. Bu hedeflerden birkaç tanesi insan topluluklarının ve yerleşmelerinin tehlike ve risklerden korunması ile doğrudan
ilgilidir. “Sürdürülebilir Şehir ve Yaşam Alanları” başlıklı 11 numaralı hedef ise doğrudan kentlere yönelik
olup, bu hedefin gerçekleştirilmesi için önerilen alt amaçlardan birisi, kentlerin doğal afetler ve iklim değişikliğine karşı dayanıklı hale getirilmesi ve bu amaçla bütüncül afet risk yönetimi tedbirlerinin alınmasıdır.

Sıcak dalgaları ve kuraklık, iklim değişikliğine
bağlı olarak kentleri tehdit eden tehlikelerin başında gelmektedir. İklim değişikliğinin kentsel alanlar üzerindeki
en yaygın sonuçlarından birisinin de taşkın ve su
baskını risklerindeki artış olacağı yadsınamaz bir
gerçektir. İklim değişikliğinin kentler üzerindeki olumsuz sonuçları arasında, hava kirliği ve hava kalitesinde düşüş de yer almaktadır. İklim değişikliğine bağlı olarak dünya kentlerini bekleyen bir diğer tehlike, su varlığındaki azalma ve su
kıtlığıdır.

1972 yılında İsveç’in başkenti Stockholm’de düzenlenen ve
doğrudan çevre sorunlarının tartışıldığı
ilk büyük uluslararası konferans olma
niteliği taşıyan Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı’nın ya da diğer
adıyla Stockholm Konferansı’nın temel
konusu; ekonomik büyümenin, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde neden
olduğu, çevre sorunlarıydı.

Sürdürülebilirliğin üç temel bileşeniyle somut ve doğrudan ilişki kurabilen yapısal
özelliklere sahip bir kent aşağıdaki özelliklere sahiptir:
Sürdürülebilir kent:
a. Herkese yetecek düzeyde iş olanakları ile
temel yaşamsal gereksinimlerin rahatlıkla
karşılanmasına yetecek bir gelir düzeyi sunan güçlü bir ekonomiye,
b. Adil gelir ve kaynak dağılımının yanı sıra
ekonomik olanaklar ile kentsel toplumsal
hizmetlerden yararlanmada toplumun tüm
kesimlerine eşit fırsatlar sunan siyasal ve yönetsel bir yapıya,
c. Kent içindeki ve yakın çevresindeki doğal
ve çevresel değerleri etkin bir biçimde koruyan, ekolojik ve karbon ayak izi düşük, havası, toprağı ve suyu temiz bir kentsel yaşam ortamına sahip olan bir yerdir

Düşük karbonlu kent, yüksek enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygın kullanımı
yoluyla, tükettiği enerji miktarını ve enerji kaynaklı sera gazı emisyonlarını ciddi düzeyde azaltmış kent
olarak tanımlanabilir. Tanımdan da anlaşıldığı üzere, düşük karbonlu kent kavramının merkezinde, enerji tüketimi ve enerji tüketimi kaynaklı sera gazı, özellikle de karbondioksit emisyonları yer almaktadır.

Akıllı kent, şu altı bileşene sahip olması gereken kenttir: akıllı ekonomi, akıllı ulaşım, akıllı bir kentsel çevre, akıllı insanlar, akıllı yaşam ve akıllı yönetim.

Bir kentin dayanıklı kent niteliği kazanabilmesi için fiziksel, kurumsal, ekonomik ve siyasal yönlerden kapsamlı bir iyileştirme sürecinden geçmesi ve bu süreç sonucunda, belirsizlik ve şoklarla baş edebilecek kapasiteye sahip, çok disiplinli ve karmaşık bir sistem haline gelmesi gerekmektedir.

Ozon tabakasının incelmesi, güneşin zararlı ışınlarının dünyaya ulaşmasına yol açmakta, bu da yeryüzündeki canlıların
sağlığını olumsuz etkilemektedir. İnsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkiler arasında, görme bozukluğu ve cilt kanseri gibi hastalıklar sayılmaktadır.

Küresel çevre sorunları arasında biyoçeşitliliğin oluşması değil yok olması yer almaktadır.

Ekosistem Hizmetleri, doğal ekosistemlerin ve onları oluşturan türlerin, insan hayatının temel gerekliliklerinin yerine getirilmesi için
gereken uygun ortam ve koşulları sağlaması süreçleri olarak ifade
edilmektedir. İnsan yaşamına olan katkılarına ve işlevlerine göre
dört farklı ekosistem hizmeti kategorisi tanımlanmaktadır: sağlayıcı
hizmetler, düzenleyici hizmetler, yaşam alanı hizmetleri ve kültürel
hizmetlerdir. Sağlayıcı hizmetler, hammadde ve gıdadan enerji kaynakları ile genetik malzemeye kadar ekosistemlerin insanlara sunduğu pek çok ürünü kapsamaktadır. Düzenleyici hizmetler; taşkın
kontrolü, hava kalitesinin iyileşmesi, su kaynakları ve toprağın temizlenmesi gibi insan yaşamı için koruyucu destek niteliğinde olan
doğal süreçleri içermektedir. Yaşam alanı hizmetleri, ekosistemlerin
yeryüzündeki tüm canlılara korunaklı yaşam ve üreme alanları sağlamaları ve bu yolla biyolojik çeşitliliğin ve evrimsel süreçlerin korunmasına katkıda bulunmaları olarak tanımlanmaktadır. Son olarak
kültürel hizmetler ise ekosistemlerin; manevi duygular, estetik algı
ve deneyim, rekreasyon olanağı, doğaya ilişkin bilgi zenginliği gibi
insan yaşamını zenginleştiren katkılarına karşılık gelmektedir.

Birleşmiş Milletler, 2015 yılında, yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için evrensel bir eylem çağrısı yapmıştır. Bu eylem çağrısı, 17 adet “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi” ya da diğer adıyla “Küresel Hedef”ten oluşmaktadır.

1976 yılından bugüne 20 yılda bir düzenlenen Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Zirvesi’nin 3.sü (Habitat III), 2016 yılında Ekvator’un Quito kentinde düzenlenmiştir.

Kentler, dünya karasal alanının sadece %2’sini kaplamalarına rağmen, gerçekleştirdikleri kaynak ve enerji tüketimi yanı sıra neden oldukları arazi kullanım değişiklikleri sebebiyle pek çok çevre sorununun kaynağı konumundadırlar.

Uluslararası toplumun üzerinde uzlaştığı ve uluslararası çevre siyasetinin
konusu halinde gelen küresel çevre sorunları arasında; küresel ısınma, iklim değişikliği, biyoçeşitliliğin yok olması, çölleşme, ozon tabakasının incelmesi, okyanusların asitlenmesi ve asit yağmurları bulunmaktadır.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), bugün yaşanan biyoçeşitlilik kaybının, tarihte bilinen kayıplardan yüzlerce kat daha hızlı biçimde gerçekleştiğini belirtmekte ve her 24 saatte dünya genelinde 150-200 arası canlı türünün neslinin tükendiğinin altını çizmektedir (Falkner 2013). Biyoçeşitlilik sorununu artıran bir etmen küresel ısınmadır. Sıcaklıkların artması ve iklim koşullarındaki değişim, bazı canlıların hayatta kalma şansını azaltmaktadır.

Ormansızlaşma, ağaçların yerine konması ya da yeniden herhangi bir ağaç birliğinin oluşturulması amacı olmaksızın kesilmesi olarak tanımlanmaktadır (SKD 2016). Çölleşme ise görece verimli topraklardan oluşan bir bölgenin, hemen hiçbir su ve bitki varlığı ile vahşi yaşam ortamına sahip olmayan kurak ve çorak bir bölgeye dönüşmesi olarak ifade edilebilir. Sorunun vahametini göstermesi bakımından, 20. yüzyıl başında 5 milyon hektar olan küresel orman varlığının, 21. yüzyıl başında 4 milyon hektarın altına düştüğü belirtilebilir (Chasek vd. 2012).

Sürdürülebilir Kalkınma kavramının, uluslararası toplumun önüne önemli bir ekonomik gelişme hedefi olarak konulmasında, 1992 yılı milat olarak kabul edilebilir. 1992 yılında Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda (diğer bilinen adıyla Rio Yeryüzü Zirvesi’nde), sürdürülebilir kalkınmanın hayata geçirilmesi için ülkelerin izlemesi gereken yol haritası, Gündem 21 (Agenda 21) adı altında tüm dünyaya duyurulmuştur.

1972 yılında İsveç’in başkenti Stockholm’de düzenlenen ve doğrudan çevre sorunlarının tartışıldığı ilk büyük uluslararası konferans olma niteliği taşıyan Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı’nın ya da diğer adıyla Stockholm Konferansı’nın temel konusu; ekonomik büyümenin, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde neden olduğu, çevre sorunlarıydı.

Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da, belediyenin yıllardır uyguladığı bisiklet politikası sonucunda 2010 yılı itibariyle kentte yapılan iş ve eğitim amaçlı yolculukların %36’sının bisikletle yapıldığı görülmektedir (Balaban 2017).

Geliştirilmiş bir tanıma göre akıllı kent, şu altı bileşene sahip olması gereken kenttir: akıllı ekonomi, akıllı ulaşım, akıllı bir kentsel çevre, akıllı insanlar, akıllı yaşam ve akıllı yönetim (Giffinger ve Gudrun 2010).