KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ

Beck risk algısının 3 özelliğine dikkat çekmektedir:
1. Yerelin ötesine geçme (de-localization): nedenler ve sonuçlar prensipte her zaman her yerde olabilmektedir. Riskler herhangi bir coğrafi yerde, herhangi bir zamanda, herhangi bir süre zarfında, ve herhangi bir sosyal sınıf ya da toplumda gözlemlenebilir. Bu riskler ulusal sınırlardan bağımsız olması (yerelin ötesine geçmesi) sebebiyle, örneğin iklim değişikliği ve doğal afetler bağlamında, dünya ulusları arasında küresel işbirliği gerektirmektedir.
2. Hesaplanamazlık (incalculableness): Risklerin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan sonuçlar prensipte hesaplanamazdırlar. Örneğin; Çernobil nükleer kazasından sonra geçen 30 yıl içinde yeni sonuçlarla karşılaşabilir olma durumu olay öncesinde bu sonuçların hesaplanabilirliğinin neredeyse imkansız olduğunun bir göstergesi olmaktadır. Dolayısıyla risklerin nasıl hesaplanacağını anlamayı gerektiren yeni bir yaklaşım gereklidir.
3. Tazmin edilemezlik (non-compensatibility): İklimin geri döndürülemez değişiklikleri, insan genetiği üzerine yapılacak geri dönüşü olmayan müdahaleler vb. gibi sonuçlar tazmin edilebilir sınırların ötesindedir. Varlığı bile henüz kanıtlanmamış bazı risklerin tazmin edilemez sonuçları olması nedeniyle, bunu önlemeye yönelik tedbirlere ihtiyaç duyar.

Afet öncesinde yapılacak yatırımlarla afet risklerini azaltmanın afet sonrası zararlarını da azaltacağının kabul görmesi üzerine 1990-2000 yılları BM tarafından ‘Doğal Afetleri Azaltma Uluslararası On Yılı ilan edilmiştir.

Japonya’nın Sendai kentinde 2015 yılında düzenlenen uluslararası konferansın sonunda ortaya
çıkan çerçeve belgeye göre; 2030 yılına kadar olan süre zarfında her sektörde ve sektörler arası her düzeyde geliştirilmesi beklenen afet riskinde çoklu-tehlike yönetimi konusunun ön plana çıktığı görülmektedir.

Hyogo Çerçeve Eylem Planı 2005-2015 yılları arasını kapsamaktadır.

İyileştirme planlaması; daha çok afet sonrasında ‘yara sarma’ yaklaşımı olarak da adlandırılabilecek bir planlama türüdür. Orta ve uzun vadedeki eylemleri planlayarak afetten etkilenmiş toplulukların en kısa sürede eskisine göre daha güvenli biçimde dönebilmesini
amaçlar.

Sakınım planlaması; sürdürülebilirlik, sınırlı kaynakları koruma ve riskleri azaltma hedeflerini
gözeten ve yukarıda bahsedilen iyileştirme ve acil durum planlarından farklı olarak afetin gerçekleşmesini beklemeden uygulama bulan bir planlama türüdür.

Ülkemizde 1970-2012 yılları arasındaki gerçekleşen toplam 5434 afet olayı incelendiğinde orman yangınları birinci sırayı oluştururken sel/ su baskınları ile diğer hidro-meteorolojik doğa olayları ise ikinci sırada yer almaktadırlar.

Yaşanan afetler içinde depremden etkilenen afetzedelerin sayısı % 55 ile en büyük payı oluşturmaktadır.

Türkiye’de 1990’dan bu yana yaşanan ve geniş alanları etkileyen, can kayıplı afetlerden öne çıkanlar; 1992 Erzincan, 1999 Marmara, 2011 Van depremleri, 1995 İzmir, 1998 Batı Karadeniz ve 2006 Güneydoğu Anadolu sel olayları olmaktadır.

Birleşmiş Milletlerin 2014 yılı itibariyle sonuçlanmış olan bir araştırmasına göre dünya nüfusunun
%54’ü kentlerde yaşamakta ve 2050 yılında bu oranın %66’ya çıkması beklenmektedir.

Risklerin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan sonuçlar prensipte hesaplanamazdırlar. Çernobil nükleer kazasından sonra geçen 30 yıl içinde yeni sonuçlarla karşılaşabilir olma durumu olay öncesinde bu sonuçların hesaplanabilirliğinin neredeyse imkansız olduğunun bir göstergesi olmaktadır.

Diğer seçeneklerde yer alan eylem alanları afet öncesi ve sonrası yaşanacak kayıpları ve zararları azaltmak adına uygulanabilecek somut tedbirleri kapsarken, bu duruma ilişkin bir kültür oluşturma adımı toplumu bilinçlendirmeyi kapsar.

İyileştirme planlaması; orta ve uzun vadedeki eylemleri planlayarak afetten etkilenmiş toplulukların en kısa sürede eskisine göre daha güvenli biçimde dönebilmesini amaçlar.

Ülkemizde 1970-2012 yılları arasındaki gerçekleşen toplam 5434 afet olayı incelendiğinde orman yangınları birinci sırayı oluştururken sel/ su baskınları ile diğer hidrometeorolojik doğa olayları ise ikinci sırada yer almaktadırlar.

Afetten zarar gören insanların yeni yerleşimlere aktarılması imar mevzuatına ilişkin bir uygulama değildir.

Diğer seçeneklerde yer alan bölgeler İDMP'de özel risk alanları olarak belirtilmiştir. Anıtsal yapılar ise kültür mirası özel yapılar başlığı altında değerlendirilir.

Yüksek riske maruz bölgelerde görece güvenli başka alanlarda yeniden yerleşme, yapı güçlendirme ve yerinde kentsel dönüşüm gibi kararlarının verilmesi risk azaltma müdahale biçimlerindendir.

Sao Paolo'nun diğer seçeneklerdeki mega kentlere nazaran zarar görebilirlik indeksi daha yüksektir.

Bu disiplin, doğal ve yapılı çevreyi fiziksel olarak da değerlendirmek adına bir takım verilere ve onların yerleşilebilirlik analizi içinde değerlendirilmesine ihtiyaç duymaktadır. Rakım ya da meteorolojik olgular bu ölçek içinde yer almaz.

Hesaplanamazlık (incalculableness): Risklerin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan sonuçlar prensipte hesaplanamazdırlar. Örneğin; Çernobil nükleer kazasından sonra geçen 30 yıl içinde yeni sonuçlarla karşılaşabilir olma durumu olay öncesinde bu sonuçların hesaplanabilirliğinin neredeyse imkansız olduğunun bir göstergesi olmaktadır. Dolayısıyla risklerin nasıl hesaplanacağını anlamayı gerektiren yeni bir yaklaşım gereklidir.