KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ

Dayanıklılıkla çok yakından ilişkili bir başka kavram ise kapasite kavramıdır.

RİSK= Tehlike X Zarar görebilirlik / Başa çıkma kapasitesi

Kabul edilebilir risk düzeyi denildiğinde kastedilen, bir toplum veya topluluğun mevcut toplumsal, ekonomik, politik, kültürel, teknik ve çevresel koşullarda kabul ettiği ve başa çıkabileceği potansiyel kayıpların seviyesidir.

Afet öncesinde korunmayı ve afet sonrasında geri kazanmayı dikkate alan ve birbirini takip eden aşamaları ise şunlardır; “afetin olası etkilerini/zararlarını/risk azaltma (mitigation/risk reduction)”, “hazırlıklı olma (preparedness)”, “müdahale (response)” ve yeniden inşaayı da kapsayan “iyileştirme (recovery)”

Risk değerlendirmesi ve ilgili risk haritalama yöntemi ile; yer, şiddet, sıklık ve olasılık gibi tehlikelerin teknik özelliklerinin gözden geçirilmesi, fiziksel, toplumsal, ekonomik ve çevresel boyutlarını içeren maruz olma durumunun ve zarar görebilirliğin analizi ve olası risk senaryoları karşısında süregelen ve alternatif mücadele etme kapasitelerinin ve etkinliğinin değerlendirilmesi mümkün olabilmektedir.

Deprem bölgeleri haritasında I.Derece Deprem Bölgesi ile ifade edilen tehlikesi en yüksek alanlardaki (kırmızı kuşaktaki) yerleşmelerde beklenen ivme değeri >=0.4 g (g=yerçekimi 981 cm/sn2), II. Derecede 0.4-0.3 g, III. Derecede 0.3-0.2 g, IV. Derecede 0.2-0.1 g, V. Derecede <0.1 g. olarak hesaplanmıştır.

Belirli dönemlerde taşkına maruz tehlike alanları üzerinde yaşayan nüfus, ekili arazi, yerleşim alanı gibi mevcut varlıkların bulunmaması durumunda olası bir taşkın olayı herhangi bir zarara sebep olmazken; sulak araziler, verimli toprakların oluşumu, ekolojik dengenin sürekliliği gibi bir takım yarar bile sağlayabilirler.

1972’de yürürlüğe girmiş ‘Deprem Fay Zonu Yasası’ gereği hazırlanan haritalar günümüze değin güncelenerek uygulanmaktadır.

Müdahale aşamasında ağırlıklı olarak acil ve kısa dönem ihtiyaçlara yoğunlaşılır ve bazen müdahale afet yardımı (disaster relief) olarak adlandırılır.

Taşkın, deprem, deprem dalgası gibi belirli bir tehlikenin gerçekleşme anında ortaya çıkabilecek
potansiyel afetzedeler ile ekonomik kayıplar dikkate alınmaksızın bir alandaki mekansal çevrenin o tehlikeli sürecin etkileri altına girme eğilimi ise hassasiyet olarak ifade edilir.

Bir topluluk, sistem ya da varlıkların bir tehlikenin zarar verici etkilerine hassas hale getiren vasıflar ve içinde bulunduğu koşullar zarargörebilirlik olarak tanımlanmaktadır.

Varlığı bir toplumun direnç ve dayanıklılığında doğrudan etkili olan, mevcut beceri ve kaynaklarını kullanarak afet ya da risklerin kötü koşullarını yönetme kabiliyetine ise başa çıkabilme kapasitesi denilmektedir.

riskin kabul edilebilir düzeylere çekilmesiyle ortaya çıkan arta kalan kısmına artık risk denilmekte ve bu artık riskin yönetilmesi için toplumdaki tüm paydaşlarca bölüşülmesi ancak paydaşlara aktarımıyla sağlanabilmektedir.

Afet öncesinde korunmayı ve afet sonrasında geri kazanmayı dikkate alan aşamalar sırasıyla şunlardır:
Risk azaltma - Hazırlıklı olma - Müdahale - İyileştirme

Risk yönetimi 5 temel aşamada belirli eylem ve stratejilerin uygulanmasını gözetir;

Riski kaynağında bertaraf etme eylemi riski en aza indirme aşamasında uygulanan bir eylemdir.

I. Derece Deprem Bölgesi ile ifade edilen tehlikesi en yüksek alanlardaki yerleşmelerde
beklenen ivme değeri 0.4 g ve üzeridir. (g=yerçekimi 981 cm/sn2)

20-yıllık bir taşkının o sene olma olasılığı 1/20 yani %5 olarak hesaplanır.

Kanalizasyon ve yağmursuyu drenajının birlikte yapılması ve zaman içinde bu sistemlerin tasarım kapasitelerinin artan kentsel yoğunluklar nedeniyle yetersiz kalması bir planlama hatasıdır. Bu iki sistem ayrı ayrı tasarlanmalıdır.

Tablo 5.1'e göre 1.000.000 ila 4.000.000 kişinin hayatının kaybettiği tahmin edilen 1931 Çin taşkınları en ölümcül afet olarak kayıtlara geçmiştir. Doğru cevap E'dir.