KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ

İstatistiksel olarak veriler, ölçme tekniklerine göre dört gruba ayrılır. Bunlar; nominal (sözde), ordinal (sıralı), interval (aralıklı) ve rasyo (oranlı) ölçüm seviyeleridir.

İşleme girecek değişkenleri oluşturan veriler özniteliksel olarak birbirinden çok farklıdır. Hesaplama ve sonrasındaki yorumlamalarda kolaylık sağlaması açısından birbirinden çok farklı aralıklarda değer alabilen verileri aynı düzlemde ifade etmek doğru olacaktır. Bunun için istatistiksel normalleştirme kullanılabilir.

İlişkisellik çözümlemeleri, değişken sayılarına ve araştırma sorusuna bağlı olarak farklı şekillerde yapılabilir. İki değişken arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkinin kuvvetini göstermede korelasyon analizi kullanılır.

Sıralama ifade eden ordinal veriler, işlenerek kullanıma hazır hale getirilen verilerin sunulmasında kullanılan görsel yöntemelerden birisi değildir. Çünkü kendisi bir veridir. İşlenerek sunulması gerekmektedir.

Pasta grafiğe D seçeneğindeki görsel ile örnek verilebilir.

Harita üretimi, harita bileşenlerinin tasarım ve özellikleri, basım-yayım teknikleri ve kullanım yöntemlerine yönelik çalışmalar ve araştırmalar yapan özel bir bilim alanı vardır ve bu alan kartografya olarak adlandırılır. Başlangıçta yalnızca haritacılık olarak algılanan kartografya, zaman içinde değişmiş ve gelişmiştir.

Veri, tek bir kaynaktan değil, pek çok farklı kaynaktan elde ediliyorsa ya da farklı zaman dilimlerini kapsıyorsa, veri tutarsızlıklarının önüne geçilmesi için uyumlandırılmaları gerekir.

Her yaştan katılımcının olabileceği bir anket çalışmasında 10 yıllık dönemler halinde veri birleştirilerek 0-10, 11-20, 21-30, 31-40, 41-50, 51-60, 60 ve üzeri, şeklinde 7 gruba indirgenmesi işlemi verilerin analize hazır edilmesi yöntemlerinden dönüştürme işlemine örnek olarak verilebilir. Yine ekonomik faaliyet değişkeni üzerinden bir sınıflamaya gidilip imalat, tarım, inşaat, maden, bilgi ve iletişim, eğitim, idari hizmetler gibi her birinin içinde pek çok alt sektörü barındıran bir veri birleştirme işlemi dönüştürmeye örnektir.

Haritalar; istatistiki, görsel ve metin şeklindeki diğer bilgiler de katılarak karma bir gösterimle poster haline getirilebilir. Bu yöntem, konuya ilişkin yazılacak kapsamlı bir raporun tek bir görselde öz olarak iletilmesi şeklinde değerlendirilebilir. Posterler bilişsel olarak algıyı destekleyecek şekilde görsel ağırlıklı, metinlerin mümkün olduğunca kısa tutulduğu sunumlardır.

Geleneksel basılı haritaların  iki boyutlu durağan gösterimlerle sınırlı olması ve belli bir ölçekte sabit kalması bu haritaların avantajı değil dezavantajıdır.

Veri; araştırmanın konusu ve amacı ile ilişkili olarak anketler, saha çalışmaları, deneyler, gözlemler ve ölçümler yoluyla elde edilen değerler bütünüdür. Bu değerler niceliksel ya da bir başka deyişle kantitatif, niteliksel ya da bir başka deyişle kalitatif ve görsel formlarda olabilir. Veri mümkün olabildiğince nesnel olmalıdır; güvenirlik ve kesinlik adına öznel müdahalelerden kaçınmak gerekir. Doğru cevap A'dır.

Veri toplama sürecinde insan kaynaklı, sistemsel ya da ölçüme özgü bir takım hata payları da mevcuttur. İnsan kaynaklı hatalarda bir deneyin sonucunda çıkan değer yanlış okunabilir veya veri bankasına yanlış girilebilir. Ya da bir anket çalışmasında anketör eksik soru sorabilir, verilen cevabı eksik ya da yanlış kaydedebilir. Sistemsel hatalara ise mekanik, yazılıma ilişkin ya da sistem kapasiteleriyle ilişkili hata ve eksiklikler neden olur. Örneğin bir deneyde kullanılan cihaz istenen ayrıntı ya da incelikte ölçüm yapamıyorsa, ya da sistem kapasitesi ölçümler için yeterli değilse araştırmacıya eksik ya da hatalı sonuçlar verebilir. Ölçüme özgü hatalara örnek olarak ise hiçbir sonuç elde edilemeyen gözlemleri verebiliriz ki bu gibi durumlarda eksik veri girişi söz konusu olabilir. Yukarıda bahsedilen ve benzer durumlarda, hatalı gözlem barındıran verilerin temizlenmesi, eksik verilerin tamamlanması ve sonraki aşamalarda analize hazır hale getirilmesi gerekir. Doğru cevap E'dir.

Nominal veri; nitelik ifade eder, sıralanamaz ve sayısallaştırılamaz. Örneğin anketlerdeki “isim, doğum yeri ve cinsiyet” soruları nominal ölçümlerdir. Doğru cevap A'dır.

Ordinal veride sıralama söz konusudur. Örneğin yine anketlerde sorulan bir soru “kesinlikle katılıyorum, katılıyorum, kısmen katılıyorum, katılmıyorum, kesinlikle katılmıyorum” gibi yanıtlarla ölçülüyorsa buradan ordinal veri elde ediliyor demektir. Doğru cevap B'dir.

Interval veri, sayısaldır ancak mutlak sıfır noktası yoktur ve orantı hesabı anlamlı değildir. Örnek olarak “doğum yılı” interval bir veridir. Sıfır yılı ise bir referans noktasıdır; o yılın bulunmadığı ya da yaşanmadığı anlamına gelmez. Doğru cevap C'dir.

Rasyo veri yine sayısaldır, mutlak sıfır noktasını barındırır ve bu veride orantı hesapları anlamlıdır. Örneğin bir hane halkı anketinde “çocuk sayısı” sorulduğunda bu rasyo bir ölçümdür. Bir hanede 2, diğerinde 4 çocuk olması, birinde diğerine oranla iki kat fazla çocuk olduğunu belirtir. Eğer çocuk yoksa bu değer de 0 ile ifade edilir. Doğru cevap D'dir.

Bilginin elde edilmesi ve işlenerek kullanıma hazır hale getirilmesi kadar doğru, verimli ve etkin bir şekilde aktarılması da önemlidir. Bilgi aktarımında hitap edilen kitlenin bilişsel düzeyi gözetilmeli, buna göre düzenlemeler yapılmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Grafikler, takibi ve kavramayı kolaylaştırmak ve özet bilgiyi tek seferde aktarmak adına raporlarda ve sunumlarda sıklıkla kullanılır. Her veri tipi farklı grafik türleriyle ifade edilebilir. Doğru cevap C'dir.

Şematik gösterim, mekânsal bilgiyi çeşitli soyutlama düzeylerinde aktararak, daha çok ilişkiselliğe ve bağlantılara vurgu yapmak amaçlı kullanılır. Doğru cevap C'dir.

Posterler bilişsel olarak algıyı destekleyecek şekilde görsel ağırlıklı, metinlerin mümkün olduğunca kısa tutulduğu sunumlardır. Bu sunumlar, bilginin yoğun ve özet şekilde aktarılmasında, plan çalışmalarının gerekçelendirilmesinde, analizinde ve değerlendirilmesinde kullanılabilir. Doğru cevap E'dir.